Orta hakem yetmedi bir de ‘çizgi hakemi’ çıktı!

“En iyi hakem kendini sahada unutturan, maçın önüne geçmeyen hakemdir” derler ama hemen hemen hiç bir futbol maçı yok ki hakem tartışılmasın. Ne yazık ki bir çok maçta hakem maçın önüne geçiyor. FIFA ve UEFA da hakemi geri plana itmek için bazı değişiklikler yaptı ve yapmaya da devam edecek. Son dönemlerdeki en radikal değişim yeşil zemindeki hakem sayısının 6’ya çıkarılması oldu.

1966 Dünya Kupası’ndaki İngiltere-Almanya finalinden miras ezeli bir tartışma konumuz vardır: “Top çizgiyi geçti mi geçmedi mi?” Bu işle iştigal etsinler diye hakemler tayin edilse de tartışma baki olmak bir yana katmerleniyor da... Çizgi hakemleri sadece topun çizgiyi geçip geçmediğiyle değil aynı zamanda kendilerine yakın mesafelerdeki pozisyonlarda da hakemleri uyarmakla mükellef.

Sivasspor-Fenerbahçe maçında çizgi hakemi önünde olan penaltıyı göremedi, Beşiktaş-Bursaspor maçında çizgi hakemi yok yere Ersan’a kırmızı kart verilmesine neden oldu ve Juventus-Trabzonspor maçında da dışarı çıkmayan topu dışarı alarak temsilcimizin golüne mani oldu...

Sonuçta gördükleri veya göremedikleriyle onlar da sık sık tartışma konusu oldular. Hani orta hakem, yan hakem ve dördüncü hakem tartışması yetmiyormuş gibi bir de çizgi hakemi tartışması peyda oldu. Konuyu eski hakemler Mustafa Çulcu ve Selçuk Dereli ile tartıştık. Çulcu, Türkiye’de sorunun alan paylaşımından kaynaklandığını vurgularken Selçuk Dereli de çizgi hakemlerinin yanlış tarafta durduğunu kaydediyor. Buna mukabil iki isim de deneyim artıkça hataların azalacağında hemfikir.

İşte Çulcu ve Dereli’nin çizgi hakem tartışmasına dair görüşleri:

MUSTAFA ÇULCU-Eski Hakem

Temel sorun alan paylaşımı

UEFA, başlangıçta ‘top kaleye girdi mi girmedi mi’ tartışmasına önlemek için uygulamayı başlattı. Sonra faullerde, kırmızı ve sarı gerektirecek ihlallerde de baş hakeme yardımcı olması için çizgi hakemlerine görevler yükledi. UEFA maçlarında bu hakemler de kulaklık kullanıyor ve sonuçta daha başarılı oluyorlar. Lokal liglerde ise bu tam uygulanmıyor. Ayrıca statüsü düşük ve deneyim az hakemler kullanıldığı için sıkıntılı durumlar ortaya çıktı. 5. ve 6. hakemler orta hakem gibi pozisyonu net olarak çözemiyor.
Bakın Türkiye’de ‘alan paylaşımı’ yapılıyor. Çizgi hakemine “Önünde olan pozisyonda kararı sen vereeksin. Hata yaparsan ceza da sana kesilir” dendi. Bunu UEFA Hakem Komitesi Üyesi ve MHK Danışmanı Jaap Uilenberg getirdi. Uilenberg, bazı şeyleri farklı şekilde uyguluyor. Avrupa’da alan paylaşımı yok. Avrupa’da “Önünde olan pozisyonda fikrini söyle ama nihai kararı hakem verecek” deniyor. Biz de ise orta hakem çizgi hakeminin karar merci yapıyor. Bu çelişki sıkıntı yaratıyor Türkiye’de....Yetki paylaşımı yapılınca orta hakem sorumluluktan kaçmaya başladı. Kendi önündeki pozisyonu daı çizgi hakemine bırakmaya başladılar. Böylece zor maçlarda çelişkili kararlar verildi.

