Canlılar Dünyası
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 02, 2005 23:00
Kurbağalar yaz uykusuyla enerji tasarrufu yapıyor
Kuraklığın arttığı ve yiyecek imkanlarının daraldığı yazın sıcak günlerinde kurbağalar metabolizmalarını yavaşlatıyor, uykuya yatıyor ve bağırsakları da iki kat büzüşüyor..
Kimi kurbağalar yaz aylarında "ekonomik ayarda" yaşıyorlar. Kış uykusuna yatan hayvanlar gibi onlar da metabolizmalarını "yaz uykusuyla" yavaşlatıyor. Bu istirahat döneminde ayrıca bağırsaklar da neredeyse yarı yarıya büzüşmekte.
Amerikalı biyolog Stephen Secor’un kanıtlamış olduğu gibi hayvanlar bu şekilde besinin kıt olduğu sıcak yaz aylarında enerji tasarrufu yapıyorlar. Besin bollaşınca bağırsaklar da iki kat büyümekte.
Boynuzlu kurbağa (Ceratophrys ornata; yandaki resim) ve Afrika’ya özgü öküz kurbağa (Pyxicephalus adspersus; alttaki resim) kavurucu yaz mevsimini toprağın altına sığınarak geçirirler. Yağmur mevsimi başladığında topraktan çıkıyor ve uzun "perhiz döneminden" sonra yeniden beslenmeye başlıyorlar.
Secor, bu perhiz döneminin, hayvanların metabolizmaları üzerinde ne şekilde etkidiğini görebilmek için yaz aylarında uyumayan türleriyle karşılaştırmış.
Amaç enerji tasarrufu
Bu amaçta tüm kurbağalar, yeni doğmuş fare yavruları verilmeden önce iki hafta kadar aç bırakılmış. Yaz aylarını toprak altında geçiren kurbağaların bağırsakları beslenmeden sonra iki misli büyüdüğü gibi besleyici madde alımı da altı ila on misli artmış.
Oysa yaz aylarını uyanık geçiren kurbağaların bağırsakları sadece yarı yarıya büyüdüğü gibi besleyici madde alımı da sadece %70 oranında artmıştı.
Secor ikinci bir deneyde yaz aylarında uyuyan kurbağaları yapay bir uyku evresine sokmuş. Bir ay sonra bağırsakları %44 oranında büzüşmüş ve besleyici madde alımı da %60 oranında azalmıştı.
Kurbağalar bağırsaklarını küçülterek tıpkı bazı yılan türleri gibi enerji tasarruf ediyorlar diye açıklıyor Secor. Ve bu şekilde daha uzun bir süre beslenmeden yaşayabiliyorlar.
Dünyanın en büyük kuşu nasıl tükendi?
700 yıl kadar önce soyu tükenen Moa, tüm zamanların en büyük kuşuydu. Yeni Zelanda’ya özgü bu dev kuşun neden yok olduğu bulundu.
İnsanlar Yeni Zelanda’ya ayak bastıklarında Moalar neredeyse tükenmek üzereydi. Kemiklerin büyüme sürecini araştıran Turvey, devekuşuna benzer dev kuşun on yıl kadar devam eden çocukluk dönemi yüzünden soylarının tükendiğini saptadı. Moalar on yıl içinde büyümelerine karşın, günümüzdeki kuşlar sadece bir yıl içinde yetişkin hale geliyorlar. Ve hiçbiri yaş halkası oluşturmuyor, bu fenomen sadece kış uykusuna yatan kuşlardan bilinmekte.
Öte yandan 240 kilo ağırlığında olan uçma yetisi bulunmayan dev kuşlar sadece bitkiyle beslendikleri için neredeyse hiç rakipleri bulunmuyordu. Fakat varolan düşmanları da çok tehlikeliydi. Moa kendisini korumak için heybetli görüntüsünden yararlanamıyordu bile. Dev pençeli kartallar, pençelerini Moaların boyunlarına geçirerek bir çırpıda yere seriyordu.
Fakat bu zararsız dev kuşların en büyük düşmanı insandı. Maoriler 1280 yılında Yeni Zelanda’ya geldiklerinde uzun yavruluk dönemi yüzünden kolay yakalanabilir kuşları henüz üreme dönemine gelmeden önce birer birer öldürüp yok ettiler diyor bilim adamları.
