İşitme engelli bebekler sesli dünyaya merhaba dedi
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Nisan 20, 2005 20:41
İşitme engelli çocuklara artık bebeklik döneminden itibaren içkulak protezleri takılmakta. Çocuklar genelde normal duyan çocuklar kadar iyi konuşabiliyor. Buna rağmen implantların yararları tartışılmakta.
Malte Masurenko ilk sesi duyduğunda bir yaşını geçmişti. "Adını söylediğimizde birdenbire bize doğru baktığını hatırlıyorum" diye anlatıyor annesi. Diğer anne babalar için gayet normal olanlar Masurenko’nun ailesi için çok şey ifade etmekte. Malte tamamen sağır. Annesinin hamileliği sırasında bir enfeksiyon içkulaktaki duyu hücrelerini köreltmiş.
Bugün artık üç yaşında olan Malte, ahizeyi sağ kulağına iyice bastırıyor. Konuşmayı öğrenmeye ve telefon etmesine izin veren alet bu kulağında. Malte bir koklea implantı taşıyor. Bu içkulak protezi, bozuk kıl hücrelerinin görevini üstlenerek işitme sinirine sesleri iletiyor. Sıradan bir işitme aleti Malte’nin işine yaramazdı. Ses ne kadar yüksek olursa olsun, içkulağı sesleri elektriksel tepilere dönüştüremiyor.
İki yıl önce Malte’nin koklea kıvrımlarına itilen zar inceliğindeki silikon kablolar dıştan görünmüyor, sadece kulağının arkasında sesi alan mikrofon ve bilgileri implanta ileten verici bobin dikkat çekmekte.
"Malte artık neredeyse her şeyi dudakları okuyarak anlayabiliyor" diyor baba Christian. "Onun her zaman işitme engelli olarak kalacağını mesela implantın kopan bir kablo yüzünden devre dışı kaldığı zaman hatırlıyoruz." Üç yaşındaki çocuk duyamadığı zaman sessizleşiyor ve üzülüyor ya da anne babasına onu yüzmeye götürmeleri için yalvarıyor. Çünkü orada implantı zaten kullanamıyor.
Yapay içkulak
Yapay içkulak, bugüne dek seri üretimi yapılan tek sinir protezi. Körleri görme çipleriyle yeniden ışığa kavuşturma veya belden aşağısı felç olan insanların sinir yollarını yapay olarak bağlama çabasında araştırmacılar hala deneme evresindeler.
Koklea implantı dünya genelinde 75.000 kişi tarafından kullanılmakta. Özellikle de tamamen sağır olan çocuklarda implant sayısı hızla artmakta. Birkaç yıldan bu yana bir yaşından küçük bebekler bile ameliyat edilmekte.
Dünyanın en büyük koklea implantı merkezlerinden biri olan Hannover Tıp Yüksekokulu’nda (MHH), Thomas Lenarz yönetimindeki doktorlar yıldan yıla 220 implant ameliyatı yapıyorlar.
Ameliyat olanların %60’ı çocuk. MHH doktorları geçen yıl beyinzarı iltihabından sonra tamamen sağır olan 4 aylık bebeği ameliyat etmişler. Almanya’daki Würzburg Üniversite Kliniği de çocuk ameliyatları yapıyor. Bu klinikteki doktorlar, dünyada ilk kez iki taraflı implant ameliyatını denediler.
1000’de 1
Bin çocuktan biri sağır olarak dünyaya gelmekte. Bozukluk birçoğunda doğumdan hemen sonra fark edilmekte. Çünkü Avrupa’nın büyük kliniklerinde artık bebekler için bile işitme testi yapılmakta. "Bu test olmadan işitme sorunu ancak 27 aylıktan itibaren teşhis edilebiliyor" diyor Lenarz.
Ve bir çocuğun konuşma gelişiminde yitirdiklerini telafi etmek neredeyse imkansızdır. Bir çocuk dünyadaki seslerden ne kadar uzak kalırsa beyni bu duyunun eksikliğine göre gelişiyor ve büyük beyin kabuğu duyanlardan farklı olarak organize oluyor. Normalde konuşmaların ve seslerin işlenmesinden sorumlu beyin bölgeleri bu durumda farklı görevler üsteleniyorlar çünkü.