Aynı statüde olmaları lazım

Avrupa maçlarında çizgi hakemleri FIFA kokartlılardan seçiliyor. Böylece maçı yöneten tüm hakemler aynı seviyde oluyorlar. Çizgi hakemi de maça bakarken orta hakem gibi bakıyor. Ayrıca Avrupa maçları vitrin de olduğundan orta hakeme daha destekleyici bir tutum sergileyip sorumluluktan kaçmıyorlar. Maçın en iyi şekilde tamamlanması için gerekeni yapıyorlar.
Yerel liglrde ise aynı seviyde hakemler olmuyor. Düne kadar 2. ligde maça çıkan hakem bir anda Süper Lig’de çizgi hakemi oldu. Mesela Sivasspor-Fenerbahçe maçındaki Murat Türker’in daha önce kareyerindeki en önemli maçı Galatasaray-Elazığspor Ziraat Türkiye Kupası maçı.
Süper Lig’de orta hakem sorumluluktan kaçıyor. Tartışılan kararda orta hakem vücut dilini de kullanarak çizgi hakemini gösteriyor ama Avrupa’da böyle bir hareket yapmıyor. Sorumluluktan kaçıyor çünkü maçı alamamaktan korkuyor. Bu uygulama Türkiye’de hazırlıksık başlatıldı. Ekip iyi hazırlanmadı. Deneyimsizlik de çelişkili kararları ortaya çıkardı. Fakat aynı kadro devam ederse deneyim artacak ve daha iyi sonuçlar elde edilecek.

Selçuk Dereli-Eski Hakem

Çizgi hakeminin yeri değişmelidir

Çizgi hakemi uygulamasını Avrupa maçlarında uygulayan ilk Türk hakem benim. Partizan-Toulouse maçında denemiştik. Bir çizgide Fırat Aydunus diğerinde Bülent Yıldırım vardı. Maç sonu raporumda uygulamanın doğru ve faydalı olduğunu yazmıştım. Sistem çok faydalı. Fenerbahçe-Beşiktaş maçında Deniz Çoban iki penaltı verdi. O olmasaydı iki penaltı da kaçacaktı.
Türk hakemleri doğru eğitilmediği için kim görevinin ne olduğunu tam olarak bilmiyor. Burada bir karışıklık var. İntibakta bir sorun yaşanıyor. Tıpkı 4. hakem uygulamasında olduğu gibi başlangıçta sorunlar yaşanıyordu. 4. hakem de ilk başladığında önünde atılan yumruğu görmeyip arkasını dönüyordu. Ancak bugün 4. hakem uygulaması oturdu. Tahmin ediyorum ki çizgi hakem uygulaması da zamanla oturacaktır.

Ölü bölge bırakıyorlar

Ancak daha başarılı sonuç elde etmek için çizgi hakemlerinin yeri değişmelidir. Bugün bulundukları taraftan diğer tarafa geçmeliler. Çünkü halihazırda bulundukları taraf zaten yan hakemin de görev alanında. Diğer tarafa geçerse hem yan hakemin özellikle köşe vuruşlarında görüş alanını kaybetmez hem kendisi de daha rahat hareket eder.
Hakemin diyagonalinde gelişen olaylarda, yardım etmekte yetersiz kalıyorlar. Çünkü durdukları yer yanlış. Maçın hakeminin diyagonalinde olan kale çizgisi tarafında bulunsalar daha yararlı olurlar. Şu an çizgi hakeminin sorumluluk alanını gözlemleyen yardımcı hakemler var. Mevcut uygulamayla hakemin diyagonalinde ‘ölü bölge’ bırakıyorlar. O alanı kontrol etmesi gereken orta hakem pozisyona uzak kaldığında ya da perdelendiğinde pozisyonu görme şansı sıfır oluyor.