İklim değişiminin kaynağı uzay mı?
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Kasım 05, 2005 00:00
GSF Çevre ve Sağlık Araştırma Merkezi bilim adamları, Almanya’nın en yüksek dağı Zugspitze üzerindeki ölçüm istasyonunda dünya üzerindeki iklim değişiminin, uzaydan yansıyan ışınlarla ilişkili olup olmadığını araştıracaklar.
Uzaydan yansıyan kozmik ışınları yakalayan ‘dört küreli spektrometre’ye de sahip olan ölçüm istasyonu 12 Ekimde açıldı. ‘Global Atmosphere Watch’ projesi çerçevesinde rutin olarak elde edilen veriler sayesinde kozmik ışınlar ve atmosferdeki durumun boyutu arasındaki ilişki saptanabiliyor.
Dünyamız durmadan uzaydan yansıyan yoğun enerji yüklü parçacıkların bombardımanına uğramakta. Güneşin manyetik alanı bu parçacıkların yoğunluğunu kısmen engeller. Dünyamızın atmosferi de kozmik ışınlara karşı korunaklıdır.
Karşılıklı etkileşim
Ancak bu koruma sürecinde ikincil ışın olarak adlandırılan yeni parçacıklar oluşmakta. Dünyanın atmosferi son yıllarda kısmen önemli ölçüde değişmiş olması nedeniyle (örneğin CO2 oranı endüstri devriminden sonra çok artmıştır) kozmik ışınlar ve atmosfer arasındaki karşılıklı etkinin değiştiği ve değişmeye devam edeceği tahmin edilebilir, diye açıkladı GSF Enstitüsü’nden Werner Rühm.
Tahminlerden biri ışın partiküllerinin atmosfer gazlarına çarpışı sırasında daha fazla bulut oluşumunu tetikleyen yoğuşum taneciklerinin üretilmesine dayanmakta. 2.650m yükseklikte bulunan UFS, havanın alçak bölgelere kıyasla havadaki yoğuşumun daha düşük olması nedeniyle ölçümler için ideal bir yer olarak kabul edilmekte.
Havadaki yoğuşumun daha düşük olması nedeniyle atmosfer kozmik ışınları daha düşük bir etkiyle zayıflatmakta ki bu da daha kesin ölçümlere izin veriyor.
Su oranı önemli
Dört küreli spektrometre, 3He gazıyla doldurulmuş ve farklı çaplarda beyaz polietilen küreleriyle çevrili 16 detektörden oluşmakta. Detektörler sadece düşük enerjili ‘yavaş’ nötronlara tepki gösterdikleri için, yoğun enerjili yani hızlı nötronlar ölçümden önce polietilen kürecikler tarafından frenlenmekte.
Farklı çaplara sahip küreler, belli enerji yoğunluklarına sahip parçacıklara göre ‘uzmanlaşmışlar’. Büyük küre yoğun enerjiye sahip parçacıkları frenlemekte. Farklı boylardaki kürelerden elde edilen ölçüm kombinasyonu yaklaşık 1meV-10GeV arasındaki geniş enerji alanına yansıyan nötronların enerji tayfının rekonstrüksiyonuna izin vermekte.
Fakat dört küreli spektrometreyle elde edilen nötron tayfı yakın çevredeki maddelerden etkilenmekte. Bu konuda özellikle de su oranı önemli bir rol oynamakta. Yani buna göre laboratuarın damındaki kar bile ölçüm sonuçlarını değiştirebilir. Bu gibi durumları önlemek için ölçüm istasyonu 64 derecelik açılı dik bir çatıyla kaplanmış.
Dünyamız durmadan uzaydan yansıyan yoğun enerji yüklü parçacıkların bombardımanına uğramakta. Güneşin manyetik alanı bu parçacıkların yoğunluğunu kısmen engeller. Dünyamızın atmosferi de kozmik ışınlara karşı korunaklıdır.
Karşılıklı etkileşim
Ancak bu koruma sürecinde ikincil ışın olarak adlandırılan yeni parçacıklar oluşmakta. Dünyanın atmosferi son yıllarda kısmen önemli ölçüde değişmiş olması nedeniyle (örneğin CO2 oranı endüstri devriminden sonra çok artmıştır) kozmik ışınlar ve atmosfer arasındaki karşılıklı etkinin değiştiği ve değişmeye devam edeceği tahmin edilebilir, diye açıkladı GSF Enstitüsü’nden Werner Rühm.
Tahminlerden biri ışın partiküllerinin atmosfer gazlarına çarpışı sırasında daha fazla bulut oluşumunu tetikleyen yoğuşum taneciklerinin üretilmesine dayanmakta. 2.650m yükseklikte bulunan UFS, havanın alçak bölgelere kıyasla havadaki yoğuşumun daha düşük olması nedeniyle ölçümler için ideal bir yer olarak kabul edilmekte.
Havadaki yoğuşumun daha düşük olması nedeniyle atmosfer kozmik ışınları daha düşük bir etkiyle zayıflatmakta ki bu da daha kesin ölçümlere izin veriyor.
Su oranı önemli
Dört küreli spektrometre, 3He gazıyla doldurulmuş ve farklı çaplarda beyaz polietilen küreleriyle çevrili 16 detektörden oluşmakta. Detektörler sadece düşük enerjili ‘yavaş’ nötronlara tepki gösterdikleri için, yoğun enerjili yani hızlı nötronlar ölçümden önce polietilen kürecikler tarafından frenlenmekte.
Farklı çaplara sahip küreler, belli enerji yoğunluklarına sahip parçacıklara göre ‘uzmanlaşmışlar’. Büyük küre yoğun enerjiye sahip parçacıkları frenlemekte. Farklı boylardaki kürelerden elde edilen ölçüm kombinasyonu yaklaşık 1meV-10GeV arasındaki geniş enerji alanına yansıyan nötronların enerji tayfının rekonstrüksiyonuna izin vermekte.
Fakat dört küreli spektrometreyle elde edilen nötron tayfı yakın çevredeki maddelerden etkilenmekte. Bu konuda özellikle de su oranı önemli bir rol oynamakta. Yani buna göre laboratuarın damındaki kar bile ölçüm sonuçlarını değiştirebilir. Bu gibi durumları önlemek için ölçüm istasyonu 64 derecelik açılı dik bir çatıyla kaplanmış.