Güneşin yüzeyinden 5 misli daha sıcak
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 14, 2005 00:38
Yıldırım düşmesi sırasında bilinen, şimşek çaktığında yer ile gök arasında elektrik akımının meydana geldiğidir. Bu akımın debisi 10.000 ile 20.000 amperdir. Bu devasa akımın yol açtığı ısı, havanın genişleyip patlamasına ve yıldırımın gözümüzle gördüğümüz dallı budaklı şekline neden olur. Gökgürültüsü olarak duyduğumuz, sonuçta ortaya çıkan şok dalgasıdır.
Gazetelerimizde yıldırım çarpmasıyla ölenler küçük haber olarak yer alır..Şiddetli gök gürültülü, şimşekli ve yıldırımlı günlerde, bazen yıldırımdan 4 kişi öldü şeklinde haberlere bile rastlarız. İtatistiklere göre, her yıl ülkemizde 100’in üzerinde insan yıldırım çarpmasıyla ölmeektedir..
Sabri Gündüz en son kamyonundan indiğini ve evine doğru yürüdüğünü hatırlıyor. 31 yaşındaki elektrikçi o anda bardaktan boşanırcasına yağan yağmurdan kaçarak evine sığınmaktan başka bir şey düşünmediğini söylüyor:
"Derken beyaz bir ışık çevremi aydınlattı. Işık o kadar parlaktı ki hiçbir şey seçemez oldum. Sanki pamuktan yapılmış kocaman bir topun içine adım atmış gibiydim."
Gündüz’ün bir sonraki hatırladığı, eşi ve komşularının başucunda beklemeleriydi. Saat sabaha karşı 4:30 civarındaydı. Yani kapısının önünde yaşadıklarının üzerinden tam 7 saat geçmişti. İlginç bir şekilde kamyonundan 15 metre ötedeki komşu evin bahçesinde bulunmuştu.
İç organları kavruldu
Gündüz komşularının yardımıyla evine geldiğinde ayakkabılarından arta kalanlar hálá kapısının önünde duruyordu. Ve pantolon cebindeki bozuk paralar, tek parça ultra modern bir heykel görünümündeydi.
Gündüz, üzerine yıldırım düşmüş olduğunu en sonunda anladı. Yıldırım kendisini komşusunun bahçesine fırlatmış olsa da, vücudunda bir kaç sıyrıktan başka bir şey görünmüyordu.
Ancak yıldırımın vücudunda yarattığı hasar aylar sonra sırtındaki ağrı nedeniyle ameliyat edildiği zaman ortaya çıktı. Yıldırım, kaslarını kavurmuş, sol omuzundan sol ayağına kadar bir iç yanmaya neden olmuştu.
Gündüz, bu olayı ta 1969 yılında yaşamış olmakla birlikte olayın yarattığı hasarlardan kurtulmuş değil. Koku ve tat alma duyuları tamamen körleştiği gibi dukunma duyusu da çok zayıflamış durumda.
Kaldı ki belleği ve bir konu üzerinde yoğunlaşma yeteneği de etkilenmiş. Bir şeyi hatırlaması gerektiğinde artık not alıyor. "Herşeyi yazmak zorundayım" diye konuşuyor, "Yıldırım sinir sistemimi darmadağın etmiş" diyor.
Havaya fırlatılan kurbanlar
Bütün dünyada yıldırımdan bir kaç bin kişinin öldüğü tahmin ediliyor. İstatistiklerin en iyi tutulduğu ülke olan ABD’de her yıl yıldırım çarpan ve hayatta kalma şansına sahip olan 900 kişi bulunuyor.
Bunların yaklaşık 100 kadarı başların geçenleri anlatamayacak durumda.
1959- 1994 yılları arası, NASA sitesine göre, 3,239 ölüm ve 9,818 yaralı olayı gerçekleşmiş. Tabii doğaya verdiği zarar da büyük, orman yangınları vb gibi..
Uzmanı az
Yıldırımın hemen ortaya çıkan etkileri yeterince kötüdür. Şöyle ki, yıldırım kalbi ve solunumu durdurur, havaya fırlattığı kurbanın yere inişi ölümcül olabilir. Yıldırımın öldürmeyen ancak uzun süren etkileri, ayrıca, kişilik değişikliğinden kas ve eklem rahatsızlıklarına dek çok çeşitlidir.
