Doğa
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Eylül 10, 2005 21:30
Şempanzeler solak
İnsanlar genelde birçok işi sağ elleriyle yaparken, şempanzeler sol ellerini tercih ediyorlar.
Tanzanya’daki Gombe Ulusal Parkı’nda termit yakalayan şempanzeleri inceleyen Chicago Üniversitesi bilim kadını Elizabeth Lonsdorf, doğada yaşayan hayvanlarda hangi elin tercih edileceğinin anneden geçtiğini söylüyor PNAS dergisinde. Araştırmacı termit avlayan 17 şempanzeyi gözlemleyerek filme alınca hayvanların sol elleriyle avlandıklarını görmüş. Daha önceki araştırmalarla da hayvanların belli başlı işler için sağ ellerini kullandıkları ortaya çıkmıştı.
Mesela ceviz kırmak veya yapraklarla su içmek gibi. Davranış bilimcilerinin tahminlerine göre bu tercihler farklı bilişsel, algısal ve hareketsel becerilerle ilgili.
Örneğin termit avında şempanzenin sopayı deliğe sokup termitleri yukarı çekebilmek için hareket yetisinin gelişmiş olması gerekiyor.
Ama ceviz kırarken kuvvet kullanmak daha önemli. Hayvanat bahçelerindeki şempanzelerin genelde sağlak olmalarının nedenini bilim adamları, sağ ellerini kullanan insanlara birlikte yaşamalarına bağlıyorlar.
Bilim adamları bundan sonraki araştırmalarında anneden geçen sol veya sağ el tercihinde genetik faktörlerin mi yoksa sosyal etkilerin mi önemli olduğunu öğrenmeye çalışacaklar.
Bitkiler donmaktan nasıl korunuyor?
Bitkilerdeki doğal antifriz mekanizması çözüldü.
Potsdam Max-Planck Moleküler Bitki Fizyolojisi Enstitüsü bilim adamları ilk kez bitkilerdeki doğal antifriz mekanizmasının genetiğini çözdüler. Buna göre bitkilerin soğuğa karşı daha dirençli hale gelmelerinin sırrı, genlerde ve gen gruplarında gizli. Bilim adamları şimdi terenin (Arabidopsis thaliana) genlerini soğuğa karşı dirençli hale gelmeden ve geldikten sonra inceleyince 2000 genin değiştiğini görmüşler.
Bu karşılaştırma ilk kez bitkilerin kışa hazırlanırken, hangi süreçlerden geçtiğini ortaya koyması açısından önem taşımakta. Soğuğa karşı direnç ılıman ve soğuk iklim bölgelerinde önemli bir faktördür.
Tarım alanlarında zamansız yaşanan donlar, önemli ölçüde ekin kaybına yol açmakta. Bilim adamları bugüne kadar bitkilerdeki doğal antifriz mekanizmasını iyileştirmeye başaramadılar.
Max-Planck Enstitüsü bilim adamları özel "Microarray" teknolojisiyle bir organizmanın tüm genlerindeki etkinlikleri saptamaları sayesinde belki artık soğuğa dirençli bitkiler yetiştirilebilecek.
Arılar kara mayınlarına karşı mücadele edecek
Kokulara karşı duyarlı olan arılar gelecekte belki kara mayınlarının aranmasında yardımcı olacaklar. Amerikalı biyologlar ve fizikçiler, patlayıcı maddeye alıştırılan arıların mayın tarlası üzerinde ne şekilde uçtuklarını izlediler.
BM’in tahminine göre en az yetmiş ülkede yaklaşık olarak 110 milyon kara mayını bulunuyor.
Montana Eyalet Üniversitesi’nde Joseph Shaw yönetiminde çalışan ekip, mayınların halihazırdaki yöntemlerle etkisiz hale getirilmesinin 450 yıl kadar süreceğini hesaplamış.
Günümüzdeki yöntemler insanlara, köpeklere veya pahalı aletlere zarar vermekte. Shaw ve ekibi şimdi mayınların kokusuna alıştırılan arıları Lidar (Light Detection and Ranging) ile izlediler.
Araştırmacılar bu amaçta DNT’nin kokusuna alıştırılan binlerce arıyı Amerikan ordusunun bir mayın tarlasına bıraktıktan sonra arıların uçtukları hava sahasını sarı-yeşil lazer tepileri göndererek yansıyan ışığı kaydetmişler.
Böylece Lidar ölçümleriyle, video görüntüleriyle örtüşen sonuçlar elde edilmiş. Buna göre arılar en çok mayınların bulunduğu bölgede uçmuşlar.
Ancak Lidar’a göre arılar bazı mayınları "gözden kaçırıyorlar". Shaw, arıların bu tuzaklarda yere çok yakın uçtukları için lazerle yakalanmadıklarını tahmin ediyor. Daha etkili ölçümler yapabilmek için arıların bitkilere ve cansız objelere gösterdikleri tepkiyi ayırt etmek gerekiyor.
