Haydi koçum edebiyatıyla motivasyon olmaz

Milli takımın ve Galatasaray'ın baÅŸarıya giden yolda spor psikologlarından ve mentorlardan yararlandığı konuÅŸuluyor. Fenerbahçe ve GençlerbirliÄŸi gibi büyük takımlar da bu akımı izliyor. Buna karşılık spor psikolojisi pek bilinmiyor. Akademisyen Erkut Konter dünyada bu konudaki çalışmaların tarihi seyrini anlattı. Sporun profesyonelleÅŸmesiyle birlikte spor psikolojisi terimine daha sık rastlanıyor. Psikoloji spora neden gereklidir?- Genel olarak sporda ve özel olarak futbolda performansın fiziksel, teknik, taktik ve psikolojik hazırlığa baÄŸlı olduÄŸu söylenir. Antrenörlerin çoÄŸu fiziksel, teknik ve taktik hazırlık konularında nelerin yapılacağını bilebilir. Ama psikoloik hazırlıkta nelerin yapılması gerektiÄŸi çok açık deÄŸildir. ÖrneÄŸin futbolda fiziksel hazırlık deyince süratin, dayanıklılığın, kuvvetin, esnekliÄŸin geliÅŸtirilmesini anlıyoruz. Psikolojik hazırlık dediÄŸimizde neyi anlayacağız? Stresle baÅŸa çıkma, kendine güven, motivasyon, konsantrasyon, dikkat, gevÅŸeme, olumlu düşünce kontrolleri. Ä°letiÅŸim de psikolojik hazırlığı gerektiren konulardır.Bir antrenör bu alanlardan üçüne hakim. Ama dördüncüsü için dışarıdan desteÄŸe ihtiyacı var deÄŸil mi?- Hatırlarsınız eskiden kaleci antrenörü, kondisyoner, spor hekimleri futbolun içinde yoktu. Åžimdi bunların dışında maç analizcileri, performans analizcileri iÅŸin içine girmeye baÅŸladı. Futbol takımlarının futbolda uzmanlaÅŸmış ve spor psikolojisinde ciddi eÄŸitim öğretim görmüş uzmanlarla çalışması lazım. ÖrneÄŸin bugün turizmde yüksek lisans ve yönetim organizasyonu doktorası yapmış birisi psikolojik danışman diye ortaya çıkabiliyor. Milli takımlara ve Galatasaray'a kadar gidebiliyor, hatta ÅŸu anda Fenerbahçe'ye bile yardımda bulunabiliyor. Bu boÅŸluÄŸu denetleyebilecek mekanizmalar yok. Futbol Türkiye'de çok büyük paranın dolaÅŸtığı bir alan. Ve bu alana herkes bir ÅŸekilde girip para kazanabiliyor.Spor psikolojisi alanında uzmanlaÅŸmamış bir kiÅŸi bir futbol takımına gerçekten katkı saÄŸlayabilir mi?- Tabii, bu iÅŸin eÄŸitimini gerçek anlamda almış biriyle almamış birisi arasında fark olacaktır. Psikolojinin futbola katkısı ne düzeydedir?- AraÅŸtırmalar genel olarak bu katkının yüzde 30 olduÄŸunu söyler. Durum ve koÅŸullara göre bunun yüzde 90'lara kadar çıkabilir. Yüzde yarımın bile önemli olduÄŸu bir alanda bu önemli bir oran.ABD'deki geliÅŸmeleri yakından izliyorsunuz. Spor kulüpleri ne zamandan beri spor psikologlarından yardım alıyorlar?- Takımların spor psikologlarından ilk yardım alması 1938 yılına rastlıyor. Ä°kinci Dünya Savaşı'yla bir durgunluk yaÅŸanıyor. 1960'larda tekrar canlanıyor. Spor psikolojisinin babası diye bilinen Coleman Griffith'e 1938'de Chicago Cubs beyzbol takımı teklifte bulunuyor. Bunu baÅŸlangıç noktası kabul edebiliriz. 1960'larda uygulamalı spor psikolojinin babası diye bilinen Bruce Ogilvie problemli sporcular ve bunlarla baÅŸa çıkma yollarıyla ilgili ilk kitabını yayımladı. Ve takımlarda bu çalışmayı ilk baÅŸlatan kiÅŸi olarak tanınıyor.Uygulamalı spor psikolojisine geçilmesi bu iÅŸin daha ciddiye alındığını mı gösteriyor?