Sayıları çok fazla olmadığı için yıldırım çarpan kişiler tıbbi yönden ayrıntılı bir şekilde incelenmemişlerdir. Ülkemizde de yıldırım uzmanı tıb doktoru yok gibidir.
Fakat Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi’nden nörolog Nelson Hendler, elektriğe çarpılan hastalar konusunda uzmanlaşmış az sayıda doktordan biridir.
Yıldırım kurbanları üzerinde ayrıntılı bir çalışma yürüten Hendler, bu doğal feláketin yol açtığı tıbbi sorunların genellikle gözden kaçtığına dikkat çekerek şöyle konuşuyor: "Hastaların yüzde 93’ü yeterince dikkatli muayene edilmiyor. Bu da bana kalırsa üzücü ve korkutucu bir durum."
Yıldırım düşmesinin tıbbi etkileri konusundaki bu belirsizlik, büyük ölçüde yıldırım sırasında neler olup bittiğinin tam olarak bilinmemesinden kaynaklanıyor.
Bilinen, şimşek çaktığında yer ile gök arasında elektrik akımının meydana geldiği.
Apartmanlar arasında bile
Bu akımın debisi 10.000 ile 20.000 amperdir. Bu devasa akımın yol açtığı ısı, havanın genişleyip patlamasına ve yıldırımın gözümüzle gördüğümüz dallı budaklı şekline neden olur. Gökgürültüsü olarak duyduğumuz, sonuçta ortaya çıkan şok dalgasıdır.
Yıldırım en az elektriksel direnci gösteren rotayı izler. Ancak bu noktada tutarsız gibi görünen bazı gelişmeler yaşanır. Sözgelimi yıldırım, yüksek bir ağacın yanına düştüğü gibi, binalar arasındaki bir insana da çarpar.
İnsanlar yıldırıma doğrudan hedef oluşturabildiği gibi, "yan flaş" denilen yakınlardaki bir nesnenin üzerine düşen yıldırımdan da etkilenir. Bu gibi durumlarda elektrik akımı atlayabilir. Veya düşme noktasından yayılan yerdeki elektrik akımı da insanı çarpabilir.
Yıldırım çarptığı zaman akımın izlediği yol değişkendir ve hangi yolu izleyeceği konusunda tahminde bulunmak çok zordur. Sözgelimi, Montana’dan Barry Smith adındaki bir sığır çobanı, 1961 yılında atının üzerinde hayvanlarını güderken üzerine yıldırım isabet ediyor. Ciddi yanıklara karşın Smith yaşıyor ama atı anında ölüyor.
İnsan vücudunun iletkenliği
İnsan vücudu iyi bir iletkendir. "Sinirler elektriği iletmek için tasarlanmıştır ve kan damarları elektrolitik bir eriyik içerir" diye konuşan Hendler, "Akım beyinden geçerse, bilincin yitirilmesine ve beyin kökündeki solunumu kontrol eden bölgenin felç olmasına neden olur.
Eğer kalpten geçerse, kalp krizine yol açar. Hemen o anda hastaya tıbbi müdahalede bulunulusa yaşayabilir" diyor.
Bu arada en önemli değişkenlerden biri insanın cildinin ne kadar nemli olduğu ile ilgilidir. Islak bir cilt 10 misli daha iyi bir iletkendir. Bazı durumlarda akım kurbanın terini kaynama noktasına çıkartır. Bu durumda insanın çoraplarını bile ayağından çıkartabilecek kadar büyük bir etkileşim söz konusudur.
Kurbanlar bazı vakalarda yıldırımın giriş veya çıkış noktalarından yaralar alabilir. Bu yaralar akımın geçtiği yolu gösterir. Dışarıdan görünen yanıkların nedeni genellikle cepte taşınan metal paralar, ziynet eşyası, metal düğme ve fermuarlardır.
İlginç bilgiler
Ortalama bir insana yıldırım çarpma riski 5 milyonda 1 ile 600.000’de 1 arasında değişir. Her gün dünyanın dört bir yanına yaklaşık 8 milyon yıldırım düşüyor.
Guinness Rekorlar Kitabı’na göre yıldırım çarpma rekoru Virginia’daki bir orman koruma görevlisine ait. Roy Sulluvan 35 yılda 7 kez yıldırım çarpmış.
