Zebranın soyu nereye uzanıyor?
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 22, 2005 00:17
Afrika’daki hayvanlar dünyasını düşündüğünüzde fil, su aygırı, aslan, zürafa, gergedan, leopar ve tabii ki zebra gelir aklınıza. Siyah çizgili zebra, zürafa ve leopardan sonra bedeninde en ilginç motifleri taşıyan memelidir. Peki ama zebranın soyu nereye uzanıyor ve neden çizgili?
Zebra, at ve yabani eşek, bilim dilinde ‘Equidae’ olarak adlandırılan atgiller ailesine dahildir. Atgillerin en ilkel soyunun yaklaşık olarak 55 milyon yıl önce Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’da yaşadığını, üçüncü zamandan kalma ‘Hyracotherium’ fosillerinden biliyoruz.
Hyracotherium, daha çok tavşana benzeyen 50cm uzunluğunda küçük bir hayvandı. Çok uzun bacaklarıyla düşmanlarından kolayca kaçabiliyordu.
Kalıntılardan öğrendiğimiz gibi Hyracotherium’un ön ayaklarında dört, arka ayaklarında ise üç parmağı bulunuyordu. Her parmağın ucunda nasırlı bir tırnak vardı ki bu at toynağının öncüsüdür. Bu ‘ilkel atçıklar’ Kuzey Amerika’dan o dönemde varolan bir kara köprüsü üzerinden Avrasya’ya kadar yayılmıştır. Bu kara köprüsünün yok olmasından sonra Avrasya’da çok sayıda yeni ilkel atçık türleri gelişti.
40 milyon yıl önce
Bu türler en parlak dönemlerini yaşadıktan sonra yaklaşık olarak 40 milyon yıl önce tamamen tükenmiştir. Kuzey Amerika’da ise Hyracotherim’dan, yaprakla beslenen Orohippus ve Mesohippus gelişmiştir. Yaklaşık olarak 22 milyon yıl önce Mesohippus’tan gelişen Anchitherium da Avrasya’ya yayılmıştır. Ön ve arka ayaklarında üç parmağa sahip bu tür hala yaprakla besleniyordu. Yaklaşık olarak aynı tarihlerde Kuzey Amerika’da otla beslenen ilk atlar ortaya çıktı. Bunlar Merychippus olarak bilinmekte.
Aşağı yukarı on bir milyon yıl önce küçük atlar dünyasında Bering Boğazı üzerinden Asya’ya ikinci bir göç dalgası yaşandı. Hipparios’un iyice körelmeye başlayan parmakları, Kuzey Amerika’nın steplerinde nihayet toynaklara dönüştüler. Üç parmaktan tek parmağa yani toynağa geçiş yanlardaki parmakların git gide küçülmesiyle meydana gelen bir gelişmeydi.
Bu hayvanların bedenleri, kafatasları ve çeneleri atalarından daha büyüktü. Kuzey Amerika’da yaşayan tek toynaklı atlardan böylece modern at soyunun ilk temsilcileri Equus gelişti. Toynaklı Dinohippus soyundan olan Equus ilk olarak 2 ila 4 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır.
Equus büyük hızla Orta ve Güney Amerika, Asya ve Afrika’da yayıldı ama çeşitli türlerin çoğu son buz devrinin sonunda yaklaşık olarak 12.000 yıl önce tükenmiştir.
Birbirlerini tanıyorlar
Afrika’da zebrayla birlikte geriye üç tür kaldı sadece. Bilim adamları zebranın çizgileri hakkında uzun süre kafa patlattılar. Hiçbir zebranın çizgileri diğerlerine benzemediğinden, çizgilerin hayvanların birbirlerini tanımalarına yaradığı sanılmakta.
Ayrıca düz arazide de iyi bir kamuflaj sağlıyorlar. Kızgın Afrika sıcağında hava ‘parladığı’ zaman, zebraları uzaktan görmek çok zordur. Ve birçok zebra bir araya geldiğinde düşmanlar onları göremezler bile.
Fakat bilim adamları çizgilerin zebraları hastalık taşıyan sineklerden de koruduğunu buldular. Mesela çeçe sineği, çizgili hayvanları tek renkli hayvanlar kadar iyi göremezler.
Hyracotherium, daha çok tavşana benzeyen 50cm uzunluğunda küçük bir hayvandı. Çok uzun bacaklarıyla düşmanlarından kolayca kaçabiliyordu.
Kalıntılardan öğrendiğimiz gibi Hyracotherium’un ön ayaklarında dört, arka ayaklarında ise üç parmağı bulunuyordu. Her parmağın ucunda nasırlı bir tırnak vardı ki bu at toynağının öncüsüdür. Bu ‘ilkel atçıklar’ Kuzey Amerika’dan o dönemde varolan bir kara köprüsü üzerinden Avrasya’ya kadar yayılmıştır. Bu kara köprüsünün yok olmasından sonra Avrasya’da çok sayıda yeni ilkel atçık türleri gelişti.
40 milyon yıl önce
Bu türler en parlak dönemlerini yaşadıktan sonra yaklaşık olarak 40 milyon yıl önce tamamen tükenmiştir. Kuzey Amerika’da ise Hyracotherim’dan, yaprakla beslenen Orohippus ve Mesohippus gelişmiştir. Yaklaşık olarak 22 milyon yıl önce Mesohippus’tan gelişen Anchitherium da Avrasya’ya yayılmıştır. Ön ve arka ayaklarında üç parmağa sahip bu tür hala yaprakla besleniyordu. Yaklaşık olarak aynı tarihlerde Kuzey Amerika’da otla beslenen ilk atlar ortaya çıktı. Bunlar Merychippus olarak bilinmekte.
Aşağı yukarı on bir milyon yıl önce küçük atlar dünyasında Bering Boğazı üzerinden Asya’ya ikinci bir göç dalgası yaşandı. Hipparios’un iyice körelmeye başlayan parmakları, Kuzey Amerika’nın steplerinde nihayet toynaklara dönüştüler. Üç parmaktan tek parmağa yani toynağa geçiş yanlardaki parmakların git gide küçülmesiyle meydana gelen bir gelişmeydi.
Bu hayvanların bedenleri, kafatasları ve çeneleri atalarından daha büyüktü. Kuzey Amerika’da yaşayan tek toynaklı atlardan böylece modern at soyunun ilk temsilcileri Equus gelişti. Toynaklı Dinohippus soyundan olan Equus ilk olarak 2 ila 4 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır.
Equus büyük hızla Orta ve Güney Amerika, Asya ve Afrika’da yayıldı ama çeşitli türlerin çoğu son buz devrinin sonunda yaklaşık olarak 12.000 yıl önce tükenmiştir.
Birbirlerini tanıyorlar
Afrika’da zebrayla birlikte geriye üç tür kaldı sadece. Bilim adamları zebranın çizgileri hakkında uzun süre kafa patlattılar. Hiçbir zebranın çizgileri diğerlerine benzemediğinden, çizgilerin hayvanların birbirlerini tanımalarına yaradığı sanılmakta.
Ayrıca düz arazide de iyi bir kamuflaj sağlıyorlar. Kızgın Afrika sıcağında hava ‘parladığı’ zaman, zebraları uzaktan görmek çok zordur. Ve birçok zebra bir araya geldiğinde düşmanlar onları göremezler bile.
Fakat bilim adamları çizgilerin zebraları hastalık taşıyan sineklerden de koruduğunu buldular. Mesela çeçe sineği, çizgili hayvanları tek renkli hayvanlar kadar iyi göremezler.