- 1960'lardan baÅŸlayarak bu iÅŸin yaygınlaÅŸtığını söyleyebiliriz. ABD'de 1984'ten sonra olimpik dallarda tüm sporcular klinik ve eÄŸitim spor psikoloÄŸu ile çalışıyor. EÄŸitim spor psikologları aynen antrenörler gibi sporculara stresle baÅŸa çıkma, motivasyon, kendine güven, hedef belirleme gibi psikolojik becerileri öğretirler. Klinik spor psikologları ise sporcuların depresyona girdiÄŸi, kiÅŸilik bozuklukları gösterdiÄŸi, alkol, doping ve cinsellikle ilgili problemler yaÅŸadığı çok önemli klinik durumlarda devreye giriyor.Spor psikoloÄŸunun katkısı nasıl bir vadede ortaya çıkar?- AraÅŸtırmalar dört ay ile iki yıllık bir sürenin gerekli olduÄŸunu söylüyor. Ama daha uzun süreler daha yararlı sonuçlar verebiliyor.AÅžIRI PERFORMANS ZARARBir spor psikoloÄŸu futbol takımıyla nasıl çalışma programı izleyebilir?- Biri genel ve diÄŸeri özel iki program izleyebilir. Öncelikle takımın durumunun deÄŸerlendirilir. Futbolcularla grup halinde ve bire bir görüşmeler yapılır. Futbolcuların psikolojik açıdan zayıf ve güçlü yönleri belirlenir. Sonra takım için genel bir program, futbolcular için de hangi yönleri zayıfsa ona uygun program oluÅŸturulur.Bu çalışmalar sonunda elde edilen beceriler kalıcı mıdır?- Psikolojik beceriler aynı fiziksel beceriler gibidir. Nasıl futbolcuya kuvvetlen dediÄŸinizde kuvvetlenmiyorsa konsantre ol dendiÄŸinde de kendi kendine konsantre olmayı baÅŸaramaz. Birisi bize gelecek, bir-iki laf söyleyecek. Galeyana geleceÄŸiz, çıkıp kazanacağız. DolduruÅŸla karıştırılıyor. Bunun sonucunda boÄŸulmalar meydana gelir. Aşırı düzeyde motivasyon da performans açısından zarar vericidir.Bu dolduruÅŸ Türkiye'de bu ciddi bir sorun mudur?- Önemli bir sorundur çünkü genelde bizde vatan millet edebiyatıyla, haydi koçum edebiyatıyla motive etmeye çalışırlar. AraÅŸtırmalar 'pep talks' adı verilen bu genel takım konuÅŸmalarının zararlı yönlerinin bulunduÄŸunu gösterir. Çünkü yüksek uyarılma düzeyi kiÅŸileri strese sokabilir, sakatlıklara yol açabilir, güven kayıplarına sebep olabilir. Psikolojik desteÄŸin altyapı seviyesinde baÅŸlaması gerekir mi?- Sanki spor psikologları sadece üst düzey sporcular içindir gibi bir yanlış anlayış var. Aslında bunun tüm spor kulüplerinde altyapıdan itibaren psikolojik beceri antrenmanlarına ihtiyacı var. Böyle bir altyapıdan gelen futbolcular daha az psikolojik problem yaÅŸarlar. Bu nedenle futbol federasyonu nasıl kaleci antrenörünü, kondisyoneri, spor doktorunu futbol kulüplerinde düşünüyorsa bunu da mecburi hale getirmelidir. Bu sayede futbolun kalitesi yükselir.GALATASARAYLI ERGÃœN ÖRNEK OYUNCUGalatasaraylı Ergün Penbe duygularını kontrol etme açısından örnek alınacak bir oyuncudur. Performansını bozacak duygusal tepkiler gösteremeyen, motivasyonunu koruyan bir oyuncudur. Ama örneÄŸin Hakan Şükür gol kaçırdığında bunun etkisiyle moral bozukluÄŸuna girebiliyor. ÖğrenilmiÅŸ çaresizlik diye bir ÅŸey var. Bazı yolları denedikten, baÅŸarısız olduktan sonra baÅŸarısızlığıyla ilgili bir çaresizlik yaÅŸamaya baÅŸlar. Bu güven kayıpları yaratır ve oyuncunun teknik becerisini de etkilemeye baÅŸlar. ‘‘Niye bir daha deneyeyim? Ben beceriksiz bir adamım’’ diye düşünceler