Liverpool futbol tarihine ÅŸiddetin adı olarak geçti

Liverpool, holigan taraftarları nedeniyle ÅŸiddetin ta kendisi olarak nitelendiriliyor. 1985'te Juventus'la Belçika'da oynadığı maç sırasında, futbol tarihinin en büyük facialarından biri yaÅŸanıyor. Ä°skoçyalı Celtic ise barışın simgesi. Futbolda ÅŸiddeti önlemek üzere kurulan Tartan ordusuyla, diplomasi konusunda da sınavı geçiyor. Kaderin cilvesine bakın ki, centilmenlik andı içmiÅŸ Celtic, ÅŸiddeti temsil eden Liverpool ile UEFA Kupası çeyrek finalinde ÅŸimdi karşı karşıya!Liverpool: Åžiddetin Adı, ama Ä°nsan Haklarının Takımı!Juventus: 1, Holiganlar: 39! 1985 Avrupa Kupa finali. Ä°talyan Juventus ile Ä°ngiliz Liverpool, Brüksel Heysel Stadı'nda final maçına çıkıyor. Juventus topu Liverpool aÄŸlarına gönderince, Heysel Stadı'nda futbol tarihine geçen büyük facia yaÅŸanıyor.Ä°ngiliz taraftarlar, holiganlar, stadyumu birbirine katıyor. Sonuç çok dramatik, çıkan olaylarda tam 39 kiÅŸi can veriyor. Ve Avrupa kupaları Ä°ngilizlere uzun süre kapanıyor.Holiganlar bundan hiç ders almıyor. Avrupa onlara kapalı iken, 1989'da Sheffield'de Ä°ngiltere Kupa maçında, Liverpool taraftarlarının çıkardıkları olaylarda, bu kez 96 kiÅŸi hayatını kaybediyor.Liverpool, futbol tarihine ÅŸiddetin adı olarak geçiyor. Ancak, çok çarpıcı bir çeliÅŸkiyi de kendi içinde taşıyarak.HOLÄ°GANLARA ÖNLEMLERÖnce toprak geliyor, sonra futbol kulübü!.. Tam sanayi kapitalizminin mantığına denk düşüyor. Takımın 1892'deki kurucusu John Houlding, zengin bir toprak sahibi. Bölgesinde Everton Kralı olarak anılıyor, yerel politikada çok etkili. Toprağı, futbol sahasını ve kulüp binasını o veriyor, ama sanayileÅŸmenin de farkında. Topraktan sanayiye geçiÅŸte, Liverpool da tarlada top koÅŸturan bir guruptan, ciddi bir kulübe dönüşüyor.Yüzyıl boyunca, Liverpool kapitalizmin her aÅŸamasına ayak uyduruyor. ÖrneÄŸin, son olarak günümüzde, halka açılmak, hisse senetlerinin borsada kote olması, sponsorluklar, reklamlar, her ÅŸey çaÄŸdaÅŸ bir yönetimle ele alınıyor.Ancak, holiganları önleyemiyor. Bunun üzerine üç önemli önlem alıyor. Biri pratik, diÄŸeri uzun dönemli, sonuncusu ise bilimsel.Pratik önlem, bilet fiyatlarını arttırmaktan geçiyor. Holiganlar gelir düzeyi düşük, eÄŸitimi kıt bir kitle. Bilet fiyatları artınca, maçlardan ayakları kesiliyor. Yani, Ä°ngiltere'de taraftar profili deÄŸiÅŸiyor.Ä°kincisi, Liverpool kendi Anayasası'nı hazırlıyor. Åžu satırlara bakın:''Renk, ırk, dil, din, cinsiyet farkı olmaksızın Liverpool Kulübü her insanın kendini geliÅŸtirmesine, uluslararası buluÅŸmalara, herkesi iÅŸ sahibi kılmaya, her türlü iç ve dış yasal baÄŸlantılara ve herkese eÅŸit fırsat tanımaya açıktır. Bu kurallar, kulüp yönetimi, üyeleri, taraftarları ve müşterileri için de geçerlidir.''Kulüp Anayasası deÄŸil, sanki Ä°nsan Hakları Bildirgesi!..BU YILIN FAVORÄ°SÄ°Bilimsel önlem ise, üniversiteden geçiyor. Bugün dünyadaki üniversiteler içinde, Futbol Bölümü bulunan tek yer, Liverpool Ãœniversitesi'ne baÄŸlı Sosyoloji Fakültesi. Akademik açıdan futbol okutuluyor, futbol üzerine MA ve doktora yapılıyor.Bunların dışında, ırkçı karşıtı akımlar ve uyuÅŸturucu alışkanlığıyla mücadele gibi seminerler düzenliyor. Fair play kuralını, futbol sahasından okullara ve eÄŸitimin temeline taşımayı hedefliyor.