İnsanlar genelde birçok işi sağ elleriyle yaparken, şempanzeler sol ellerini tercih ediyorlar.
Tanzanya’daki Gombe Ulusal Parkı’nda termit yakalayan şempanzeleri inceleyen Chicago Üniversitesi bilim kadını Elizabeth Lonsdorf, doğada yaşayan hayvanlarda hangi elin tercih edileceğinin anneden geçtiğini söylüyor PNAS dergisinde. Araştırmacı termit avlayan 17 şempanzeyi gözlemleyerek filme alınca hayvanların sol elleriyle avlandıklarını görmüş. Daha önceki araştırmalarla da hayvanların belli başlı işler için sağ ellerini kullandıkları ortaya çıkmıştı.
Mesela ceviz kırmak veya yapraklarla su içmek gibi. Davranış bilimcilerinin tahminlerine göre bu tercihler farklı bilişsel, algısal ve hareketsel becerilerle ilgili.
Örneğin termit avında şempanzenin sopayı deliğe sokup termitleri yukarı çekebilmek için hareket yetisinin gelişmiş olması gerekiyor.
Ama ceviz kırarken kuvvet kullanmak daha önemli. Hayvanat bahçelerindeki şempanzelerin genelde sağlak olmalarının nedenini bilim adamları, sağ ellerini kullanan insanlara birlikte yaşamalarına bağlıyorlar.
Bilim adamları bundan sonraki araştırmalarında anneden geçen sol veya sağ el tercihinde genetik faktörlerin mi yoksa sosyal etkilerin mi önemli olduğunu öğrenmeye çalışacaklar.
Bitkiler donmaktan nasıl korunuyor?
Bitkilerdeki doğal antifriz mekanizması çözüldü.
Potsdam Max-Planck Moleküler Bitki Fizyolojisi Enstitüsü bilim adamları ilk kez bitkilerdeki doğal antifriz mekanizmasının genetiğini çözdüler. Buna göre bitkilerin soğuğa karşı daha dirençli hale gelmelerinin sırrı, genlerde ve gen gruplarında gizli. Bilim adamları şimdi terenin (Arabidopsis thaliana) genlerini soğuğa karşı dirençli hale gelmeden ve geldikten sonra inceleyince 2000 genin değiştiğini görmüşler.
Bu karşılaştırma ilk kez bitkilerin kışa hazırlanırken, hangi süreçlerden geçtiğini ortaya koyması açısından önem taşımakta. Soğuğa karşı direnç ılıman ve soğuk iklim bölgelerinde önemli bir faktördür.
Tarım alanlarında zamansız yaşanan donlar, önemli ölçüde ekin kaybına yol açmakta. Bilim adamları bugüne kadar bitkilerdeki doğal antifriz mekanizmasını iyileştirmeye başaramadılar.
Max-Planck Enstitüsü bilim adamları özel "Microarray" teknolojisiyle bir organizmanın tüm genlerindeki etkinlikleri saptamaları sayesinde belki artık soğuğa dirençli bitkiler yetiştirilebilecek.
Arılar kara mayınlarına karşı mücadele edecek
Kokulara karşı duyarlı olan arılar gelecekte belki kara mayınlarının aranmasında yardımcı olacaklar. Amerikalı biyologlar ve fizikçiler, patlayıcı maddeye alıştırılan arıların mayın tarlası üzerinde ne şekilde uçtuklarını izlediler.
BM’in tahminine göre en az yetmiş ülkede yaklaşık olarak 110 milyon kara mayını bulunuyor.
Montana Eyalet Üniversitesi’nde Joseph Shaw yönetiminde çalışan ekip, mayınların halihazırdaki yöntemlerle etkisiz hale getirilmesinin 450 yıl kadar süreceğini hesaplamış.
Günümüzdeki yöntemler insanlara, köpeklere veya pahalı aletlere zarar vermekte. Shaw ve ekibi şimdi mayınların kokusuna alıştırılan arıları Lidar (Light Detection and Ranging) ile izlediler.
Araştırmacılar bu amaçta DNT’nin kokusuna alıştırılan binlerce arıyı Amerikan ordusunun bir mayın tarlasına bıraktıktan sonra arıların uçtukları hava sahasını sarı-yeşil lazer tepileri göndererek yansıyan ışığı kaydetmişler.
Böylece Lidar ölçümleriyle, video görüntüleriyle örtüşen sonuçlar elde edilmiş. Buna göre arılar en çok mayınların bulunduğu bölgede uçmuşlar.
Ancak Lidar’a göre arılar bazı mayınları "gözden kaçırıyorlar". Shaw, arıların bu tuzaklarda yere çok yakın uçtukları için lazerle yakalanmadıklarını tahmin ediyor. Daha etkili ölçümler yapabilmek için arıların bitkilere ve cansız objelere gösterdikleri tepkiyi ayırt etmek gerekiyor.