Avrupalılara göre Mars’ta suyun izleri bulundu!

‘Mars araştırmalarının zirvesine oturduk’ diyen Avrupalı araştırmacılar, elde ettikleri çok sayıda veriyi değerlendirmeye başladı ve gizemli gezegenin sanki uyandığını belirttiler.

Avrupalı astronomlar Almanya’nın Darmstadt kentinde, Noel’den bu yana Kızıl Gezegenin etrafında dönen Mars Express uydusunun görüntülerini sundular.

Fotoğraflar milyarlarca yıl önce Mars’ın üzerinde büyük su kütlelerinin bulunduğunu kanıtlamakta. Ama hepsi bu değil. Esa araştırmacıları özel bir enstrümanla yapılan ölçümlerin, Mars’ta bugün bile hala önemli miktarda suyun varlığına işaret ettiğini açıkladılar. Bu iki önemli açıklamanın ardından ise Esa danışmanı Edelgard Bulmahn ‘Avrupa bu sonuçlarla, Mars araştırmalarının zirvesine oturdu’ diye konuştu.

Oysa Mars’an inmesi beklenen ‘Beagle 2’ kapsülünün kaybolmasından sonra Avrupa’nın Mars misyonu birçokları için yüzde elli başarısız olarak kabul edilmişti. Bu arada Amerikalılar Mars’a inen ‘Spirit’ sondasının zaferini kutluyorlardı. Ne var ki Spirit sondasında şu sıralar bazı teknik sorunlar yaşanırken, Mars Express uydusu hala heyecan verici bilgiler ve fotoğraflar göndermeye devam ediyor.

Mars görüntüleniyor

Mars’tan elde edilen yeni bilgilerde, Fransız astrofizikçi Jean-Pierre Bibring ve Alman jeolog Gerhard Neukum’un önemli katkıları bulunuyor.

Bibring, enfraruj spektrometresiyle Mars’ın üzerindeki su buzunu doğrudan doğruya kanıtlamaya başardı. Amerikalıların ‘Mars Odyssey’ sondasıyla yapılan benzer ölçümler bilim dünyasınca tartışmalı bulunmuştu.

Neukum ise Mars’tan bugüne kadar elde edilemeyen bir çözünürlükle peş peşe görüntü alan süper kameranın buluşçusu. Üstelik fotoğraflar bilgisayarda işlendikten sonra izleyiciye sanki Mars’ın üzerinde geziniyormuş duygusunu veriyor.

Şimdiye dek 100 gigabaytın üzerinde veri alındı. Özel kamera ise Fransa, Almanya, İtalya, Portekiz ve Avusturya’yı içine alacak kadar geniş bir alanı yani 1,8 milyon kilometrekareden daha büyük bir bölgeyi görüntüledi.

Bu fotoğraflar üzerinde on metrelik yapılar bile görülebiliyor. Hatta ilave objektifle daha derinlere bakıldığında küçük bir otomobil boyutundaki objeleri bile görmek mümkün.

Gizemli gezegen

‘Nihayet, dünyadan elde edebildiklerimizden daha iyi topografi fotoğraflarına sahip olduk’ diyor Neukum. Kayaç tabakaları, tepelerdeki yükseklik farkı ve çeşitli kaya türleri bulundu. ‘Gizemli gezegen sanki uyanıyor’ diyor Neukum gururla.

Örneğin ‘Albor Tholus’ yanardağının fotoğrafında görülen 40km uzunluğundaki bir toz bulutu, kraterin ağzından, sönmüş yanardağın içine doğru dört kilometre kadar uzanıyor.

‘Hecates Tholus’ yanardağının batı yamacında ise çok uzun bir süre öncesine ait bir buzulun izi görülmekte.

Stereo kamera eski su kütlelerine ait çok sayıda iz buldu. Görüntülerden biri tuhaf bir tablasal tepeyi gösteriyor. Dik yamaçlarında Neukum önemli bir sonuca işaret eden izlerden söz ediyor.

Taşan su mu?

Dağın içindeki su dışarı taşarak yamacı dikleştirmiş diyor jeolog. Suyun varlığıyla ilgili diğer bir kanıt ise Mars Express uydusunun 14 Ocakta göndermiş olduğu fotoğraf üzerinde yer alıyor. ‘Valles Marineris’ kanyonunu güneyindeki yüksek bir platonun ortasında 10x15km büyüklüğünde bir delik var ve bunun içinde bir zamanlar dev bir kayanın bulunduğu sanılmakta.

Neukum kayanın, üzerindeki malzemenin ağırlığından önce altındaki su yüzünden çöktüğünden emin. ‘Bu tür arazi formasyonlarını dünyada kireçli bölgelerden biliyoruz’ diyor jeolog.

‘Hellas’ havzasında dev bir yılan gibi kıvrılan kanyonda ise kurumuş bir akarsu yatağı dikkat çekiyor. Bir zamanlar bol miktarda suyun aktığı vadide geriye lacivert renginde tortullar kalmış.

Tüm bu ayrıntılı gözlemler dönüp dolaşıp o önemli soruya geliyor: Mars’n atmosferi bundan 3,8 milyar yıl önce çözülmeye başladığında su nereye kayboldu? Uzayda buharlaşarak yaşamı da yok mu etmişti? Yoksa suyun önemli bir kısmı Mars’n derinliklerine mi gömüldü ve olası ilkel yaşam biçimleri yerin altında yaşıyor olabilirler mi?

İşte bu bilmece galiba yeni bilgiler ışığında çözülebilecek: Spektrometre ölçümleri, sadece güney kutbunda su buzu şeklinde olsa bile Mars’ın üzerindeki su varlığını açıkça gösteriyor.

Ancak Neukum, yaşam iksirinin Mars’n diğer bazı bölgelerinde de bulunduğunu ve zaman zaman yeraltından çıktığını tahmin ediyor. Tahminle ilgili ilginç bir kanıt Esa’nın henüz yayımlamış olduğu fotoğraflarda gizli: Bir sıradağ formasyonunun yamacında beyaz lekeler görünmekte.

Bu lekelerin kesinlikte buz olduğuna inanan Neukum’un teorisine göre özellikle çok derin tabakalardaki yoğun su jeotermik ısıyla dışarı taşarak donmakta. Jeolog o kadar heyecanlı ki bu kuşkulu alanları hemen önümüzdeki aylarda Bibring’in spektrometresiyle inceleyip ölçmek istiyor. Spiegel dergisinde yayımlanan yazıda ‘Mars’la ilgili bilgilerimiz tamamen yenilenecek’ diyor Neukum.