TESTUS ZANGIRZUNGURUS

Geçmişi zelzeleli

Milyonlarca yıldır depremlerle sarsılmaktayız... Eski zamanlarda depremlerin tanrıların gazabından kaynaklandığı sanılırdı... Dünyanın yedi harikasından üçünün, Bodrum'daki Mauseleion'un, Rodos kolosunun ve İskenderiye fenerinin depremlerle yerle bir olduğu biliniyor... Dünyanın yedi harikası Akdeniz'in doğusunda yer almaktaydı... Tamamı Osmanlı haritasındaydı... Bugün harikaların sadece ikisi Türkiye haritasında... Bu bölgede her yıl birkaç büyük deprem olmuş... Anlaşılan bu bölge çok günahkar!!! Tanrılar buraları cezalandırıp durmuş!!! 1500 ve 1800 arasında Türkiye ve yakın çevresindeki depremleri yazan Ambreseys ve Finkel'in kitabında görüldüğü gibi örneğin 18'inci yüzyılda toplam 231 deprem kaydedilmiş... Yıl başına ikiden fazla...

Milattan sonra 63 yılında, Vezüv yanardağının indifa edip Pompei'yi yok etmesinden 16 yıl önce yörede büyük bir deprem olmuş... Bu da doğa olaylarının birbirleriyle ne denli ilişkili olduğunu göstermiyor mu?.. Ya da tanrılar Pompei'yi depremle önce tekdir etmişler de, uslanılmadığını gördüklerinde Vezüv'ü patlatarak mı basmışlar köteği!!! Geçmişte doğa olayları hakkında çok az şey bilindiğini biliyoruz... Hoş şimdi de bu konuda ne kadar yol alındığı tam olarak söylenemiyorsa da, levha tektoniği hakkındaki bilgiler gerçekte bütün dünyanın depremsel küreselleşme içinde olduğunu hissettirmiyor mu?.. Bu sarsıntılı küreselleşmenin en önemli halkası olan geçmişi zelzeleli harikalar diyarımızda depremsel gezintiye buyur ola bu kez de...

1 Halen Türkiye sınırları içindeki iki dünya harikasından biri olan Bodrum'daki Mausoleion, depremden nasibini alan harikalardan... Varoluş nedeni dünyanın hemen bütün harikalarının varoluş nedeniyle aynı: Aşk... Milattan önce 353'te kral Mausolos'un ölümünden sonra tahta çıkan Artemisia'nın ilk girişimi, kocasının adını sonsuza değin yaşatacak bir anıt mezar yaptırmak olmuş... Artemisia'nın ölümü üzerine anıt mezarın yarım kalması tehlikesi baş gösterince, aşk sarhoşu mimarlar beş kuruş almadan yapıtı tamamlamışlar... Ne var ki bugün onu olduğu gibi görme şansına sahip değiliz... Milattan sonra 13'üncü yüzyılda büyük bir depremle yıkılmış bu büyük harika... Kalıntılarını görme şansına da sahip değiliz... Çünkü kaldığı kadarıyla da dünya değiştirdi... En büyük şaheserlerinden biri olan Mausoleion nereden nereye gitti acep?..

a. Kurt katırın kıymetini bilmez kabilinden, İngilizler tarafından kaçırılmasına Sultan Abdülmecit tarafından göz yumularak British Museum'a götürüldü... Harikanın 'hari'si onlarda, kala kala bize 'ka'sı kalmış...

b. Ozon tabakasındaki yırtılmanın neden olduğu global ısınmadan etkilenmemek amacıyla Sibirya'ya taşındı...

c. Kendisini tamamlayan mimarların sonuncusu da öldükten sonra onların bulunduğu yere... Muhtemelen mimarlar cennetine!!!

d. Muhtelif depremlerde parçalana parçalana yok oldu gitti... Son birkaç parçası Bodrum'daki muhtelif kooperatif inşaatında kullanıldı...

2 Mitolojide denizlerin efendisinin bir adı da 'enosigaios,' yani yerleri sarsan, depremleri yaratan... Elinde tuttuğu üçlü yabayla yalnız dalgaları kabartıp denizi altüst etmekle kalmamış, çevresindeki toprağı da sarsmış... Zeus'a kafa tutmaya cesaret eden ender tanrılardan biri imiş... Hatta o kadar cesaret sahibi imiş ki diğer tanrılarla birlik olup Zeus'u, yani ağabeyini zincire vurmaya bile kalkışmış... Sürekli olarak orayı burayı sarsıp duran mitolojinin müthiş deprem tanrısının adını kestirebilecek misiniz?..

a. Poseidon

b. Clindon

c. Apollon

d. Hiçbiri

3 Mandraki adlı Akdeniz limanını güneş tanrısı Helios'un Kolos adlı devasa heykeli korurdu... Kolos dünyanın yedi harikasından biri... Milattan önce 226'da vukubulan büyük depremde Kolos yerle bir oldu... Şimdi, dikkatinizi ölçelim... Mandraki limanı Akdenizin hangi adasındaydı?..

a. Kıbrıs

b. Rodos

c. Girit

d. Zatisungurus adası

4 Araplar milattan sonra 667'de Rodos'u ele geçirdiklerinde bir önceki sorudaki depremle yerle bir olmuş Kolos'u görmüşler... Hemen toplayıp 900 deve yükü halinde paketlemişler... Sonra ne yapmışlar?

a. Parçalardan Arap korsan gemileri için gülle yapmışlar...

b. Mısırlı ünlü gazeteci Hasan El Heykel'in yedi göbek dedesi Abdullah El Heykel'e satmışlar...

c. İçinde altın var zannedip parçaları un ufak etmişler...

d. Hurda fiyatına bir Yahudi tacire satmışlar...