Mesela görsel uyartıların analizi gibi. Ve uzmanlar en geç yedi yaşında konuşma yetisinin geri gelmeyecek şekilde yok olduğunu tahmin ediyorlar. Konuşma yetisi araştırmalarında, koklea implantını küçük yaştan itibaren taşıyanlar daha başarılı oluyorlar, diyor Würzburg Kliniği koklea implant uzmanı.
"Bu ne demek?"
Fakat normal duyan bebekler konuşmayı da öğrenirlerken, implant kullanıcıları önce yeni seslerin ne anlama geldiğini öğrenmek zorundalar. İmplantın üzerindeki 22 elektrot sağlıklı kulaktaki binlerce kıl hücresinin zorlu görevlerini sadece kısıtlı olarak yerine getiriyorlar.
"İlk önce tüm sesler mekanikti" diyor işitme yetisini 30 yaşında kaybeden ve koklea implantıyla konuşmaları yeniden anlamaya başlayan Ralf Janowsky. Fakat Janowsky yapay sesleri aklında kalanlarla karşılaştırma imkanına sahipti, oysa sağır çocuklar sadece yapay sesi biliyorlar.
İmplant ilk önce işitme yetilerini yitiren yetişkinler için düşünülmüştü. Çocuklar seksenli yıllardan bu yana ameliyat edilmekte. Bir yaşından küçük bebek ilk kez 1998 yılında ameliyat. oldu. Küçük yaştan itibaren implant taşıyan çocuklar yaşıtlarıyla birlikte okula gidebilmekte.
"Bu çocuklar implantla konuşmayı öğrenen ilk nesil" diyor Münih Üniversitesi işitme engelli pedagoji profesörü Anette Leonhardt.
Yine de normal değiller
Fakat koklea implantı kullananlar, gürültülü sınıflarda veya okul bahçesindeki konuşmaları çevre gürültülerinden ayırt etmekte zorlanıyorlar. Bu nedenle öğretmenler genelde konuşulanları telsizle implanta gönderen bir mikrofon kullanmak zorundalar. Sağırlar okulunun pedagogu Klaus Mangold, koklea implantı taşıyan çocuklar da yine ileri derecede sağırlar. Kimi doktorlar çocukların implant sayesinde tamamen normal duyacaklarını söyleseler de bu doğru değil, diyor.
Mangold implantı bu yüzden mucize bir alet olarak görmüyor. Kimi implant taşıyıcıları iyi konuşabiliyor. Bu çocuklardan bazıları kendilerini, ne duyanların ne de sağırların dünyasına ait hissediyorlar.
İleri teknoloji işitme aletleri sağırlar ve pedagoglar arasında diğer bir tartışmaya da neden oldu. Sağır çocuklara işaret dili de öğretilmeli mi?
Sağırların doğal iletişim aracı işaret dilidir. Kendi aralarında iletişim engeli ortadan kalkıyor. İşaretler ve mimik bu özel dilin sözcüklerini oluşturuyorlar.
İşaret dili tartışması
İşaret diliyle kendilerine ayrı bir dünya yaratanlar bunun gerekli olduğunu da ssavunuyorlar. Mesela kendisi de sağır olan Alman eğitim bilimci Helmut Vogel, sağır çocukların anne babalarına sesli dilin doktorlar tarafında tek olanak olarak sunulmasından yakınmakta.
İşaret dilinin öğretilmemesi gerektiğini savunan doktorların endişesi ise işaret dilinin çocuklara ilk başlarda daha basit gibi görünmesi yüzünden tercih edilebileceğine dayanıyor. Spiegel dergisinden aldığımız bu yazıda Vogel şöyle devam ediyor: Koklea implantı taşıyan çocukların sadece sesli dil yetileri takip ediliyor. Peki ama ileride duyanlarla analaşamazlarsa ne olacak?
Üç yaşından bu yana implant taşıyan yedi yaşındaki Joel her yeni sözcük için büyük bir çaba harcamak zorunda. "Eğer tanıdık biriyle konuşursa ve konuyu biliyorsa olayı takip ediyor. Fakat diğer zamanlarda işaret diline ihtiyacı var" diyor annesi. Joel de sağırlar için özel bir okula devam ediyor
Spiegel’de yayımlanan (13/05) habere göre, yazının başında sözü edilen Malte’ye ise Mayıs ayında ikinci bir koklea implantı takılacak. Stereo fonksiyonunun, konuşmaların gürültülü ortamlarda da anlama imkanını vereceği beklenmiyor. Ve Malte’nin ailesi koklea implantından asla vazgeçmek niyetinde değil. "Malte, dünyayı ikinci kez keşfetti ve bu sefer sesli olarak" diyor babası.
