İncelenen depremler korkuttu: Dünyanın iç çekirdeği yavaşladı! ‘İlk gördüğümde afalladım’ | Günlük hayatımızı nasıl etkileyecek?

İç çekirdek, gezegenin en iç kısmında yer alan, sıcaklık ve basınç nedeniyle katı bir demir-nikel alaşımından oluşan bir bölüm. Dünyanın manyetik alanının oluşumunda önemli bir rol oynayan bu alan, gezegeni güneş rüzgârı (Güneşten gelen yüklü parçacıkların ve elektromanyetik radyasyonun uzayda yayılmasıyla oluşan bir fenomen) ve kozmik radyasyondan koruyor.

Son yıllarda ise iç çekirdeğin yavaşladığına dair bulgular artıyor. Geçtiğimiz yıl yapılan bir araştırmada bu katı yapının yaklaşık 70 yılda bir yön değiştirdiği bulunmuştu.

2023’te Nature Geoscience dergisinde yayınlanan çalışmanın liderleri Pekin Üniversitesi'nden Xiaodong Song ve Yi Yang, iç çekirdeğin dönüşünün “2009 yılında neredeyse durma noktasına geldiğini, ardından da ters yöne doğru döndüğünü” tespit ettiklerini dile getirmişti.

İÇ ÇEKİRDEK SALINCAK GİBİ İLERİ VE GERİ GİDİYOR

AFP'ye konuşan araştırmacılar, “İç çekirdeğin, dünyanın yüzeyine göre "salıncak" gibi ileri ve geri gittiğine inanıyoruz. Bu salıncağın bir döngüsü yaklaşık 70 yıl, yani ortalama her 35 yılda bir yön değiştiriyor” ifadelerini kullanmışlardı.

Şimdi de ABD’de Güney Kaliforniya Üniversitesi liderliğindeki bir araştırma ekibi, diğer çalışmalardan farklı olarak yinelenen depremleri ve dalga biçimlerini analiz etti.

Yinelenen depremler, belirli bir bölgede zaman içinde tekrarlayan benzer büyüklükteki depremler olarak biliniyor. Bu tür depremler, genellikle aynı veya yakın yer altı kırılma zonelerinde
(Yer kabuğunun hareketlerini ve olası depremlerin oluşumunu etkileyen kritik alanlar) meydana geliyor. Bu da sismogramları ortaya çıkaran sismik olayları ifade ediyor.

Hem bu detaylara hem de sismik dalgalardaki değişimlere bakarak iç çekirdeğin hareketlerini inceleyen ekip, iç çekirdeğin yavaşladığını en net şekilde kanıtladı.

Ayrıca çalışmada Güney Atlantik’teki Güney Sandwich Adaları çevresinde 1991 ile 2023 yılları arasında kaydedilen 121 tekrarlayan depremin okumaları da analiz edildi. Tüm bunların dışında çeşitli nükleer testlerden elde edilen veriler de incelendi.

Dünyanın iç çekirdeği yaklaşık 1200 kilometre kalınlığında ve sıcaklığı da yaklaşık 5 bin 400 santigrat derece. Çekirdeğin bu derece sıcak olmasının birincil nedeni ise dünyanın yaklaşık 4,5 milyar yıl önceki oluşumundan kalan ısının hâlâ orada duruyor olması.

‘SİSMOGRAMLARI GÖRDÜĞÜMDE AFALLADIM’

Hakemli bilimsel dergi Nature’da yayımlanan makalenin yazarlarından John Vidale “Böyle bir değişim yaşandığını gösteren sismogramları ilk gördüğümde afalladım” dedi ve ekledi:

“Aynı örüntüye işaret eden iki düzine gözlem daha bulduğumuzda bu sonuç artık bizim için kaçınılmazdı. Bu yavaşlamaya dış çekirdekteki çalkalanma veya mantodan kaynaklanan kütleçekim kuvvetinin yol açtığını düşünüyoruz. Artık şu çok net ki iç çekirdek onlarca yıldır yavaşlıyor. Diğer bilim insanları da yakın zamanda benzer ve farklı modeller öne sürdü ama bizim son çalışmamız en ikna edici veriyi ortaya koydu.”

ÇEKİRDEĞİN YAVAŞLAŞMASI GÜNLÜK YAŞAMI NASIL ETKİLEYECEK?

Uzmanlara göre iç çekirdekteki bu değişim bazı günlerin daha uzun olması anlamına gelebilir. John Vidale, “Günleri etkileyebilir ama bunun dışında yaratacağı etki için kesin bir şey söylemek şu an için çok güç. Günlerin uzunluğu da saniyenin binde biri kadar değişecektir. Fark edilmesi çok zor olabilir” ifadelerini kullandı.

İÇ ÇEKİRDEK BİR GÜN DURABİLİR Mİ?

Uzmanlara göre iç çekirdeğin ne zaman meydana geldiği kesin olarak bilinmiyor. Fakat bazı bilim insanları yaklaşık 1 milyar yıl önceye işaret ediyor. İç çekirdek, gizemini koruyan bir alan olmasına rağmen, bilim insanları çekirdeğin çok uzun bir süre boyunca hareketsiz kalmayacağı konusunda hemfikirler.

Fotoğraflar: iStock