Tavşansız rekor hayal oldu
Güncelleme Tarihi:
Alp ULAGAY
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 30, 2006 00:00
Atletizm sezonunun en canlı dönemindeyiz. Avrupa’nın birçok şehrinde grand prix yarışları yapılıyor. Ünlü atletler iyi dereceler yapma, para ödülü kazanma hırsıyla Stockholm’den Salamanka’ya, Paris’ten Atina’ya mekik dokuyor. Ekran başında bu yarışları izliyorsanız orta ve uzun mesafe koşulurken en önde giden atletin ikinci, üçüncü turda yarışı bıraktığını göreceksiniz. Hatta bu atletin pist kenarından koşuyu sürdürenlere tezahürat yapmasına saşıracaksınız. Peki, neden yarışı bırakan atlet rakiplerine destek verir, hiç düşündünüz mü? Bunun cevabı "tavşan" kelimesinde gizli.
Olimpiyatlar ve Dünya Şampiyonası gibi madalya amaçlı şampiyonalar dışındaki yarışlarda İngilizce’de pacemeker (tempo yapıcı) veya Fransızca’da lievre (tavşan) adı verilen atletler koşturuluyor. Amaç 800 ila 10 bin metre arasındaki yarışların daha hızlı koşulmasını, rekor çıkmasını sağlamak. Atletizmde tavşanlığıyla nam salan atletler var. Örneğin iddialı 3000 ve 5000 metre koşucusu Kenyalı Martin Keino. Tavşan atletin kazancı yarışın önemine göre 2000 - 3000 Euro arasında. Yarıştan önce tur dereceleri veriliyor, atlet kolundaki kronometreyle bu dereceleri koşuyor. 1500 metre Türkiye rekortmeni eski atlet Zeki Öztürk, tavşanlığın ayrı bir uzmanlık olduğunu düşünüyor. "Tavşan, istenen dereceyi saniyesi saniyesine tutturur. Zaten iyi atlettir. Örneğin 5000 metreyi 13’10"da koşan bir atlet olabilir. Bu tempoda yarışı sonuna kadar değil, 4000 metreye kadar koşar."
Hedef dünya rekoru olduğunda, çok kaliteli atletler tavşanlık yapabiliyor. Rekortmenler için tavşan bulmak kolay değil. Örneğin geçen yıl Katarlı atlet Saif Said Şahin, Brüksel’deki Golden League yarışında 3000 metre dünya rekorunu yenilemek istiyordu. Bu tempoda tur tutturacak çok az atlet vardı. Hollandalı Avrupa rekortmeni Simon Vroemen’den yardım istedi. Form durumuna güvenen Vroemen teklifi reddetti. Yarışta Avrupa rekorunu kırdı. Bazen de ünlü atletler tavşanlarını beraberinde getiriyor. 1990’ların orta mesafe rekortmeni Cezayirli Nureddin Morseli’nin 1500 metre yarışlarındaki tavşanı kardeşi Ali’ydi. Halen 5000 ve 10.000 metre dünya rekortmeni Etiyopyalı Kenenisa Bekele’nin tavşanlığını da kardeşi Tariku yapıyor.
DÜNYA REKORTMENİNE TÜRK TAVŞAN
Türk atletler de tavşanlık teklifi alıyor. Örneğin Zeki Öztürk, 1990’ların ilk yarısında dünya rekortmeni Nureddin Morseli’ye bir yarışta tavşanlık yapmış: "Antrenörüm Mehmet Tümkan vasıtasıyla beni buldular. Rieti’deki 1500 metre yarışında üç tur tavşanlık yaptım. 2000 dolar aldım." 1500 metre dünya dördüncüsü Halil Akkaş’ın antrenörü Ramazan Kutlu ise bu teklifleri kabul etmiyor. "Halil, şu anda tavşanlık yapacak atlet değil. Rekor ve derece için koşması gerekiyor."
Grand prix yarışları öncesinde tavşan atlet bulma görevi organizatörlere veya atletlerin menajerlerine düşüyor. Organizatörler yarışta heyecanı sağlamanın iyi atletleri hızlı koşturmaktan geçtiğini biliyor, paraya kıyıyor. Türkiye Atletizm Federasyonu Asbaşkanı Salih Münir Yaraş bu formülü uygulamış. Atletizmde her mesafenin tavşanının bilindiğini söylüyor: "Türkiye’ye ilk tavşan atleti 2002’de getirdim. İstanbul’daki Cezmi Or Yarışları’nda Elvan Abeylegesse’nin 23 yaş altı Avrupa rekoru kırmasını hedefliyorduk. Rus Olga Komyagina’yla anlaştım." Komyagina, 2000 metre koştu, Elvan’ın rekor kırmasını sağladı.