Ä°ngiltere futbolun beÅŸiÄŸi ise, Liverpool onun ilk bebeÄŸi ve ÅŸimdi evin en büyük oÄŸlu! Zaten o nedenle de, hem kendi liginde, hem de uluslararası alanda birçok baÅŸarıya imza atıyor. Avrupa Åžampiyon Kulüpler ve Avrupa Kupalarında ÅŸampiyonluklara sahip, deneyli bir takım. Åžu anda tam anlamıyla enternasyonal nitelikte. Senegal, Çek, Norveç, Alman, Hırvat, Ä°rlanda, Fransa, Ä°sviçre ve Polonya'lı futbolcular oynuyor. UEFA Kupası'nda bu yıl Liverpool favori gösteriliyor.FUTBOLUN DÄ°PLOMATLARI: CELTICKiliseden diplomasiye Ruhlarını hayatta iken Celtic'e armaÄŸan ediyor Katolik Ä°skoçyalılar! Çünkü, Celtic Glasgow'da St. Mary Kilisesi'nde kuruluyor.1880'ler... Ä°skoçya iki olayın baskısı altında. Biri yoksulluk, diÄŸeri Katolik-Protestan çekiÅŸmesi. Dinsel çekiÅŸme, yoksullukla bir araya gelince, ÅŸiddeti doÄŸuruyor.1887'de Ä°skoç Katolikleri bir araya geliyor ve hem yoksulluÄŸu, hem dinsel çekiÅŸmeyi önlemek üzere bir futbol takımı kuruyor. Celtic varlığını, bu iki olaya borçlu!Gerçi, çok daha sonraları kilise ruhunu unutuyor ve komÅŸu Ä°ngiliz takımlarına gözdağı vermek üzere, zaman zaman onun da ÅŸiddeti seçtiÄŸi oluyor. Ama, baÅŸlangıçta ve bir bütün olarak özünde, Ä°skoçya'da barışın simgesi. Celtic maçları, Katolik ve Protestanlar'ın barış içinde yan yana oturduÄŸu maçlar.Ä°lgi öyle büyük ki, Celtic ve sonra kurulan diÄŸer kulüplerle maçlarda stadyumlar tıklım tıklım. Bu ilgi bir rekora imza atıyor. 1937 yılında Hampden Park Stadı'nda Ä°skoçya Kupa finalinin oynandığı Celtic-Aberdeen maçına tam 146 bin seyirci geliyor. Avrupa'da bir ülkede, bir lig maçında, bu seyirci sayısına 66 yıldır, yani bugüne kadar bir daha ulaşılmış deÄŸil.Celtic kilisenin katkısıyla, bu ilginin hakkını veriyor. Ä°skoç Ligi'nde 49, Ä°skoç Kupa'sında 31 ÅŸampiyonluÄŸu var. Ä°skoç Ligi on iki takımdan oluÅŸuyor. Kendi aralarında, bizdeki gibi, yılda iki kez deÄŸil, dört kez karşılaşıyorlar.Avrupa Kupalarında da fırtına gibi estiÄŸi ve ÅŸampiyonluklar kazandığı yıllar var. Avrupa kupalarına tam 39 kez katılıyor. Uluslararası deneyi ve alışkanlığı hayli fazla.TARTAN ORDUSUCamlar ÅŸangırrr aÅŸağı, masalar, sandalyeler havada uçuÅŸuyor, kırık bardaklarla birbirine saldıran saldırana. Bir deÄŸil, birkaç bar yerle bir! Londra Trafalgar Meydanı, 1996 Nisan'ı. Bu kez Ä°skoç fanatikleri iÅŸbaşında!..Ä°skoçlar Ä°ngilizler'le maç yapıyor. Maçtan önce, çeÅŸitli kentlerden gelen Ä°skoç fanatikleri, Ä°ngilizler'in gözünü önce barlarda korkutuyor!.. Ve Ä°ngiltere ile Ä°skoçya arasındaki ÅŸiddet böyle tahrik ediliyor.Ä°ÅŸte, Tartan Ordusu'nun iÅŸlevi böyle artıyor. 