Yıldırımın sıcaklığı 30.000 derece santigrat. Bu, güneşin yüzeyinden 5 misli daha sıcak anlamına geliyor.
Fırtınalı havalarda dışarıda iseniz, bölgedeki su ve yüksek yapıların uzağında bulunmaya gayret edin. Ağaç ile aranızda ağacın uzunluğunun iki katı kadar uzunlukta bir mesafe bırakın. Şemsiye ve balık oltası gibi metal nesneler kullanmayın. Yere çömelin.
Yıldırım tehlikesinin olduğu durumlarda evde kalmaya gayret edin. Açık kapı ve pencerelerin uzağında durun. Elektrikli aletlerin ve telefonun da yanına yaklaşmayın.
1994 yılında golf oynarken çıldırım çarpan Garry Shaw, ayaklarının altından 9 noktadan yanmış. Bu noktalar golf ayakkabısının altındaki çivilere isabet ediyormuş. Shaw yine de şanslıymış, zira aynı yıldırım oyun arkadaşını öldürmüş.
Çarpma meydana geldikten sonra ne yapmalı?
Teşhis ve tedavide belirsizlikler
Yıldırım çarpması sık görülen bir olay olmadığı için doktorlar bu olayın yol açtığı uzun süreli sağlık sorunları konusunda fazla bilgili değiller. ABD’de bulunan bir grup (Lightning Strike and Electric Shock Survivors International - Yıldırım Çarpması ve Elektrik Şok Sonrası Hayatta Kalanlar) geçen ay Tennessee’de yıllık olağan toplantılarını gerçekleştirdiler.
Bu toplantı nedeniyle bir araya gelen 170 yıldırım kurbanı, yıldırımın vücutlarında bıraktığı uzun süreli etkileri tartıştılar. Bu etkiler zihinsel hasarlardan fiziksel şikayetlere uzanan çok geniş bir spektrumu kapsıyordu.
Bazı problemler yıldırım çarpmasından günler, háttá aylar sonrasında ortaya çıkabiliyor. Sorunların pek çoğu sinir sistemindeki hasarlardan kaynaklanıyor. Şiddetli akım sinir hücrelerine hasar verdiği gibi yok edebiliyor da.
Ancak pek çok vakada insanların sorunlarının açıklaması spekülatif bir yorumdan öteye geçmiyor. Bugüne dek bu konuda geniş ve kapsamlı bilimsel bir araştırmanın yapılmış olmaması, kesin teşhis ve tedavi olanağını ortadan kaldırıyor.
Kronik ağrılar
Açıklamalardan biri, myelin tabakasının hasar görmesi olasılığına dayanıyor. Myelin, nöronları saran koruyucu bir kılıftır. "Bu, telin üzerinden çok fazla amper geçirerek teli yakmaya benziyor" diye konuşan Hendler, "Eğer nöronun çekirdeği sağlam durumdaysa hücre hayatta kalabilir ve myelin kendi kendini onarabilir. Ancak bu süreç aylar, yıllar alabilir" diyor.
Kas ve eklem hasarı kronik ağrılara neden olabilir. Yıldırım çarpması insanın kaslarının şiddetle kasılmasına yol açar. Bu ve şok dalgası, insanın vücudunu havaya fırlatmaya yetebilir. Hendler, "Bazı durumlarda kaslar o kadar şiddetle kasılır ki kemik yuvasından çıkar.
Bu, pek çok kurbanda görülen bir durumdur ve uzun süreli sorunlara yol açar. Hastalarımdan birinin omuzu bu şekilde yerinden çıkmıştı. Bu kişi gölde alüminyum bir bot içinde kürek çekerken üzerine yıldırım düşmüş."
İsviçre peyniri etkisi
Yıldırım doğrudan insanın kafasına düşerse, beyin ciddi zarar görür. Beyinde birbirinden bağımsız bölgeler, noktasal olarak zarar görür. Bu duruma "İsviçre peyniri etkisi" adı verilir. Hendler elektrik akımının hangi yöne gideceğinin belli olmamasının bu duruma yol açtığını belirtiyor.
New Scientist, NASA ve diğer kaynaklardan yayarlandığımız araştırmalara göre, bellek kaybı sık görülen bir sorundur ve alın loblarındaki (temporal lobes) hücrelerin zarar görmesi sonucu oluşur. Bu bölgeler görsel ve sözel anılarla ilgilidir. Ön lob (frontal lob) da zarar gören bölgelerden biridir.