Bugün artık üç yaşında olan Malte, ahizeyi sağ kulağına iyice bastırıyor. Konuşmayı öğrenmeye ve telefon etmesine izin veren alet bu kulağında. Malte bir koklea implantı taşıyor. Bu içkulak protezi, bozuk kıl hücrelerinin görevini üstlenerek işitme sinirine sesleri iletiyor. Sıradan bir işitme aleti Malte’nin işine yaramazdı. Ses ne kadar yüksek olursa olsun, içkulağı sesleri elektriksel tepilere dönüştüremiyor.
İki yıl önce Malte’nin koklea kıvrımlarına itilen zar inceliğindeki silikon kablolar dıştan görünmüyor, sadece kulağının arkasında sesi alan mikrofon ve bilgileri implanta ileten verici bobin dikkat çekmekte.
"Malte artık neredeyse her şeyi dudakları okuyarak anlayabiliyor" diyor baba Christian. "Onun her zaman işitme engelli olarak kalacağını mesela implantın kopan bir kablo yüzünden devre dışı kaldığı zaman hatırlıyoruz." Üç yaşındaki çocuk duyamadığı zaman sessizleşiyor ve üzülüyor ya da anne babasına onu yüzmeye götürmeleri için yalvarıyor. Çünkü orada implantı zaten kullanamıyor.
Yapay içkulak
Yapay içkulak, bugüne dek seri üretimi yapılan tek sinir protezi. Körleri görme çipleriyle yeniden ışığa kavuşturma veya belden aşağısı felç olan insanların sinir yollarını yapay olarak bağlama çabasında araştırmacılar hala deneme evresindeler.
Koklea implantı dünya genelinde 75.000 kişi tarafından kullanılmakta. Özellikle de tamamen sağır olan çocuklarda implant sayısı hızla artmakta. Birkaç yıldan bu yana bir yaşından küçük bebekler bile ameliyat edilmekte.
Dünyanın en büyük koklea implantı merkezlerinden biri olan Hannover Tıp Yüksekokulu’nda (MHH), Thomas Lenarz yönetimindeki doktorlar yıldan yıla 220 implant ameliyatı yapıyorlar.
Ameliyat olanların %60’ı çocuk. MHH doktorları geçen yıl beyinzarı iltihabından sonra tamamen sağır olan 4 aylık bebeği ameliyat etmişler. Almanya’daki Würzburg Üniversite Kliniği de çocuk ameliyatları yapıyor. Bu klinikteki doktorlar, dünyada ilk kez iki taraflı implant ameliyatını denediler.
1000’de 1
Bin çocuktan biri sağır olarak dünyaya gelmekte. Bozukluk birçoğunda doğumdan hemen sonra fark edilmekte. Çünkü Avrupa’nın büyük kliniklerinde artık bebekler için bile işitme testi yapılmakta. "Bu test olmadan işitme sorunu ancak 27 aylıktan itibaren teşhis edilebiliyor" diyor Lenarz.
Ve bir çocuğun konuşma gelişiminde yitirdiklerini telafi etmek neredeyse imkansızdır. Bir çocuk dünyadaki seslerden ne kadar uzak kalırsa beyni bu duyunun eksikliğine göre gelişiyor ve büyük beyin kabuğu duyanlardan farklı olarak organize oluyor. Normalde konuşmaların ve seslerin işlenmesinden sorumlu beyin bölgeleri bu durumda farklı görevler üsteleniyorlar çünkü.
Mesela görsel uyartıların analizi gibi. Ve uzmanlar en geç yedi yaşında konuşma yetisinin geri gelmeyecek şekilde yok olduğunu tahmin ediyorlar. Konuşma yetisi araştırmalarında, koklea implantını küçük yaştan itibaren taşıyanlar daha başarılı oluyorlar, diyor Würzburg Kliniği koklea implant uzmanı.
"Bu ne demek?"