Bu yıl mayıs ayında Antalya’daki Avrupa 10000 metre Kupası’nda yine Yaraş’ın bulduğu iki erkek, iki kadın tavşan koşacaktı. Dördünün toplam maliyeti 12 bin dolar, o günün kuruyla 15 bin 600 YTL oldu. Ancak, kadın atletlerden biri gelmedi, diğeri hayal kırıklığı yarattı. "Temposunun düşük olduğunu görünce Elvan, tavşanı geçti. O kadar para verdik, bari diğer atletlere tempo versin, dedim" diyor Yaraş. Aynı kupada erkeklerin tavşanı Kedir Burka ise birkaç gün sonra İstanbul’da Maltepe Üniversitesi Yol Koşusu’nu parkur rekoru kırarak kazandı.
Peki tavşan atlet gerçekten yararlı mı? Halil Akkaş’ın antrenörü Ramazan Kutlu’ya göre fayda sadece dereceyle ilgili değil. "Tavşan tempo ayarlamada çok faydalı. Halil, 5000 metre salon Türkiye rekorunu tavşanlı yarışta kırdı." Zeki Öztürk ise tavşanın rüzgarı da kestiğini söylüyor. "1990’da Bologna’da 1500 metre yarışında tavşanın faydasını ilk kez gördüm. Kendinizi onun temposuna ayarlıyorsunuz. O yarışta 1500 metre Türkiye rekorunu kırdım. Ve bu rekor hálá kırılamadı."
TAVŞANLAR 30 YILDIR PİSTTE
20. yüzyılın ilk yarısında uzun mesafede handikap yöntemi kullanılıyordu. Eski Türkiye Atletizm Federasyonu Başkanı Nejat Kök’ün verdiği bilgiye göre, tavşanlık yapacak atlet yarışa bir, iki tur sonra girip, iyi atletin temposunu yükseltiyordu. 1950’lerde tavşanlar ilk turlarda yüksek tempo sağlayıp, sonra yarıştan ayrılmaya başladı. 1954’te İngiliz Roger Bannister bir mili 4 dakikanın altında koşup dünya rekoru kırarken iki arkadaşı 3,5 tur tavşanlık yapmıştı. 1970’ten sonra tavşan atletler yaygınlaştı. 1974’ten bu yana orta ve uzun mesafede tavşansız dünya rekoru kıran sadece iki atlet var: 1974’de 1500 metre rekorunu kıran Tanzanyalı Filbert Bayi, 1982’de 5000 metre rekorunu kıran İngiliz Dave Moorcroft.
YARIŞI BİRİNCİ BİTİREN TAVŞAN
Tavşan atlet isterse yarışı bitirebilir. Çoğunlukla çok zorlandığı için bitiremiyor. Bu yıl, 17 Şubat’taki Dubai Maratonu’na Kenyalı Joseph Ngeny tavşan olarak katılmıştı. 30. kilometrede yarışı bırakacaktı. Atletlerin temposunu beğenmedi, menajerinin onayıyla devam etti. Son 10 kilometreyi tek başına koştu. Tavşanlık ücretiyle birlikte 25 bin dolar ve otomobil ödülünü aldı.
MARATONDA HER GRUBUN AYRI TAVŞANI VAR
Salih Münir Yaraş, bu yıl kasım ayındaki İstanbul Avrasya Maratonu’na da çok kaliteli dört tavşan getirip, tempoyu artıracak: "New York, Londra gibi kitlesel maratonlarda her grup için ayrı tavşan vardır. Örneğin amatör maratoncu 3 saat 30 dakika tavşanını izleyip kendi rekoru için koşabilir. Bu sayede İstanbul’daki katılımcılar da çabalarının karşılığını alabilecek."
Hedef dünya rekoru olduğunda, çok kaliteli atletler tavşanlık yapabiliyor. Rekortmenler için tavşan bulmak kolay değil. Örneğin geçen yıl Katarlı atlet Saif Said Şahin, Brüksel’deki Golden League yarışında 3000 metre dünya rekorunu yenilemek istiyordu. Bu tempoda tur tutturacak çok az atlet vardı. Hollandalı Avrupa rekortmeni Simon Vroemen’den yardım istedi. Form durumuna güvenen Vroemen teklifi reddetti. Yarışta Avrupa rekorunu kırdı. Bazen de ünlü atletler tavşanlarını beraberinde getiriyor. 1990’ların orta mesafe rekortmeni Cezayirli Nureddin Morseli’nin 1500 metre yarışlarındaki tavşanı kardeşi Ali’ydi. Halen 5000 ve 10.000 metre dünya rekortmeni Etiyopyalı Kenenisa Bekele’nin tavşanlığını da kardeşi Tariku yapıyor.
DÜNYA REKORTMENİNE TÜRK TAVŞAN
Türk atletler de tavşanlık teklifi alıyor. Örneğin Zeki Öztürk, 1990’ların ilk yarısında dünya rekortmeni Nureddin Morseli’ye bir yarışta tavşanlık yapmış: "Antrenörüm Mehmet Tümkan vasıtasıyla beni buldular. Rieti’deki 1500 metre yarışında üç tur tavşanlık yaptım. 2000 dolar aldım." 1500 metre dünya dördüncüsü Halil Akkaş’ın antrenörü Ramazan Kutlu ise bu teklifleri kabul etmiyor. "Halil, şu anda tavşanlık yapacak atlet değil. Rekor ve derece için koşması gerekiyor."