Kişilikle yakından ilgili olan bu bölgenin hasar görmesi, çeşitli kişilik değişikliklerine zemin hazırlar. Hendler hastalarından bazılarının çocuklaştığını, diğerlerinde saldırgan, depresif veya içe dönük bir kişilik yapısının ortaya çıktığını belirtiyor.
YILDIRIM ÇARPMASINA BAĞLI OLUŞAN RAHATSIZLIKLARIN LİSTESİ
ÖLÜM ORANI %20
Kalp fibrilasyonu
Osijenin beşne gidişinin engellenmesi
Gecikmiş ölümler
KALP AKCİEĞER RAHATSIZLIKLARI
Aritmi, tansiyon edğişimleri
Elektro kardiyografik değişimler
Miyokardiyal hasarlar
kalp ritmi bozuklukları
Solunum yollarındaki bozukluklar
NÖROLJİK-PSİKİYATRİK RAHATSIZLIKLAR
Bilinç kaybı- koma
Uykusuzluk, endişe, kafa karışıklığı,
Elektrosefalokrafik anormallikler
Beyin serebellum hasarları
Kısmi veya tam felç
Nöropati- acı sendromları
Omurilik hasarları
Parkinson
Bellek kayıpları
Konsantrsayno yetersizlyikleri
Sinir- depresyon ve başağrısı, ışığa karşıhassasiyet gibi rahatsızlıklar
Travma sonrası ranatsızlıklar
YANIKLAR
Küçük ve derin giriş çıkış noktaları
Temas v emetal ısınması
Flaş
Gövde ve omuzlarda lichtenberg figürleri
GİYSİLER VE AYAKKABILAR
Elbiseler bozuluyor, yıpranıyor ve yanıklar oluşuyor
İÇ TRAVMALAR
Beyinde, akciğer ve karaciğerde, bağırsaklarda
Kafatasında ender olarak kırıklar
İŞİTSEL VE GÖRME
Timpanik zar yırtılmaları
Sağırlık, vertigo bozuklukları, kulak çınlaması
Kornea zedelenmesi, geçici körlük, retina anormallikleri- optik neuritis katarak
En tehlikelisi kardiyo vasküler ve nörolojik olan komplikasyonlardır. İlk yapılması gereken de kalp ve solunum yollarına müdahale etmek gerekir. Bu ilk müdahale çok önemli, hastayı sağ tutar ve diğer müdahaleler için zaman kazanırsınız. Kimileri yoğun müdahalelere karşın, komaya giren kurbanlar olabiliyor ve ikincil nedenlerden dolayı ölebiliyor hastalar.
Sabri Gündüz en son kamyonundan indiğini ve evine doğru yürüdüğünü hatırlıyor. 31 yaşındaki elektrikçi o anda bardaktan boşanırcasına yağan yağmurdan kaçarak evine sığınmaktan başka bir şey düşünmediğini söylüyor:
"Derken beyaz bir ışık çevremi aydınlattı. Işık o kadar parlaktı ki hiçbir şey seçemez oldum. Sanki pamuktan yapılmış kocaman bir topun içine adım atmış gibiydim."
Gündüz’ün bir sonraki hatırladığı, eşi ve komşularının başucunda beklemeleriydi. Saat sabaha karşı 4:30 civarındaydı. Yani kapısının önünde yaşadıklarının üzerinden tam 7 saat geçmişti. İlginç bir şekilde kamyonundan 15 metre ötedeki komşu evin bahçesinde bulunmuştu.
İç organları kavruldu
Gündüz komşularının yardımıyla evine geldiğinde ayakkabılarından arta kalanlar hálá kapısının önünde duruyordu. Ve pantolon cebindeki bozuk paralar, tek parça ultra modern bir heykel görünümündeydi.
Gündüz, üzerine yıldırım düşmüş olduğunu en sonunda anladı. Yıldırım kendisini komşusunun bahçesine fırlatmış olsa da, vücudunda bir kaç sıyrıktan başka bir şey görünmüyordu.
Ancak yıldırımın vücudunda yarattığı hasar aylar sonra sırtındaki ağrı nedeniyle ameliyat edildiği zaman ortaya çıktı. Yıldırım, kaslarını kavurmuş, sol omuzundan sol ayağına kadar bir iç yanmaya neden olmuştu.