hakim olur. En büyük maÄŸlubiyet de burada ortaya çıkar. ASKER FUTBOLCU-SANATÇI FUTBOLCU Asker diye kast ettiÄŸimiz ÅŸey bunların futbolu daha çok fizik mücadele olarak algılamaları. Buna karşılık sanatçılar, futbolu daha çok bir sanat ve estetik olarak yorumlar. Sadece kendilerini deÄŸil takımı iyi yönlendirme, diÄŸer oyuncuları da iyi ve baÅŸarılı yapma isteÄŸi gibi özellikler gösterirler. Sanatçı ve askerlerin ortasına düşen iki tipten daha bahsedebiliriz: Sadece sanatçılığıyla deÄŸil fiziksel mücadelesiyle de ön plana çıkan sanatçı-askerler ve mücadele yanında sanatçı yönleri de gözüken asker-sanatçılar. Antrenörler için sadece sanatçı veya sadece asker olanlar bir problem yaratır. Antrenör, sanatçı oyuncuya biraz da top kapmalısın, mücadele etmelisin, top rakipteyken bir kiÅŸi eksik oynuyoruz, der. Asker için de futbol sadece mücadele deÄŸil biraz daha aklını kullan diyecek. Veya takımım, bir tane sanatçı oyuncuyu kaldırır diyecek. DiÄŸerleri bu açığı kapatacak. Ama bu oyunculardan birkaç tane varsa takım büyük ölçüde zarar görür.NBA TAKIMLARI OLUMSUZ TEZAHÃœRAT İÇİN KÄ°RALIK SEYÄ°RCÄ° TUTUYORBugün yüksek performansta en önemli antrenman biçimlerinden birisi simulation training'tir. Yani yarışmaya benzer koÅŸullarda antrenman yapıyorsan yarışmada daha iyi sonuç alırsın. Mesela NBA basketbol takımları olumsuz tezahürat için kiralık seyirci tutuyorlar. Zaman zaman ben de futbolcuların yanına teyp kuruyorum. Buna raÄŸmen köşe vuruÅŸunu yapabiliyor mu? Kenar oyuncuların seyirciden çok etkilendiÄŸini söylerler. Tüm bu olumsuz tezahürata raÄŸmen kendini kontrol edebiliyor mu, diye.FUTBOLCUDA ARANMASI GEREKEN ZEKA TÃœRLERÄ°Alan zekası: Futbol bir alan mücadelesidir. Rakibin alanını daraltmak ve kendi alanını büyütmek amaçtır. Transfer zekası: Buna aktarma zekası da diyebiliriz. Yani bir alanda öğrendiklerini diÄŸer alana aktarma. Antrenmanda öğrendiklerinin ne kadarını maçta kullanabildiÄŸini gösterir.Duygusal zeka: Futbolcunun duygularını kontrol edip etmediÄŸi önemlidir. Sahada gereksiz hareketler yapıp sinirlenen oyuncunun duygusal zekası düşüktür.AJAX MODELÄ°Ajax altyapısında kullandığı yöntem psikolojiyi içeriyordu. TIPS (T= technique/teknik, I=intelligence/zeka, P= personality/kiÅŸilik, S= speed/ hız.) denen bir yöntem kullanıyordu. Yani teknik ve zeka sahibi, aynı zamanda yüksek performans ortaya koyabilecek kiÅŸiliÄŸe kavuÅŸmuÅŸ ve süratli oyuncular yetiÅŸtirmeye dayanıyordu. Bu literatüre geçmiÅŸ bir altyapı felsefesidir. Bu sayede Ajax dünya futboluna çok önemli yıldızlar kazandırdı.Kimdir?Erkut Konter (41) lise ve üniversite yıllarında lisanslı olarak hentbol ve futbol aynadı. 1985'te Dokuz Eylül Ãœniversitesi Beden EÄŸitimi ve Spor Bölümü'nden mezun oldu. Aynı bölümde yüksek lisansı sırasında beÅŸ yıl boyunca Londra, Loughborough ve Nottingham'da akademik çalışmalar yaptı. 1993-2000 arasında Çukurova Ãœniversitesi'nde öğretim görevlisiydi. Son iki yılı Seattle, San Diego ve State College'da araÅŸtırmalar yaparak geçirdi. Adana Demirspor, Denizlispor gibi takımlarda danışmanlık yaptı. Spor psikolojisi ve antrenman teknikleri üzerine yayımlanmış altı eseri var. Â