5 Yine bir doğu Akdeniz sorusu... Pharos deniz feneri milattan önce 3'üncü yüzyılda yapılmıştı... Bu belki dünyanın ilk deniz feneriydi, dünyanın yedi harikasından biriydi... Şimdi yine bir dikkat sorusu... Çünkü bunun yanıtı da giriş yazısının içinde... 1324 yılındaki büyük depremde yerle bir olan bu deniz feneri hangi adla bilinir?..

a. Rumeli feneri

b. Anadolu feneri

c. İskenderiye feneri

d. Hiçbiri

6 Dünyanın yedi harikasından biri olan Zeus heykeli meşhur Yunanlı heykeltıraş Phidias tarafından milattan önce 430'da yapılmıştı... Milattan sonra 462'de heykel Olympus tapınağından İstanbul'a götürüldü... Yüz yıl sonra tapınak depremle yerle bir oldu... Peki 12 metre yüksekliğindeki altın ve fildişi kaplı abanoz heykele ne oldu?..

a. İstanbul'daki bir depremde parçalandı...

b. Bir yangında yok oldu...

c. Çetin Cenevizli tüccarlar tarafından Venedik'e kaçırıldı...

d. İstanbul'da bir yerlerde gizli...

7 Artemision olarak da bilinen Artemis tapınağı dünyanın yedi harikasından biri... Milattan önce 560'da yaptırılan tapınak bu kez doğal olarak değil insan marifeti bir afet yüzünden yok oldu... Milattan sonra 262'deki Got istilasında mahvoldu... Tapınağın çok memeli Artemis heykeli gene İngilizler tarafından 1870'te bulundu, araklandı ve British Museum'a götürüldü... Artemis tapınağı neredeydi, bilebilecek misiniz?..

a. Asterix’in memleketi Galya’da

b. Minetos’ta

c. Assos’ta

d. Efes’te

8 Ambreseys ve Finkel'in 1500 ve 1800 yılları arasında Türkiye ve yakın çevresindeki depremleri anlatan çok değerli kitaplarında yazdıklarına göre 1509'da vukubulan İstanbul depreminde Ayasofya'nın minareleri yıkılmış, Topkapı sarayı, Valens kemeri, Dikilitaş, Galata köprüsü ve surları ciddi hasar görmüştü... Binden fazla ev yıkılmıştı, zarar görmemiş ev yoktu... Padişah korkup İstanbul dışına kaçmıştı... Hasar çok fazlaydı... Hemen imparatorluğun farklı bölgelerinden 66 bin işçi, 3 bin usta zanaatkar ve 11 bin kalfa getirtildi... Masrafları karşılamak için yeni vergiler kondu... Tamir işi 1510 yılının mart ayının sonlarında başladı, aynı yılın haziran ayında tamamlandı...Yaklaşık 5 bin kişinin ölmüş olduğu tahmin edilen bu dehşetengiz depreme ne ad verilmişti?..

a. Marmara depremi

b. Zilzal

c. Mahkeme-i Kübra yani kıyamet günü(en büyük mahkeme)

d. Kıyamet-i Sugra yani küçük kıyamet

Yanıtlar: 1) a, 2) a, 3) b, 4) d, 5) c, 6) b, 7) d, 8) d

KEDİ SORUSU

Müge ve Alpkan Emmioğlu bana gönderdikleri e-mail'de soruyorlar:

'21 kasım pazar günü kedilerle ilgili yazınızı büyük bir zevkle okuduk. Bizim de yemek verdigimiz, sevip okşadığımız bir sokak kedimiz var. Tekir cinsi; sarı, siyah ve beyazın mükemmel karışımı üçgen kulaklı, nokta burunlu sevimli bir kedicik. İnternette kedilerle ilgili o kadar araştırmamıza rağmen, kedilerin niye hörgüç yaptıklarını bulamadık. Kedi davranışları konusunda bir kaynak önerebilir misiniz ? Veya siz niye hörgüç yaptıklarını biliyor musunuz?'

YANIT:

Kedilerin hörgüç yapmasının onlarda bulunan çok kompleks vücut diliyle(body language) ilgili olduğu söyleniyor... Hörgüçlemeyle beraber bütün vücutlarında tüyler dikleşir, özellikle de kuyrukta... Bu da kedinin kendisini tehdit altında hissetmesindendir... Bazen tamamiyle yana dönerek kendisini tehdit ettiğini düşündüğü hayvana doğru, onu korkutacak veya yaklaşmasını caydıracak hatırı sayılır bir profil gösterir... Kedilerdeki hörgücün bu denli ihtişamlı olmasının nedeni onlarda gevşek bir şekilde birbirine bağlı yaklaşık 60 omur bulunmasından... Bu da onlara olağanüstü esneklik sağlıyor...Bildiğiniz gibi biz insanlarda sadece 34 omur bulunur... Sevgili Emmioğlu kardeşler, bulabildiklerim bunlar, size ve kedinize sevgiler...