Gündüz, bu olayı ta 1969 yılında yaşamış olmakla birlikte olayın yarattığı hasarlardan kurtulmuş değil. Koku ve tat alma duyuları tamamen körleştiği gibi dukunma duyusu da çok zayıflamış durumda.
Kaldı ki belleği ve bir konu üzerinde yoğunlaşma yeteneği de etkilenmiş. Bir şeyi hatırlaması gerektiğinde artık not alıyor. "Herşeyi yazmak zorundayım" diye konuşuyor, "Yıldırım sinir sistemimi darmadağın etmiş" diyor.
Havaya fırlatılan kurbanlar
Bütün dünyada yıldırımdan bir kaç bin kişinin öldüğü tahmin ediliyor. İstatistiklerin en iyi tutulduğu ülke olan ABD’de her yıl yıldırım çarpan ve hayatta kalma şansına sahip olan 900 kişi bulunuyor.
Bunların yaklaşık 100 kadarı başların geçenleri anlatamayacak durumda.
1959- 1994 yılları arası, NASA sitesine göre, 3,239 ölüm ve 9,818 yaralı olayı gerçekleşmiş. Tabii doğaya verdiği zarar da büyük, orman yangınları vb gibi..
Uzmanı az
Yıldırımın hemen ortaya çıkan etkileri yeterince kötüdür. Şöyle ki, yıldırım kalbi ve solunumu durdurur, havaya fırlattığı kurbanın yere inişi ölümcül olabilir. Yıldırımın öldürmeyen ancak uzun süren etkileri, ayrıca, kişilik değişikliğinden kas ve eklem rahatsızlıklarına dek çok çeşitlidir.
Sayıları çok fazla olmadığı için yıldırım çarpan kişiler tıbbi yönden ayrıntılı bir şekilde incelenmemişlerdir. Ülkemizde de yıldırım uzmanı tıb doktoru yok gibidir.
Fakat Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi’nden nörolog Nelson Hendler, elektriğe çarpılan hastalar konusunda uzmanlaşmış az sayıda doktordan biridir.
Yıldırım kurbanları üzerinde ayrıntılı bir çalışma yürüten Hendler, bu doğal feláketin yol açtığı tıbbi sorunların genellikle gözden kaçtığına dikkat çekerek şöyle konuşuyor: "Hastaların yüzde 93’ü yeterince dikkatli muayene edilmiyor. Bu da bana kalırsa üzücü ve korkutucu bir durum."
Yıldırım düşmesinin tıbbi etkileri konusundaki bu belirsizlik, büyük ölçüde yıldırım sırasında neler olup bittiğinin tam olarak bilinmemesinden kaynaklanıyor.
Bilinen, şimşek çaktığında yer ile gök arasında elektrik akımının meydana geldiği.
Apartmanlar arasında bile
Bu akımın debisi 10.000 ile 20.000 amperdir. Bu devasa akımın yol açtığı ısı, havanın genişleyip patlamasına ve yıldırımın gözümüzle gördüğümüz dallı budaklı şekline neden olur. Gökgürültüsü olarak duyduğumuz, sonuçta ortaya çıkan şok dalgasıdır.
Yıldırım en az elektriksel direnci gösteren rotayı izler. Ancak bu noktada tutarsız gibi görünen bazı gelişmeler yaşanır. Sözgelimi yıldırım, yüksek bir ağacın yanına düştüğü gibi, binalar arasındaki bir insana da çarpar.
İnsanlar yıldırıma doğrudan hedef oluşturabildiği gibi, "yan flaş" denilen yakınlardaki bir nesnenin üzerine düşen yıldırımdan da etkilenir. Bu gibi durumlarda elektrik akımı atlayabilir. Veya düşme noktasından yayılan yerdeki elektrik akımı da insanı çarpabilir.
Yıldırım çarptığı zaman akımın izlediği yol değişkendir ve hangi yolu izleyeceği konusunda tahminde bulunmak çok zordur. Sözgelimi, Montana’dan Barry Smith adındaki bir sığır çobanı, 1961 yılında atının üzerinde hayvanlarını güderken üzerine yıldırım isabet ediyor. Ciddi yanıklara karşın Smith yaşıyor ama atı anında ölüyor.