Grand prix yarışları öncesinde tavşan atlet bulma görevi organizatörlere veya atletlerin menajerlerine düşüyor. Organizatörler yarışta heyecanı sağlamanın iyi atletleri hızlı koşturmaktan geçtiğini biliyor, paraya kıyıyor. Türkiye Atletizm Federasyonu Asbaşkanı Salih Münir Yaraş bu formülü uygulamış. Atletizmde her mesafenin tavşanının bilindiğini söylüyor: "Türkiye’ye ilk tavşan atleti 2002’de getirdim. İstanbul’daki Cezmi Or Yarışları’nda Elvan Abeylegesse’nin 23 yaş altı Avrupa rekoru kırmasını hedefliyorduk. Rus Olga Komyagina’yla anlaştım." Komyagina, 2000 metre koştu, Elvan’ın rekor kırmasını sağladı.
Bu yıl mayıs ayında Antalya’daki Avrupa 10000 metre Kupası’nda yine Yaraş’ın bulduğu iki erkek, iki kadın tavşan koşacaktı. Dördünün toplam maliyeti 12 bin dolar, o günün kuruyla 15 bin 600 YTL oldu. Ancak, kadın atletlerden biri gelmedi, diğeri hayal kırıklığı yarattı. "Temposunun düşük olduğunu görünce Elvan, tavşanı geçti. O kadar para verdik, bari diğer atletlere tempo versin, dedim" diyor Yaraş. Aynı kupada erkeklerin tavşanı Kedir Burka ise birkaç gün sonra İstanbul’da Maltepe Üniversitesi Yol Koşusu’nu parkur rekoru kırarak kazandı.
Peki tavşan atlet gerçekten yararlı mı? Halil Akkaş’ın antrenörü Ramazan Kutlu’ya göre fayda sadece dereceyle ilgili değil. "Tavşan tempo ayarlamada çok faydalı. Halil, 5000 metre salon Türkiye rekorunu tavşanlı yarışta kırdı." Zeki Öztürk ise tavşanın rüzgarı da kestiğini söylüyor. "1990’da Bologna’da 1500 metre yarışında tavşanın faydasını ilk kez gördüm. Kendinizi onun temposuna ayarlıyorsunuz. O yarışta 1500 metre Türkiye rekorunu kırdım. Ve bu rekor hálá kırılamadı."
TAVŞANLAR 30 YILDIR PİSTTE
20. yüzyılın ilk yarısında uzun mesafede handikap yöntemi kullanılıyordu. Eski Türkiye Atletizm Federasyonu Başkanı Nejat Kök’ün verdiği bilgiye göre, tavşanlık yapacak atlet yarışa bir, iki tur sonra girip, iyi atletin temposunu yükseltiyordu. 1950’lerde tavşanlar ilk turlarda yüksek tempo sağlayıp, sonra yarıştan ayrılmaya başladı. 1954’te İngiliz Roger Bannister bir mili 4 dakikanın altında koşup dünya rekoru kırarken iki arkadaşı 3,5 tur tavşanlık yapmıştı. 1970’ten sonra tavşan atletler yaygınlaştı. 1974’ten bu yana orta ve uzun mesafede tavşansız dünya rekoru kıran sadece iki atlet var: 1974’de 1500 metre rekorunu kıran Tanzanyalı Filbert Bayi, 1982’de 5000 metre rekorunu kıran İngiliz Dave Moorcroft.
YARIŞI BİRİNCİ BİTİREN TAVŞAN
Tavşan atlet isterse yarışı bitirebilir. Çoğunlukla çok zorlandığı için bitiremiyor. Bu yıl, 17 Şubat’taki Dubai Maratonu’na Kenyalı Joseph Ngeny tavşan olarak katılmıştı. 30. kilometrede yarışı bırakacaktı. Atletlerin temposunu beğenmedi, menajerinin onayıyla devam etti. Son 10 kilometreyi tek başına koştu. Tavşanlık ücretiyle birlikte 25 bin dolar ve otomobil ödülünü aldı.
MARATONDA HER GRUBUN AYRI TAVŞANI VAR
Salih Münir Yaraş, bu yıl kasım ayındaki İstanbul Avrasya Maratonu’na da çok kaliteli dört tavşan getirip, tempoyu artıracak: "New York, Londra gibi kitlesel maratonlarda her grup için ayrı tavşan vardır. Örneğin amatör maratoncu 3 saat 30 dakika tavşanını izleyip kendi rekoru için koşabilir. Bu sayede İstanbul’daki katılımcılar da çabalarının karşılığını alabilecek."