Fakat normal duyan bebekler konuşmayı da öğrenirlerken, implant kullanıcıları önce yeni seslerin ne anlama geldiğini öğrenmek zorundalar. İmplantın üzerindeki 22 elektrot sağlıklı kulaktaki binlerce kıl hücresinin zorlu görevlerini sadece kısıtlı olarak yerine getiriyorlar.
"İlk önce tüm sesler mekanikti" diyor işitme yetisini 30 yaşında kaybeden ve koklea implantıyla konuşmaları yeniden anlamaya başlayan Ralf Janowsky. Fakat Janowsky yapay sesleri aklında kalanlarla karşılaştırma imkanına sahipti, oysa sağır çocuklar sadece yapay sesi biliyorlar.
İmplant ilk önce işitme yetilerini yitiren yetişkinler için düşünülmüştü. Çocuklar seksenli yıllardan bu yana ameliyat edilmekte. Bir yaşından küçük bebek ilk kez 1998 yılında ameliyat. oldu. Küçük yaştan itibaren implant taşıyan çocuklar yaşıtlarıyla birlikte okula gidebilmekte.
"Bu çocuklar implantla konuşmayı öğrenen ilk nesil" diyor Münih Üniversitesi işitme engelli pedagoji profesörü Anette Leonhardt.
Yine de normal değiller
Fakat koklea implantı kullananlar, gürültülü sınıflarda veya okul bahçesindeki konuşmaları çevre gürültülerinden ayırt etmekte zorlanıyorlar. Bu nedenle öğretmenler genelde konuşulanları telsizle implanta gönderen bir mikrofon kullanmak zorundalar. Sağırlar okulunun pedagogu Klaus Mangold, koklea implantı taşıyan çocuklar da yine ileri derecede sağırlar. Kimi doktorlar çocukların implant sayesinde tamamen normal duyacaklarını söyleseler de bu doğru değil, diyor.
Mangold implantı bu yüzden mucize bir alet olarak görmüyor. Kimi implant taşıyıcıları iyi konuşabiliyor. Bu çocuklardan bazıları kendilerini, ne duyanların ne de sağırların dünyasına ait hissediyorlar.
İleri teknoloji işitme aletleri sağırlar ve pedagoglar arasında diğer bir tartışmaya da neden oldu. Sağır çocuklara işaret dili de öğretilmeli mi?
Sağırların doğal iletişim aracı işaret dilidir. Kendi aralarında iletişim engeli ortadan kalkıyor. İşaretler ve mimik bu özel dilin sözcüklerini oluşturuyorlar.
İşaret dili tartışması
İşaret diliyle kendilerine ayrı bir dünya yaratanlar bunun gerekli olduğunu da ssavunuyorlar. Mesela kendisi de sağır olan Alman eğitim bilimci Helmut Vogel, sağır çocukların anne babalarına sesli dilin doktorlar tarafında tek olanak olarak sunulmasından yakınmakta.
İşaret dilinin öğretilmemesi gerektiğini savunan doktorların endişesi ise işaret dilinin çocuklara ilk başlarda daha basit gibi görünmesi yüzünden tercih edilebileceğine dayanıyor. Spiegel dergisinden aldığımız bu yazıda Vogel şöyle devam ediyor: Koklea implantı taşıyan çocukların sadece sesli dil yetileri takip ediliyor. Peki ama ileride duyanlarla analaşamazlarsa ne olacak?
Üç yaşından bu yana implant taşıyan yedi yaşındaki Joel her yeni sözcük için büyük bir çaba harcamak zorunda. "Eğer tanıdık biriyle konuşursa ve konuyu biliyorsa olayı takip ediyor. Fakat diğer zamanlarda işaret diline ihtiyacı var" diyor annesi. Joel de sağırlar için özel bir okula devam ediyor
Spiegel’de yayımlanan (13/05) habere göre, yazının başında sözü edilen Malte’ye ise Mayıs ayında ikinci bir koklea implantı takılacak. Stereo fonksiyonunun, konuşmaların gürültülü ortamlarda da anlama imkanını vereceği beklenmiyor. Ve Malte’nin ailesi koklea implantından asla vazgeçmek niyetinde değil. "Malte, dünyayı ikinci kez keşfetti ve bu sefer sesli olarak" diyor babası.