Dr. Yanıt
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 31, 2005 21:31
Türbülans uçağın düşmesine yol açar mı?
Soru: Sık sık gazetelerde uçakların havada türbülansa girdiğini okuyoruz. Türbülans nedir ve uçakların düşmesine neden olabilir mi? Ne sıklıkta olur?
Yanıt: Havada oluşan özel hava akımları olan türbülansların açık adı "Clear air turbulance-açık hava türbülansı"dır. Evet türbülans uçaklar için büyük bir tehlikedir. Uçakların kaptan pilotları türbülansı eğer algılayamazlarsa ve uçaklar havada iken türbülansa yakalanırsa düşebilirler.
Uzmanlar türbülansların şu beş nedene bağlı olarak oluşabildiğini belirtiyorlar:
1) Jet uçaklarının uçtuğu yükseklikte oluşan hava akımı
2) Diğer uçakların yarattığı hava akımları
3) Dağların üzerinde oluşan hava akımları
4) Havadaki sıcak akımlar (termaller) ve mikro-patlamalar
5) Yağmur ile fırtına bulutlarındaki bazı özel hava akımları
Sıklıklarına gelince.. uçaklar sık sık türbülansa girerler, ancak bu hava akımlarının büyüklüğü uçaklar için tehlikelidir. 1981’den bu yana uçakları hedef alan ciddi türbülans sayısı 350 olarak bildirilmiştir.
Hava akımlarına kapılan uçaklarda en ciddi sorunlardan biri de uçuş sırasındaki yaralanmalardır.. Örneğin ABD’de türbülans nedeniyle yılda ortalama 60 yolcu yaralandığı belirtilmektedir.. Bu nedenle yolcuların emniyet kemerlerini uçuş boyunca bağlı tutmaları öğütlenir.
Hasar oluşumu
Uzun uçuşlarda uçaklar, kapasiteleri izin verdiği sürece jet akımları boyunca yol almayı tercih ederler, fakat jet akımlarına genellikle 12.000 metrenin üzerinde rastlanır ve yolcu uçakları genellikle bu yüksekliğin biraz altında uçarlar. Burada da türbülans riski bulunur.
Eğer bir uçak normal rotasında yol alırken bastırıcı hava akımına rastlarsa kanatlar kaldırma yeteneğini kaybeder ve uçak aniden düşmeye başlar. Bağlı olmayan yolcular ve eşyalar bu gibi durumlarda sert bir şekilde uçağın tavanına çarparlar. Sonuçta en çok uçağın mürettebatı zarar görür.
Uçak bastırıcı hava akımından çıkınca, uçak kanatları kaldırma yeteneğini yeniden kazanır. Uçak kanatları 1.5g’lik negatif kaldırma ve 2.5’lik pozitif kaldırmaya dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Bunun üzerindeki kaldırmalarda hasar meydana gelir.
Uçağın başına gelen
5 Mart 1966 tarihinde CAT büyük bir kazaya neden oldu. Açık havada yol alan British Overseas Airways Corporation’ın 911 numaralı uçuşunda pilot, yolcuların Fuji Dağını daha iyi görmeleri için dağın üzerinde bir tur atmaya karar verir. Ancak Boeing 707, dağa çok yakın bir mesafede şiddetli bir türbülansa kapılarak parçalanır.
İniş ve kalkışlarda çoğunlukla mikro-patlamalara bağlı olarak uçakların yere düşüp parçalandığı olmuştur. İniş sırasında savrulan uçağın doğrulmak için yeterli yüksekliğe sahip olmaması kazaların en önemli nedenlerinden biridir.
Bu nedenle ABD’de sivil havacılık örgütleri, yolcu uçakları için "rüzgar kesmesi"ni tahmin eden radarlardan yararlanılmasını şart koşuyor. Böyle bir radar, mikro-patlamaların habercisi olan su damlacıklarını tespit eder etmez pilotları bu bölgeden uzaklaşması yönünde uyarır.
