At nalı yengeçleri uzayda mikropları saptayacak

Bacaklarını korku içinde sağa sola sallayan at nalı yengeci, hem eski çağlardan kalma bir canlıyı, hem de yabancısı olduğumuz bir yaratığı andırıyor.

Bu görüntü insana garip gelse de, son derece yerinde bir birleşim.

At nalı yengeci, yeryüzünün son 200 milyon yılda hemen hemen hiç bir değişime uğramamış olan en eski yaratıklarından biri.

O şimdi uzay çağına fırlatılıyor.

Deniz biyoloğu Norman Wainwright sayesinde! O, akvaryumundan başka dünyalara özgü bir yaratık çıkarttı.

Wainwright bu ilginç hayvanları on yılı aşkın bir süredir inceliyor. Geçen yıl at nalı yengecinden aldığı kan örneğini, bir NASA ve uzay projesine dönüştürdü.

Wainwright, son derece ilkel olan at nalı yengeci bağışıklık sisteminin, uzayda işe yarayabileceğini ortaya koydu.

Yengeçten aldığı kanı, içinde bakterilerin olduğu bir deney tübüne döküyor ve birkaç saniye içinde yengecin bağışıklık sistemi devreye girdiğinde sıvı pıhtılaşarak jölemsi bir yapıya dönüşüyor.

İlkel savunma

Bedenlerimizde devriye gezen çeşitli türlerdeki bağışıklık hücrelerinin tersine, at nalı yengeci de, denizde yaşayan öteki omurgasız canlılarda gibi, amibositler adı verilen tek bir tür savunma hücresi içeriyor.

Söz konusu hücreler mikrobun bulaştığı alanlara akın ediyorlar ve orada maya, küf ve bakterilerin hücre duvarlarındaki belli karbonhidratların etkisiyle çeşitli enzimler salgılıyor.

Mikropları tanıyacak

Bu enzimler kandaki proteinlerin ayrışmalarına ve sonunda kanın pıhtılaşmasına yol açıyor. Doğada bu sistem, yaraları kapatmak ve mikropların yolunu kesmek suretiyle at nalı yengecini korumaya alıyor.

Aynı bağışıklık sistemi şimdi dünyanın çeşitli yerlerindeki tıp laboratuvarlarında cerrahi aletlerin, enjekte edilen ilaçların ve tıbbi aygıtların mikroplardan arınmış olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılıyor.

Şimdilerde NASA’da gezegenlerin korunmasından sorumlu olan John Rummel’in görevi güneş sisteminin geri kalanını dünyadan gelen mikroplardan uzak tutmak.

Wainwright at nalı yengeçlerinin ürettiği enzimlerin hızlı sonuç veren bir deney sonucunda çok farklı türlerde mikropları saptayabileceğini öne sürüyordu.

Bu yöntemde elde tutulan bir hesap makinesi büyüklüğündeki aygıt sayesinde, bir saatten daha kısa sürede mikroplar belirleniyor.

NASA da bundan sonraki Mars gezilerinin mikroplardan arındırılması amacıyla uygulanacak bir dizi deney kapsamında bu deneyden de yararlanmayı tasarlıyor.

NASA önümüzdeki birkaç yıl içinde Mars’taki kayalıklar ve buzlardan örnekler alıp bunların yaşam belirtileri içerip içermediklerini araştırmayı umuyor. Kızıl Gezegen üzerinde yaşam olması durumunda, bunun büyük bir olasılıkla özünde mikroplara dayalı bir yaşam olacağına ve bu nedenle de söz konusu türü deneylere gerek duyulacağına parmak basılıyor.

Çığır açacak işlev

Işin garipliği yeryüzünde geleceği belirsiz olan at nalı yengecinin uzayda çığır açabilecek bir işleve sahip olmasından kaynaklanıyor.

Mehtaplı ilkyaz gecelerinde bu eski çağlardan kalma deniz canlıları A.B.D’nin doğu kıyılarında toplanıp garip çiftleşme törenleri düzenliyorlar. Dişi bir yengeç kimi zaman beş erkekle aynı anda çiftleşebiliyor. Dişinin kuyruğuna ilişen beş erkek yumurtaları döllemek için ellerinden geleni yapıyor. Cinsel birleşme sırasında dikkatleri dağılan yengeçler kolayca tuzağa düşürülebiliyorlar.

Yılan balığı ve sedef avında yem olarak kullanılan yengeçlerin yüzlercesi balıkçıların kepçesine takılıyor.