‘Süper patlama’ sönmüş yıldızları aydınlatıyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Mart 18, 2004 22:32
Kanadalı bilim adamları olağanüstü bir gözlem yaptı. Uçan bir teleskopla bir nötron yıldızı üzerinde ender görülen çok güçlü bir patlama kaydedildi.
‘Süper patlama’ (‘Superburst’), 25.000 ışık yılı uzaklıktaki nötron yıldızında görüldü. Patlama esnasında üç saatte bir güneşimizden 100 yılda yansıyan enerji açığa çıkmakta. Son derece ender rastlanan bu olay sırasında röntgen ışınları nötron yıldızının etrafında bir gaz diski oluşturarak normalde görünmeyen plazmayı Nasa’nın röntgen teleskopları için görünür kıldı.
Ağır nötron yıldızının kendine çektiği maddeler, çekirdeğin etrafındaki 10 ila 100m kalınlığındaki tabakada birikiyor. Tabaka önemli ölçüde helyumdan oluşmakta. Helyum, çekirdek füzyonuyla karbona dönüştürüldüğünde muazzam bir enerji ve çok güçlü bir röntgen ışını patlamaları oluşur.
Günde birkaç kez tekrarlanan bu patlamalar ortalama olarak on saniye kadar devam ediyor. Toronto Üniversitesi’nden David Ballantyne ve Nasa’dan Tod Strohmayer tarafından gözlemlenen ‘süper patlama’ bu küçük patlamalardan yaklaşık olarak bin misli kuvvetliydi.
Ender görülür
Çok ender meydana gelen bu patlamaların helyum füzyonuyla çok fazla karbonun birikmesi ve bunun yeniden birleşmesiyle oluştukları sanılıyor. Patlama için gerekli miktarın ise uzun yıllar içinde biriktiği tahmin edilmekte. Güçlü patlama, röntgen ışınlarının 4U 1820-30 olarak adlandırılan nötron yıldızının çok yakınında ‘parlaması’ nedeniyle araştırmacıların yoğun ilgisini çekti. Astrofizikçiler spektrometreyle patlamadan sonra yıldızın etrafında kızgın gazdan oluşan çevriyi izlediler.
Bu tür gaz diskleri bildik teleskoplarla izlenemez. Ballantyne ve Strohmayer bu sansasyonel gözlemi şimdi bir tasarımla insan gözü için de görünür kıldılar. Bir komşu yıldız, diskin madde ihtiyacını karşıladıktan sonra plazma patlamanın etkisiyle ışıyor. Nötron yıldızları kara deliklerin küçük kardeşleridir. Yani patlayan yıldızlardan arta kalan çok büyük yoğunluktaki cisimler.
Dev patlamanın meydana geldiği nötron yıldızı güneşimizin kütlesini, çapı 50m’den küçük olan bir küre içinde yoğunlaştırmakta. Patlama sırasında alınan verilerle sönmüş yıldızın etrafındaki kızgın plazma diskinin davranışlarından öte bazı açıklamalar da yapılabiliyor. Quasar ve kara delikler de bu tür disklerle çevrilidir. Fakat kara deliklerde bu tür röntgen ışını patlamaları meydana gelmez.
Ağır nötron yıldızının kendine çektiği maddeler, çekirdeğin etrafındaki 10 ila 100m kalınlığındaki tabakada birikiyor. Tabaka önemli ölçüde helyumdan oluşmakta. Helyum, çekirdek füzyonuyla karbona dönüştürüldüğünde muazzam bir enerji ve çok güçlü bir röntgen ışını patlamaları oluşur.
Günde birkaç kez tekrarlanan bu patlamalar ortalama olarak on saniye kadar devam ediyor. Toronto Üniversitesi’nden David Ballantyne ve Nasa’dan Tod Strohmayer tarafından gözlemlenen ‘süper patlama’ bu küçük patlamalardan yaklaşık olarak bin misli kuvvetliydi.
Ender görülür
Çok ender meydana gelen bu patlamaların helyum füzyonuyla çok fazla karbonun birikmesi ve bunun yeniden birleşmesiyle oluştukları sanılıyor. Patlama için gerekli miktarın ise uzun yıllar içinde biriktiği tahmin edilmekte. Güçlü patlama, röntgen ışınlarının 4U 1820-30 olarak adlandırılan nötron yıldızının çok yakınında ‘parlaması’ nedeniyle araştırmacıların yoğun ilgisini çekti. Astrofizikçiler spektrometreyle patlamadan sonra yıldızın etrafında kızgın gazdan oluşan çevriyi izlediler.
Bu tür gaz diskleri bildik teleskoplarla izlenemez. Ballantyne ve Strohmayer bu sansasyonel gözlemi şimdi bir tasarımla insan gözü için de görünür kıldılar. Bir komşu yıldız, diskin madde ihtiyacını karşıladıktan sonra plazma patlamanın etkisiyle ışıyor. Nötron yıldızları kara deliklerin küçük kardeşleridir. Yani patlayan yıldızlardan arta kalan çok büyük yoğunluktaki cisimler.
Dev patlamanın meydana geldiği nötron yıldızı güneşimizin kütlesini, çapı 50m’den küçük olan bir küre içinde yoğunlaştırmakta. Patlama sırasında alınan verilerle sönmüş yıldızın etrafındaki kızgın plazma diskinin davranışlarından öte bazı açıklamalar da yapılabiliyor. Quasar ve kara delikler de bu tür disklerle çevrilidir. Fakat kara deliklerde bu tür röntgen ışını patlamaları meydana gelmez.