VAR'da şimdi sıra şeffaflıkta! İlk ateşi İtalyanlar yaktı...

Yüzde 99’a varan başarılı performansla, fevkalâde örneklerle referans kaynağıydı. “Yaşasın, hakem hataları bitiyor” coşkusuyla ve yanılgısıyla 2 nokta göz ardı edildi:

1- Dünya Kupası’nda sahada ve VAR odasında dünyanın en iyi hakemlerinin yer aldığı gerçeği.
2- Protokolde belirtilen ‘açık ve bariz hata’ kavramının ne demek olduğu.

İLGİNÇ MANZARALAR

Avrupa liglerinde farklı tecrübeler yaşandı. İngilizler, futbolun doğasından uzaklaşmamak ve zaman tasarrufu sağlamak adına iFAB protokolüne uymayacaklarını; sahadaki hakeme VAR ne söylerse o kararı vereceğini açıklamıştı. İlk sezon ilginç manzaralara sahne olmuştu. VAR, hakemin kulağına “Penaltı” diyordu; hakem izlemeye dahi gitmeden penaltı noktasına yürüyordu. Ne zaman ki Klopp, Guardiola gibi ağır ağabeyler “Saha kenarındaki VAR ekranları süs duracaksa kaldırılsın!” diyerek homurdanmaya başladı, ertesi sezon iFAB protokolüne dönüş yapıldı.

Bir ofsayt tespiti için 6 dakika beklendiği, yanlış oyunculardan ofsayt çizildiği, hatta Arsenal-Brighton maçındaki gibi bariz ofsayt konumunda asist yapan oyuncudan şüphelenilmeyip çizgi çekilmediği örnekler yaşandı.

"PARDON PENALTI VARMIŞ"

Bundesliga’da soyunma odasına girildikten sonra “Pardon, penaltı varmış!” denilerek sahaya çıkılıp penaltı kullandırıldı. Serie A’da da epey skandal karar vardı. Unutulmayanlar listesinin başında ise Juventus’un Salernitana karşısında 90 5’teki nizami golünün ofsayt nedeniyle iptali gelir. Halbuki VAR’ın çizdiği ofsayt çizgisinin 3 metre gerisinde untutulan bir savunma oyuncusu daha vardı ve maç 2-2 sona ermişti. Kısacası her ligde gani skandal örnek var.

'VAR KOLAYCILIĞI' DENEN BİR ŞEY VAR

Doğal olarak her ligde sancılı süreç yaşandı ve daha yaşanacak. Oyun kurallarını yap-boz tahtasına çeviren iFAB yaşadıkça VAR’ın standarda oturmasını beklemek hayal. ‘Açık ve bariz hata’ kavramı, bilhassa kırmızı kart gerektiren veya gol öncesinde faul olup olmadığına dair pozisyonlarda çok sesliliğe neden oluyor.

İstatistik biliminde güçlü sonuçlar çıkarabilmenin yolu hiç şüphesiz ki veri havuzunun büyümesidir. VAR ile ilgili 5-6 sezon boyunca toplanan veriler, hazin gerçekleri gün ışığına çıkardı. Ağlayan bir çocuğun tableti eline alınca susup keyiflenmesi gibi VAR geldiğinden bu yana hakemlerin sahaya bir sandalye atmadığı kaldı! Başta UEFA Hakem Komitesi’nin de tepkisini dile getirdiği gibi ‘VAR kolaycılığı’ boy gösterdi:

TEHLİKELİ ZİHNİYET

“Hata yaparsam nasıl olsa VAR müdahale eder.” Bu tehlikeli zihniyet ne etliye ne sütlüye karışan bir yönetim mantalitesine çanak tuttu. Penaltıyı kendi çalan bir hakem görünce mutlu olur hale geldik. Basit bir kartı dahi veremeyen hakem örnekleri o kadar arttı ki Azerbaycan MHK Başkanı Barış Şimşek’le röportajımızda belirttiği temel felsefeden uzaklaşıldı: ”Sahadaki hakem işini düzgün yapmıyorsa VAR'ın başarı şansı yok."