1990'ların başında, kendilerine Tartan Army diyen bir gurup ortaya çıkıyor. Ä°skoçya'da mavi yakalılarla beyaz yakalıların koalisyonu. Bir anlamda, Marks'ı doÄŸrulayan, çalışanların sınıfsal birlikteliÄŸi. Ä°ster büroda koltuÄŸunda oturan ÅŸef, ister makina başındaki işçi olsun, ailesinde ve toplumda yaÅŸadığı hayal kırıklarını, geçim zorluklarını Tartan Ordusu üyeliÄŸi ile gidermeye çalışıyor.Tartan Ordusu aynı zamanda Ä°skoç taraftarlarının da koalisyonu. Yani, sadece Celtic taraftarları deÄŸil, Ä°skoç ligindeki diÄŸer takımların da taraftarlarından oluÅŸuyor. Ama, orduda Celticliler ön safta.Heysel... Sheffield... Holiganlar... Bu olaylar Ä°skoçları çok etkiliyor. KomÅŸu Ä°ngilizler'in futboldaki ÅŸiddeti nedeniyle, sanatta, politikada, sosyal alanda diÄŸer ülkeler tarafından dışlandığını farkediyor. Ä°skoçya'daki birkaç ÅŸiddet eylemi üzerine, Celtic'in başını çektiÄŸi bir ordu iÅŸi üstleniyor.Tartan Ordusu böyle doÄŸuyor. Bir anlamda futbolun büyükelçileri, futbolun diplomatları. Ãœlke ülke dolaÅŸarak, hele dünya ya da Avrupa ÅŸampiyonalarında, kendi organizasyonlarıyla, futboldaki centilmenliÄŸi gösteriyor. Celtic'li bir Tartan Ordu üyesi, ''ben koyu bir taraftarım, ama ÅŸiddete, küfüre, kavgaya çok karşıyım'' diyerek, ortalığı yatıştırıyor. Gezilerinde gördükleri fanatikleri tedavi için, yanlarına psikologlar, korunmak için ise, sivil polisler alıyorlar.DEMOKRASÄ°NÄ°N SÄ°MGESÄ° BoavistaÄ°ngiliz sömürgeciliÄŸine reddiyePortekiz'in en eski kulübü. Aynı zamanda Portekiz'e profesyonel futbolu da getiren takım Boavista. 1903'te Boavista'yı kuran Londra'daki bir avuç Ä°ngiliz tüccar ile onların Londra'daki iÅŸbirlikçisi Portekizliler. Ä°ngilizlerin amacı, Ä°berik Yarımadasına inmek ve Portekiz'i sömürmek. Eh, fena mı olur, Portekiz'e o dönemde halk tarafından ilgi görmeye baÅŸlayan futbolla girmek? Ancak, yıllar birbirini kovalarken, Ä°ngilizler'in düşü yarıda kalıyor. Bunda biraz da, Portekiz'in yıllar yılı Diktatör Salazar altında inlemesinin de etkisi var. Ä°lk takım olmasına raÄŸmen, Boavista'nın hem Portekiz Ligi'nde, hem de uluslararası alanda baÅŸarısı pek yok. Bu yılki UEFA kupası, Boavista'nın ilk uluslararası deneyi. Ama, çeyrek finale kadar çıkıyor. Boavista, aynı kentin diÄŸer takımı Porto'nun gölgesi altında eziliyor. Bir de asıl Benfica efsanesi! Diktatör Salazar ve Portekiz burjuvazisi yıllarca Benfica'nın baÅŸarısı için para döküyor. Ä°spanya'da Diktatör Franco'nun göz bebeÄŸi Real Madrid'e karşı, Salazar'ın Benfica'sı! Ä°berik Yarımadası'nda ve Avrupa'da yarış, Real Madrid ile Benfica arasında. O nedenle, Portekiz'de diÄŸer takımlar kendilerine hayat hakkını çok zor buluyor. Ä°ngiliz sömürgecilerden kurtulan Boavista, Salazar fırtınasına yakalanıyor. Ne zaman ki, Salazar çok şükür sizlere ömür, Portekiz demokrasiye geçiyor, Portekiz'de diÄŸer takımlar da kendilerine gelmeye baÅŸlıyor. Boavista, Portekiz'deki demokrasinin çocuÄŸu gibi! YARIN: PANATHINAIKOS, PORTO, MALAGAÂ