Soru: Sık sık gazetelerde uçakların havada türbülansa girdiğini okuyoruz. Türbülans nedir ve uçakların düşmesine neden olabilir mi? Ne sıklıkta olur?
Yanıt: Havada oluşan özel hava akımları olan türbülansların açık adı "Clear air turbulance-açık hava türbülansı"dır. Evet türbülans uçaklar için büyük bir tehlikedir. Uçakların kaptan pilotları türbülansı eğer algılayamazlarsa ve uçaklar havada iken türbülansa yakalanırsa düşebilirler.
Uzmanlar türbülansların şu beş nedene bağlı olarak oluşabildiğini belirtiyorlar:
1) Jet uçaklarının uçtuğu yükseklikte oluşan hava akımı
2) Diğer uçakların yarattığı hava akımları
3) Dağların üzerinde oluşan hava akımları
4) Havadaki sıcak akımlar (termaller) ve mikro-patlamalar
5) Yağmur ile fırtına bulutlarındaki bazı özel hava akımları
Sıklıklarına gelince.. uçaklar sık sık türbülansa girerler, ancak bu hava akımlarının büyüklüğü uçaklar için tehlikelidir. 1981’den bu yana uçakları hedef alan ciddi türbülans sayısı 350 olarak bildirilmiştir.
Hava akımlarına kapılan uçaklarda en ciddi sorunlardan biri de uçuş sırasındaki yaralanmalardır.. Örneğin ABD’de türbülans nedeniyle yılda ortalama 60 yolcu yaralandığı belirtilmektedir.. Bu nedenle yolcuların emniyet kemerlerini uçuş boyunca bağlı tutmaları öğütlenir.
Hasar oluşumu
Uzun uçuşlarda uçaklar, kapasiteleri izin verdiği sürece jet akımları boyunca yol almayı tercih ederler, fakat jet akımlarına genellikle 12.000 metrenin üzerinde rastlanır ve yolcu uçakları genellikle bu yüksekliğin biraz altında uçarlar. Burada da türbülans riski bulunur.
Eğer bir uçak normal rotasında yol alırken bastırıcı hava akımına rastlarsa kanatlar kaldırma yeteneğini kaybeder ve uçak aniden düşmeye başlar. Bağlı olmayan yolcular ve eşyalar bu gibi durumlarda sert bir şekilde uçağın tavanına çarparlar. Sonuçta en çok uçağın mürettebatı zarar görür.
Uçak bastırıcı hava akımından çıkınca, uçak kanatları kaldırma yeteneğini yeniden kazanır. Uçak kanatları 1.5g’lik negatif kaldırma ve 2.5’lik pozitif kaldırmaya dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Bunun üzerindeki kaldırmalarda hasar meydana gelir.
Uçağın başına gelen
5 Mart 1966 tarihinde CAT büyük bir kazaya neden oldu. Açık havada yol alan British Overseas Airways Corporation’ın 911 numaralı uçuşunda pilot, yolcuların Fuji Dağını daha iyi görmeleri için dağın üzerinde bir tur atmaya karar verir. Ancak Boeing 707, dağa çok yakın bir mesafede şiddetli bir türbülansa kapılarak parçalanır.
İniş ve kalkışlarda çoğunlukla mikro-patlamalara bağlı olarak uçakların yere düşüp parçalandığı olmuştur. İniş sırasında savrulan uçağın doğrulmak için yeterli yüksekliğe sahip olmaması kazaların en önemli nedenlerinden biridir.
Bu nedenle ABD’de sivil havacılık örgütleri, yolcu uçakları için "rüzgar kesmesi"ni tahmin eden radarlardan yararlanılmasını şart koşuyor. Böyle bir radar, mikro-patlamaların habercisi olan su damlacıklarını tespit eder etmez pilotları bu bölgeden uzaklaşması yönünde uyarır.