İnsan vücudunun iletkenliği
İnsan vücudu iyi bir iletkendir. "Sinirler elektriği iletmek için tasarlanmıştır ve kan damarları elektrolitik bir eriyik içerir" diye konuşan Hendler, "Akım beyinden geçerse, bilincin yitirilmesine ve beyin kökündeki solunumu kontrol eden bölgenin felç olmasına neden olur.
Eğer kalpten geçerse, kalp krizine yol açar. Hemen o anda hastaya tıbbi müdahalede bulunulusa yaşayabilir" diyor.
Bu arada en önemli değişkenlerden biri insanın cildinin ne kadar nemli olduğu ile ilgilidir. Islak bir cilt 10 misli daha iyi bir iletkendir. Bazı durumlarda akım kurbanın terini kaynama noktasına çıkartır. Bu durumda insanın çoraplarını bile ayağından çıkartabilecek kadar büyük bir etkileşim söz konusudur.
Kurbanlar bazı vakalarda yıldırımın giriş veya çıkış noktalarından yaralar alabilir. Bu yaralar akımın geçtiği yolu gösterir. Dışarıdan görünen yanıkların nedeni genellikle cepte taşınan metal paralar, ziynet eşyası, metal düğme ve fermuarlardır.
İlginç bilgiler
Ortalama bir insana yıldırım çarpma riski 5 milyonda 1 ile 600.000’de 1 arasında değişir. Her gün dünyanın dört bir yanına yaklaşık 8 milyon yıldırım düşüyor.
Guinness Rekorlar Kitabı’na göre yıldırım çarpma rekoru Virginia’daki bir orman koruma görevlisine ait. Roy Sulluvan 35 yılda 7 kez yıldırım çarpmış.
Yıldırımın sıcaklığı 30.000 derece santigrat. Bu, güneşin yüzeyinden 5 misli daha sıcak anlamına geliyor.
Fırtınalı havalarda dışarıda iseniz, bölgedeki su ve yüksek yapıların uzağında bulunmaya gayret edin. Ağaç ile aranızda ağacın uzunluğunun iki katı kadar uzunlukta bir mesafe bırakın. Şemsiye ve balık oltası gibi metal nesneler kullanmayın. Yere çömelin.
Yıldırım tehlikesinin olduğu durumlarda evde kalmaya gayret edin. Açık kapı ve pencerelerin uzağında durun. Elektrikli aletlerin ve telefonun da yanına yaklaşmayın.
1994 yılında golf oynarken çıldırım çarpan Garry Shaw, ayaklarının altından 9 noktadan yanmış. Bu noktalar golf ayakkabısının altındaki çivilere isabet ediyormuş. Shaw yine de şanslıymış, zira aynı yıldırım oyun arkadaşını öldürmüş.
Çarpma meydana geldikten sonra ne yapmalı?
Teşhis ve tedavide belirsizlikler
Yıldırım çarpması sık görülen bir olay olmadığı için doktorlar bu olayın yol açtığı uzun süreli sağlık sorunları konusunda fazla bilgili değiller. ABD’de bulunan bir grup (Lightning Strike and Electric Shock Survivors International - Yıldırım Çarpması ve Elektrik Şok Sonrası Hayatta Kalanlar) geçen ay Tennessee’de yıllık olağan toplantılarını gerçekleştirdiler.
Bu toplantı nedeniyle bir araya gelen 170 yıldırım kurbanı, yıldırımın vücutlarında bıraktığı uzun süreli etkileri tartıştılar. Bu etkiler zihinsel hasarlardan fiziksel şikayetlere uzanan çok geniş bir spektrumu kapsıyordu.
Bazı problemler yıldırım çarpmasından günler, háttá aylar sonrasında ortaya çıkabiliyor. Sorunların pek çoğu sinir sistemindeki hasarlardan kaynaklanıyor. Şiddetli akım sinir hücrelerine hasar verdiği gibi yok edebiliyor da.
Ancak pek çok vakada insanların sorunlarının açıklaması spekülatif bir yorumdan öteye geçmiyor. Bugüne dek bu konuda geniş ve kapsamlı bilimsel bir araştırmanın yapılmış olmaması, kesin teşhis ve tedavi olanağını ortadan kaldırıyor.