Kuraklığın arttığı ve yiyecek imkanlarının daraldığı yazın sıcak günlerinde kurbağalar metabolizmalarını yavaşlatıyor, uykuya yatıyor ve bağırsakları da iki kat büzüşüyor..
Kimi kurbağalar yaz aylarında "ekonomik ayarda" yaşıyorlar. Kış uykusuna yatan hayvanlar gibi onlar da metabolizmalarını "yaz uykusuyla" yavaşlatıyor. Bu istirahat döneminde ayrıca bağırsaklar da neredeyse yarı yarıya büzüşmekte.
Amerikalı biyolog Stephen Secor’un kanıtlamış olduğu gibi hayvanlar bu şekilde besinin kıt olduğu sıcak yaz aylarında enerji tasarrufu yapıyorlar. Besin bollaşınca bağırsaklar da iki kat büyümekte.
Boynuzlu kurbağa (Ceratophrys ornata; yandaki resim) ve Afrika’ya özgü öküz kurbağa (Pyxicephalus adspersus; alttaki resim) kavurucu yaz mevsimini toprağın altına sığınarak geçirirler. Yağmur mevsimi başladığında topraktan çıkıyor ve uzun "perhiz döneminden" sonra yeniden beslenmeye başlıyorlar.
Secor, bu perhiz döneminin, hayvanların metabolizmaları üzerinde ne şekilde etkidiğini görebilmek için yaz aylarında uyumayan türleriyle karşılaştırmış.
Amaç enerji tasarrufu
Bu amaçta tüm kurbağalar, yeni doğmuş fare yavruları verilmeden önce iki hafta kadar aç bırakılmış. Yaz aylarını toprak altında geçiren kurbağaların bağırsakları beslenmeden sonra iki misli büyüdüğü gibi besleyici madde alımı da altı ila on misli artmış.
Oysa yaz aylarını uyanık geçiren kurbağaların bağırsakları sadece yarı yarıya büyüdüğü gibi besleyici madde alımı da sadece %70 oranında artmıştı.
Secor ikinci bir deneyde yaz aylarında uyuyan kurbağaları yapay bir uyku evresine sokmuş. Bir ay sonra bağırsakları %44 oranında büzüşmüş ve besleyici madde alımı da %60 oranında azalmıştı.
Kurbağalar bağırsaklarını küçülterek tıpkı bazı yılan türleri gibi enerji tasarruf ediyorlar diye açıklıyor Secor. Ve bu şekilde daha uzun bir süre beslenmeden yaşayabiliyorlar.
Dünyanın en büyük kuşu nasıl tükendi?
700 yıl kadar önce soyu tükenen Moa, tüm zamanların en büyük kuşuydu. Yeni Zelanda’ya özgü bu dev kuşun neden yok olduğu bulundu.
İnsanlar Yeni Zelanda’ya ayak bastıklarında Moalar neredeyse tükenmek üzereydi. Kemiklerin büyüme sürecini araştıran Turvey, devekuşuna benzer dev kuşun on yıl kadar devam eden çocukluk dönemi yüzünden soylarının tükendiğini saptadı. Moalar on yıl içinde büyümelerine karşın, günümüzdeki kuşlar sadece bir yıl içinde yetişkin hale geliyorlar. Ve hiçbiri yaş halkası oluşturmuyor, bu fenomen sadece kış uykusuna yatan kuşlardan bilinmekte.
Öte yandan 240 kilo ağırlığında olan uçma yetisi bulunmayan dev kuşlar sadece bitkiyle beslendikleri için neredeyse hiç rakipleri bulunmuyordu. Fakat varolan düşmanları da çok tehlikeliydi. Moa kendisini korumak için heybetli görüntüsünden yararlanamıyordu bile. Dev pençeli kartallar, pençelerini Moaların boyunlarına geçirerek bir çırpıda yere seriyordu.
Fakat bu zararsız dev kuşların en büyük düşmanı insandı. Maoriler 1280 yılında Yeni Zelanda’ya geldiklerinde uzun yavruluk dönemi yüzünden kolay yakalanabilir kuşları henüz üreme dönemine gelmeden önce birer birer öldürüp yok ettiler diyor bilim adamları.