Dişiler ölümüne kur yapan erkekleri tercih ediyor

Hayvanlar çiftleşerek genlerini yeni döllere aktarmak uğruna büyük riskleri göze alıyor. Tüm koşulların eşit olması durumunda, dişilerin her zaman uzun çığlıklar atan ve abartılı kur yapan erkekleri seçtiği ortaya çıktı.

Hayvanlar dünyasında cinsellik, özellikle de erkekler için risklidir. Söz gelimi, Güney Amerika’ya özgü bir balık türü olan ‘bıçak balığının’ tehlikeli yaşamını ele alalım. Bu türün erkekleri çevreye yüksek frekanslarda elektrik sinyalleri yayarak eşlerini çekmeye çalışırlar. Ne yazık ki, bu ‘nağmeleri’ düşmanları üzerinde öylesine uyarıcı bir etki yaratır ki çiftleşme mevsimi sona erdiğinde ortalıkta neredeyse tek bir erkek bıçak balığına bile rastlanmaz. Neredeyse hepsi düşmanlarına yem olmuştur.

Dişiler en gösterişli, sesini en çok duyuran erkeğin peşine düştükleri sürece, erkekler ne yapsınlar? Örneğin,

Amerikan ötücü serçelerini kur yaparken bütün dünya duyar. Erkek serçe tünediği dalın üzerinde yüksek sesle ötmeye başladığında, dişi serçelerin yanı sıra aç atmacalara da kendilerini duyururlar. Bu durum çoğu başka türler için de geçerlidir.

Erkek bir ateşböceğinin yaydığı ışıklar farklı bir türün dişisi tarafından fark edildiğinde, çaresiz Romeo büyük bir olasılıkla eşine kavuşmak yerine birilerinin midesine inecektir.

Panama’da yarasalar, erkek tungara kurbağalarının gece ‘serenatlarını’ kollarlar.

Erkek çekirgenin ezgisi ona bir eş kazandırabileceği gibi, asalak bir sineğin yumurtalarını üstüne dökerek bahtını karartmasına da neden olabilir.

Acaba neden böyle?

Kendilerini tehlikeye attıklarını bile bile, erkekler neden böylesi bir gösteriyi yerine getirmek zorundalar? Bu soru Darwin döneminden beri, en önde gelen biyologlar arasında ateşli tartışma konusudur. Öne sürülen en yaygın görüş, göze çarpmaya çalışan erkeklerin ötekilerden daha sağlıklı ve zinde olduklarını kanıtlamaya çalıştıkları yönündedir.

Erkekleri cinsel yaşamlarında abartılı davranışlar sergilemeye iten güç, dişilerin garip beğenileri de olabilir. Ancak araştırmalar dişilerin ille de tehlikeleri göze alan erkekleri seçmediklerini, dahası göze çarpan erkeklerin göründüklerinden çok daha sakıngan davrandıklarını ortaya koyuyor. Durum böyle olunca, bu görüşlerin hiç biri olayın içyüzünü tam olarak açıklamıyor.

Görünüşte, yaşamını bile bile tehlikeye atan bıçak balığı bile kendisini korumaya alıyor. Florida Üniversitesi’nden Philip Stoddard, erkek bıçak balığının gün boyunca yüksek frekanslı elektrik sinyalleri yaydığını, ancak düşük frekanslı sinyallerini yalnızca dişilerin yumurtlama dönemine sakladığını ortaya koydu.

Stoddard’a göre erkek bıçak balığı tüm frekanslardaki sinyallerini yalnızca geceleri yayarak düşmana yem olma riskini azaltmakta, genlerini bir sonraki kuşağa aktarma olasılığını arttırmaktadır.

Dengeleyici cinsel tavır

Birçok başka hayvan türü bu konuda çok daha usta.

Zarkanatlılardan bir böcek türü düşmanlarının kulağına gidebilecek ezgiler söylemek yerine, üzerine tünediği bitkileri titreterek eşine serenat yapar.

Güneşte tüyleri parlak turuncu olan erkek Guyana horozu dişilere kur yapmadığı zamanlarda gizlendiği ormanın karanlıklarında solgun bir renge bürünerek göze çarpmaktan kaçınır.