PROTOKOL DIŞINA ÇIKILAN 2 SKANDAL OLAY

Her ligde isyan ve merak artınca şeffaflık adına adımlar da atılmaya başladı. VAR ile hakem ne konuşuyor acaba? Üzerimize oyun mu oynanıyor, şampiyon olmamız mı engelleniyor? VAR-AVAR-Operatör üçlüsü, tüm ses kayıtlarının tutulduğu bir ortamda ne yapıyor olabilirler? Merak giderildiğinde tartışma bitecek mi?

Atilla Karaoğlan’ın Gaziantep-Beşiktaş maçın da N’Koudou’nun kafayla rakibine vurmasında ’şiddeti yeterli bulmadığını’ belirten açıklamasını duyduğunuz da rahatladınız mı?

Eleştiri bitti mi veya bitecek mi? Yenileri tetiklenmeyecek mi? “Bizim maçtakileri de açıklayın” naraları da cabası. iFAB protokolünün dilinin dışına çıkılan 2 skandal örneği biz yaşadık:

1- Sivasspor-Galatasaray: Özgüç Türkalp’in teknik olarak ofsayt çizgisi çekemediği pozisyonda “Ofsaytımsı” yorumuna hakem Erkan Özdamar’ın (ne yazık ki FIFA kokartlı) riayet etmesi.

2- Türkiye-Galler maçında ofsayt çizgisinin bir sebeple çizilemediği ve yardımcı hakemin bayrak dahi kaldırmadığı pozisyonda VAR’ın 1 numaralı ismi kabul edilen Serie A hakemi Massimiliano İrrati’nin protokole aykırı şekilde hakemi davet etmesi, hakemin de göz kararıyla (!) golü iptal etmesi.

SERIE A DÜNYADA BİR İLK OLMA PEŞİNDE

Serie A, tartışmaya sebep olan pozisyonlardaki VAR-hakem konuşmalarının 2023-24 sezonunda düzenli yayınlanacağı ilk federasyon olma yolunda ilerliyor. İtalya Hakem Derneği Başkanı Alfredo Trentalange ve koordinatör Gianluca Rocchi’nin bu konudaki açıklamalarına dikkatinizi çekerim:

1- VAR ses kayıtları sezon başından itibaren DAZN (yayıncı kuruluş) aracılığıyla kamuoyuna duyurulacak.

2- Tartışmka konusu olayların ses kayıtlarını yayınlayan ilk futbol federasyonu olacağız.

3- Hakemlerin dürüstlükleriyle ilgili en ufak şüpheyi ortadan kaldırmak için halka açık hale getirme arzusundayız.

4- Hatalar olabilir ancak hakemlerin iyi niyetini de herkese gösterir. Hiçbir sırrımız yok, zaten tüm konuşmalar kaydediliyor.

5- Amacımız bir hata yapılıp yapılmadığı değil, neden yapıldığıdır ve sistemi geliştirmeye yöneliktir. Haklı çıkıp çıkmama gayesi gütme mektedir.

6- Hakemle VAR’ın iletişiminin nasıl ve ne zaman gerçekleştiğini anlatabilmek açısından önem taşımaktadır.

7- VAR büyük hataları ortadan kaldırmak için harika bir araç ancak sahadaki hakem tutarlı ve dengeli olmalı. Aksi durumda VAR bir düşman haline gelebilir.

TEKNİK DİREKTÖRLERE 'VAR JOKERİ'

Gianluca Rocchi’ye yöneltine sorulardan en ilginci “Maç esnasında teknik direktörlere VAR’a başvurma hakkı vermeyi düşünüyor musunuz?” şeklinde.

Teniste sıkça rastladığı mız ‘top içeride-dışarıda’ şeklindeki oyuncuların itiraz hakkı gibi, kritik bir pozisyonda VAR ve hakem hiç oralı değilse teknik direktör bu joker hakkını kullanabilir mi?

Rocchi bu soruyu, “Böyle bir talebe karşı değiliz ancak teknik direktörlerin bu uygulamadan ve sonuçlarından ne ölçüde ikna olduğunu görmemiz ve başlamak için doğru zamanı yakalamak şart. Hayata geçirmek için hazırlıklı olmanız gerekir. Uluslararası arenada da düşünülüyor. Ayrıca her şeyden önce hakemlerin kalitesini artırmaya ve nesil değişikliğine ihtiyacımız var. Gayet iyi gençler ve yetenekler var” şeklinde cevaplıyor.