Hayat kurtaran 2.8 saniye

Hava Kuvvetleri eğitimcileri, bu sırrı, pilotların çok iyi seçilmelerinde, çok iyi eğitim almalarında ve bu tür kazaları beyinlerinde yüzlerce ve binlerce kez oynayarak hazırlıklı
olmalarına bağlıyor...

Kamuoyu, çarpışan iki F-4 uçağından kendilerini tam zamanında fırlatarak kurtaran iki Türk pilotunu konuşuyor. Pilotlar çarpıştıktan 2.8 saniye içinde karar veriyorlar ve fırlatma koltuklarını ‘ateşleyerek’ hayatlarını kurtarıyorlar.

Peki pilotların daha bir-iki Ğüç demeden, bu kadar kısa süre içinde hızlı karar verebilmelerinde, beyinlerinin bu kadar hızlı çalışmasında etkin olan neydi?

Hava Harp Okulu eski Dekanı emekli Albay Turgut Enginoğlu’na bu soruyu yönelttik.

İyi bir eğitimci olarak tanınan ve Hava Harp Okulunun öğretim ve eğitim kalitesinin yükseltilmesinde büyük emeği geçen Engin Bey, bu soruya üç özellikle yanıt verdi:

Pilotların iyi seçilmiş olması.

İyi eğitilmiş olmaları.

Beyinlerinin verdiği, düşünce olarak aldıkları kararı, bedene ileten sinir sistemlerinin kaya gibi sağlam olması.

Pilotlar bir ‘kaza durumu’ anını, daha önceden kafalarında yüzlerce binlerce kez yaşamış oluyorlar. Kazalara karşı hazırlıklı oluyorlar ve bu oyunu kazalara karşı beyinlerinde önceden kazanmış oluyorlar.

Çok sıkı eğitim

Pilotlar Hava Kuvvetlerine seçilirken çok sıkı bir elemeden, sınavdan ve daha sonra da eğitimden geçiriliyor. Hava Kuuvvetleri pilotları 24 saat uçuşu yaşayan insanlar.

Eğitimlerinde, simülatör araçlarında olsun, uçuş ve kazalarla ilgili tartışmalı eğitim toplantılarında olsun, olası kaza durumlarına karşı son derece iki hazırlanıyorlar.

Bu hazırlıklarında çağın gerektirdiği bilimsel ve teknik bütün araçları kullanıyorlar.

Uçuş simülatörlerinde, olası kazalara karşı yapılan modellemelerde, kaza anlarını sanal olarak yaşıyorlar; burada yetenek ve becerilerini, bilişsel özelliklerini geliştiriyor, ani karar vermeyi, en kısa sürede kararlarını hayata geçirmeyi öğreniyorlar.

Düşünceleri, tüm beyinsel fonksiyonlarının desteğinde, kaza olasılıklarına karşı sürekli antremanlı ve hazırlıklı oluyor.

Ani karar verebilme

Kaza olasılıklarında belirleyici olan, Hava Harp Okulu eski dekanı Turgut Enginoğlu’na göre, pilotların kazalara karşı ne kadar hazıklıklı olduklarıdır. Eğer kaza olayını yüzlerce kez beyinlerinde yaşamış ve bu konuda karar verici niteliklerini ve becerilerini son derece geliştirmişlerse, kaza anlarında da başarı dereceleri o kadar artıyor.

Eğer bu olayları çok defa test etmişse, beynin karar vermede hızı da artıyor.

Pilot karşısına bildiği veya bilmediği bir dizi engelin çıkacağını bilir. Buna hazırlıklıdır. Bu engel bir kuş da olabilir, bir dağ veya bir uçak da. Bunları göstergede görme olasılığı varsa, engeli izler ve ne gerekiyorsa, hızla karar vererek gereğini yapar.

İşte bu süreçte, pilotun beyninin daha önceden buna hazırılıklı olması gerekir.

Bir pilot hayatının hemen bütün evrelerinde bu olayları düşüncesinde canlandırır. Bazen 24 saat sboyunca. Uykusunda bile bu olayları bilincinde canlandırır. Beyin bu öğerenme, canlandırma, test süreci içinde zamanla zaten belirli çözümlere ulaşmıştır.

Üç önemli kriter

Turgut Albay, pilotların seçiminde ve hazırlanmasında üç önemli kriter üzerinde duruyor:

1- Pilot seçiliriken, pilotluğa uygunluğuna bakılıyor; gerekli uygun kriterlere sahip olması çok önemli. Zihinsel açıdan da uygun olmalı. Beynin algılayabilme, yorum yapabilme ve karar vererek uygulamaya koyma kapasitesi iyi olmalı veya geliştirilmeye açık olmalı. Bu ilk seçim, diğer özellikleri kazanabilmesi açısından çok önemli.

2- Beyinde alınan kararların hızla bedene uygulama için iletilmesinde bütün fonksiyonlar, sinir sistemi vb sağlam olmalı. Beyin beden iletişiminde aksaklık olmamalı.

3- Pilotun iyi eğitilmiş olmasi gerekiyor. Pilot olacak kişi bir dizi iyi özelliğe sahip olabilir, ama pilotluk amacına yönelik olarak eğitilmemişse, pilotluğundan yeterli başarımı göstermesini bekleyemezsiniz.

Bir başka nokta da şu: Kişi butün bu özelliklere sahiptir, ancak günlük yaşayışı stres doludur, psikololojik sorunları ve bunalımları vardır...bunlar zor dturumlarda uçuş sırasında karar verme sürecini geciktirebilirler. Pilot uçuştan önceki gün de içki içmiş olmaması gerekir. O an aç olmaması gerekir, iyi uyumuş olması gerekir.

Özetle, iyi bir pilot, kaza anında ölüm kalım kararını veya başarı başarısızlık ikilemini çok daha önceden beyninde ‘oynamış ve kazanmış’ olması gerekmektedir. Burada, zeka kat sayıları yüksek olan (130 ve üstü) pilotların bu konudaki başarıları artmasına rağmen, eğitimle ve antremanla, satrançtaki gibi bir çok ‘Uçuş hamlesini’ önceden tasarlayabilmeyi öğrenmiş olmak gerekmektedir.

İki pilotumuzun 2,8 saniyede karar vererek kazadan kurtulmuş olmaları, Türk Hava Kuvvetleri pilotlarının ne derece iyi seçilmiş ve eğitilmiş olduklarının bir göstergesidir.

Pilotlar, simülatör araçlarında ve brifinglerde aldıkları ders ve yaptıkları tartışmalarla olası kazalara karşı beyinsel olarak son derece hazırlıklılar. Yani kazaları beyinlerinde çok daha önceden kazanmış durumdalar.