Kronik ağrılar
Açıklamalardan biri, myelin tabakasının hasar görmesi olasılığına dayanıyor. Myelin, nöronları saran koruyucu bir kılıftır. "Bu, telin üzerinden çok fazla amper geçirerek teli yakmaya benziyor" diye konuşan Hendler, "Eğer nöronun çekirdeği sağlam durumdaysa hücre hayatta kalabilir ve myelin kendi kendini onarabilir. Ancak bu süreç aylar, yıllar alabilir" diyor.
Kas ve eklem hasarı kronik ağrılara neden olabilir. Yıldırım çarpması insanın kaslarının şiddetle kasılmasına yol açar. Bu ve şok dalgası, insanın vücudunu havaya fırlatmaya yetebilir. Hendler, "Bazı durumlarda kaslar o kadar şiddetle kasılır ki kemik yuvasından çıkar.
Bu, pek çok kurbanda görülen bir durumdur ve uzun süreli sorunlara yol açar. Hastalarımdan birinin omuzu bu şekilde yerinden çıkmıştı. Bu kişi gölde alüminyum bir bot içinde kürek çekerken üzerine yıldırım düşmüş."
İsviçre peyniri etkisi
Yıldırım doğrudan insanın kafasına düşerse, beyin ciddi zarar görür. Beyinde birbirinden bağımsız bölgeler, noktasal olarak zarar görür. Bu duruma "İsviçre peyniri etkisi" adı verilir. Hendler elektrik akımının hangi yöne gideceğinin belli olmamasının bu duruma yol açtığını belirtiyor.
New Scientist, NASA ve diğer kaynaklardan yayarlandığımız araştırmalara göre, bellek kaybı sık görülen bir sorundur ve alın loblarındaki (temporal lobes) hücrelerin zarar görmesi sonucu oluşur. Bu bölgeler görsel ve sözel anılarla ilgilidir. Ön lob (frontal lob) da zarar gören bölgelerden biridir.
Kişilikle yakından ilgili olan bu bölgenin hasar görmesi, çeşitli kişilik değişikliklerine zemin hazırlar. Hendler hastalarından bazılarının çocuklaştığını, diğerlerinde saldırgan, depresif veya içe dönük bir kişilik yapısının ortaya çıktığını belirtiyor.
YILDIRIM ÇARPMASINA BAĞLI OLUŞAN RAHATSIZLIKLARIN LİSTESİ
ÖLÜM ORANI %20
Kalp fibrilasyonu
Osijenin beşne gidişinin engellenmesi
Gecikmiş ölümler
KALP AKCİEĞER RAHATSIZLIKLARI
Aritmi, tansiyon edğişimleri
Elektro kardiyografik değişimler
Miyokardiyal hasarlar
kalp ritmi bozuklukları
Solunum yollarındaki bozukluklar
NÖROLJİK-PSİKİYATRİK RAHATSIZLIKLAR
Bilinç kaybı- koma
Uykusuzluk, endişe, kafa karışıklığı,
Elektrosefalokrafik anormallikler
Beyin serebellum hasarları
Kısmi veya tam felç
Nöropati- acı sendromları
Omurilik hasarları
Parkinson
Bellek kayıpları
Konsantrsayno yetersizlyikleri
Sinir- depresyon ve başağrısı, ışığa karşıhassasiyet gibi rahatsızlıklar
Travma sonrası ranatsızlıklar
YANIKLAR
Küçük ve derin giriş çıkış noktaları
Temas v emetal ısınması
Flaş
Gövde ve omuzlarda lichtenberg figürleri
GİYSİLER VE AYAKKABILAR
Elbiseler bozuluyor, yıpranıyor ve yanıklar oluşuyor
İÇ TRAVMALAR
Beyinde, akciğer ve karaciğerde, bağırsaklarda
Kafatasında ender olarak kırıklar
İŞİTSEL VE GÖRME
Timpanik zar yırtılmaları
Sağırlık, vertigo bozuklukları, kulak çınlaması
Kornea zedelenmesi, geçici körlük, retina anormallikleri- optik neuritis katarak
En tehlikelisi kardiyo vasküler ve nörolojik olan komplikasyonlardır. İlk yapılması gereken de kalp ve solunum yollarına müdahale etmek gerekir. Bu ilk müdahale çok önemli, hastayı sağ tutar ve diğer müdahaleler için zaman kazanırsınız. Kimileri yoğun müdahalelere karşın, komaya giren kurbanlar olabiliyor ve ikincil nedenlerden dolayı ölebiliyor hastalar.