Kozmik madde oburu karadelik, yıldız yaratıyor!
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Kasım 12, 2005 00:00
Chandra uzay teleskopu, yeni bir yıldız nesli keşfetti. Bu yıldızlar, Samanyolu’muzun merkezindeki dev bir karadeliğin yakınında doğuyor. Bugüne kadar bilinen teorilerin aksine, karadeliklerin aynı zamanda yeni yıldızların doğumuna da eşlik edebileceğini göstermekte.
Karadeliklerin en büyük özelliklerinden biri, tüm maddeleri yutuyor olmaları. Bir karadeliğin ufkunda kaybolanlar hiçbir zaman geri gelmemiştir. Ancak son bulgular, karadeliklerin o kadar da acımasız olmadıklarını gösteriyor.
Yıldızların doğumu, karadeliklerle güvenli bir mesafede dönen dev gaz disklerinde gerçekleşmekte. Bu bilgiler röntgen ışınlarıyla elde edilebildi. Oysa son Chandra verilerine kadar, kızılötesi alanda bulunan dev yıldız grupları tartışmalıydı.
Yıldızlar, Samanyolu’nun merkezindeki kara deliğin etrafında bir ışık yılı uzaklıkta dönüyorlar. Bu karadelik, Sagittarus A (Sgr A) ismiyle bilinmekte. Sgr A’ya olan kısa mesafeyle, yıldız oluşumuyla ilgili standart model, yıldızların karadeliğin gelgit kuvvetleriyle parçalanarak yeniden doğduklarını göstermekte.
İki model
Astronomlar bu bilmeceyi çözebilmek için eski incelemelere dayanan iki modeli kontrol etmişler.
Kara deliğin oluşumuna dayanan model, Sgr A etrafındaki yoğun diskin gelgit kuvvetlerini dengeleyerek yıldızların doğumunu hazırladığını göstermekte.
Yıldızların hareketlerini işleyen ikinci modelde, yıldızlar bir kara deliğin çok uzağındaki bir kümede gelişmekte. Bu model ayrıca diskin etrafında güneşe benzeyen ve çok büyük olmayan bir milyon yıldızın bulunması gerektiğini de öncelemekte.
Oysa daha önceki disk modellerinde küçük yıldızların sayısı çok daha azdı.
Sonuçlar ilginç
Bilim adamları Chandra gözlemlerinden, Sgr A’nın çevresindeki bölgedeki röntgen ışınlarını, Orion bulutsusundaki binlerce genç yıldızın röntgen ışınlarını karşılaştırmak için yararlanıyorlar.
Sonuçlar, Sgr A yıldız kümesinde sadece 10.000 küçük yıldızın bulunduğunu göstermekte. Ve bu sonuçlara göre de yıldızların hareket modeli üretilebilmekte. Fakat çok sayıdaki yıldızın, gaz ve tozla kaplı merkezde incelenmesi mümkün değildi. Gaz ve toz tabakasını astronomlar röntgen ışınlarıyla aşabiliyorlar.
Bilim adamlarının tahminlerine göre, diskin etrafında dev kara delikler oluştuğunda yıldız oluşum kuralları da değişmekte. Bu çevre,yıldızların tipik doğum yerlerinden farklı ve bu da doğan yıldızların dağılımı üzerinde etkili olmakta. Örneğin diskin içindeki yoğun kütleli yıldızların sayısı daha fazladır.
Yıldızların doğumu, karadeliklerle güvenli bir mesafede dönen dev gaz disklerinde gerçekleşmekte. Bu bilgiler röntgen ışınlarıyla elde edilebildi. Oysa son Chandra verilerine kadar, kızılötesi alanda bulunan dev yıldız grupları tartışmalıydı.
Yıldızlar, Samanyolu’nun merkezindeki kara deliğin etrafında bir ışık yılı uzaklıkta dönüyorlar. Bu karadelik, Sagittarus A (Sgr A) ismiyle bilinmekte. Sgr A’ya olan kısa mesafeyle, yıldız oluşumuyla ilgili standart model, yıldızların karadeliğin gelgit kuvvetleriyle parçalanarak yeniden doğduklarını göstermekte.
İki model
Astronomlar bu bilmeceyi çözebilmek için eski incelemelere dayanan iki modeli kontrol etmişler.
Kara deliğin oluşumuna dayanan model, Sgr A etrafındaki yoğun diskin gelgit kuvvetlerini dengeleyerek yıldızların doğumunu hazırladığını göstermekte.
Yıldızların hareketlerini işleyen ikinci modelde, yıldızlar bir kara deliğin çok uzağındaki bir kümede gelişmekte. Bu model ayrıca diskin etrafında güneşe benzeyen ve çok büyük olmayan bir milyon yıldızın bulunması gerektiğini de öncelemekte.
Oysa daha önceki disk modellerinde küçük yıldızların sayısı çok daha azdı.
Sonuçlar ilginç
Bilim adamları Chandra gözlemlerinden, Sgr A’nın çevresindeki bölgedeki röntgen ışınlarını, Orion bulutsusundaki binlerce genç yıldızın röntgen ışınlarını karşılaştırmak için yararlanıyorlar.
Sonuçlar, Sgr A yıldız kümesinde sadece 10.000 küçük yıldızın bulunduğunu göstermekte. Ve bu sonuçlara göre de yıldızların hareket modeli üretilebilmekte. Fakat çok sayıdaki yıldızın, gaz ve tozla kaplı merkezde incelenmesi mümkün değildi. Gaz ve toz tabakasını astronomlar röntgen ışınlarıyla aşabiliyorlar.
Bilim adamlarının tahminlerine göre, diskin etrafında dev kara delikler oluştuğunda yıldız oluşum kuralları da değişmekte. Bu çevre,yıldızların tipik doğum yerlerinden farklı ve bu da doğan yıldızların dağılımı üzerinde etkili olmakta. Örneğin diskin içindeki yoğun kütleli yıldızların sayısı daha fazladır.