Aç yarasalar sinsice ortalıkta dolanırlarken, erkek ağaç kurbağaları daha kısık sesler yayarlar, ya da ezgilerini gürül gürül akan şelalelerin yakınlarında seslendirirler.

Sakıngan erkekler

Daha da ilginç bir şey, kimi durumlarda dişilerin sakıngan bir tavır sergileyen erkekleri gösterişlilere yeğledikleridir. Bilim insanlarına dengeleyici cinsel tavır konusunda, öteki hayvanlardan çok daha fazla ışık tutan Trinidad’a özgü lebistes balığında bu durum göze çarpar.

Bu balıklar düşmanlarının algılayamadıkları mavi, kırmızı ve morötesi renkler üzerinde uzmanlaşmışlardır. Lebistesler kur yapmak için, düşmanlarının en etkisiz oldukları ve renkli beneklerinin en çok göze çarptığı, sabahın erken saatlerini beklerler.

Ne var ki, Kaliforniya Üniversitesi’nden John Endler, düşmanların yaygın olduğu ortamlarda erkek lebisteslerin koyu renklere evrildiklerini de ortaya koydu. Bunun bir nedeni göz alıcı renklerdeki erkeklerin düşmanlara çok daha kolaylıkla yem olmaları ve çiftleşme için geriye yalnızca koyu renklilerin kalmasından kaynaklanıyor.

Çekirgenin keman yayı

Dişilerin tercihlerinin koşullara göre değiştiği durumlar oldukça çok. Erkek çekirgeler kanatlarının iki bölümünü, tıpkı bir keman yayının tellere sürtünmesi gibi, birbirlerine sürterek dişileri kendilerine çekmeye çalışırlar.

Tüm koşulların eşit olması durumunda, dişilerin seçimi her zaman uzun çığlıklar atan erkeklerden yana olur.

Gelgelelim, Kaliforniya Üniversitesi’nden Ann Hedrick dişilerin eş seçerlerken düşmana yem olma riskini de göz önünde bulundurduklarına tanık oldu.

Dişi çekirgeler, uzun çığlıkları neden daha çekici buluyor?

Bu çığlıklar niteliğin bir göstergesi ya da erkekler, salt dişiler hoşlanıyor diye, çığlıklarını giderek daha da uzatmış olabilirler.

Bazen bu cinsel çağrılar erkeğin yaşamını tehdit eden bir düzeyde abartılıyor. Bu noktada erkek çekirge için yaşamını sürdürmek, eş bulma kaygısından daha ağır basıyor ve gizlenerek kendisini korumaya alıyor.

Sinsi dolaplar

Dikkatleri üstüne çekmeden eş bulmanın bir başka etkili yolu, dikkatsiz bir erkeğin gözüpek davranışlarından yararlanmaktır. Erkek balmumu güveleri, ezgiler söyleyen düşmanlarının yakınlarında pusuya yatar ve sesin peşinden koşan dişilerin yolunu keserler.

Sinsi dolaplar çeviren erkeklere başka birçok canlı türünde de rastlanır. Bu yöntemler avlanma riski yüksek olduğunda ve dişiler cinselliğe ilgilerini yitirdiklerinde çok daha yaygındır.

Dişiler dolap çeviren erkekleri daha mı çekici buluyor? Bu konuda elde ciddi bir kanıt yok.

Caka satmak kur yapmanın tek yolu değil. New Scientist’in 15 Haziran tarihli sayısından yayımlanan yazıda, bilim adamları, işe yaradığı, bireyin soyunu sürdürme olasılığını arttırdığı sürece her türlü çiftleşme stratejisinin evrilebileceği görüşünü dile getiriyor..

Bilim adamları, cinsel ilişkide ‘dürstlük’ gibi tek bir ilkenin hayvanlar dünyasında tanık olunan karmaşık bir dizi cinsel davranışa açıklama getiremeyeceği görüşünde.

Sıcak yaz gecelerinde ateş böceklerinin parıltılarını gördüğünüzde, bunun kur yapmanın yalnızca bir yolu olduğunu unutmayın.