Salgın döneminde yolcu hakları ve sağlığımızı koruma yolları

Koronavirüs salgını başladığından beri Türkiye sınırları içinde neler yaşadığımızı kısaca hatırlayalım. Önce virüsün ilk görüldüğü ülkelere uçuş yasağı konuldu. Ardından kara sınırlarımız kapatıldı. Yurtdışından gelenler Türkiye’ye artık sağlık kontrolü, 14 günlük izolasyon ve karantina prosedürlerine uyma şartıyla kabul ediliyor. THY 45 ülkeye uçuşlarını karşılıklı olarak durdurdu. Tüm uluslararası uçuşlar riskli kabul edildiğinden hava meydanlarında ve sınır kapılarında termal kameralar kullanılıyor. Fakat koşullar ne kadar zorlayıcı olursa olsun, bugünlerde yola çıkmak zorunda olanlar da var. Dünya çapında binlerce insanı öldüren ve onbinlerce insanı tehdit eden virüs, kalabalık içine girmeyi veya uçak gibi kapalı alanlarda seyahat etmeyi daha riskli ve endişe verici hale getirdi. Yani mesele sadece maddi kayıptan ibaret değil, sağlığımızı korumamız için gerekenleri bilmemiz gerekiyor. Bu durumda gezginler hareket halindeyken ve planlama yaparken nelere dikkat etmeli? Konunun uzmanlarına sorduk, işte yanıtlar...




Elinizdeki bileti yavaşça yere bırakın
Tolga Özbek-Havacılık uzmanı

Şu anda uluslararası havalimanlarında hangi önlemler uygulanıyor?
Havalimanları ciddi risk bölgesi olduğu için alarma geçmiş durumda. Otoparklardan yolcu köprülerine kadar her nokta sürekli dezenfekte ediliyor. Havalimanı görevlileri maske ve eldiven kullanıyor. Yolcu giriş-çıkışlarında termal kameralar devrede. Mecbur kalmadıkça seyahat edilmemeli. Zaten neredeyse tüm havayollarının uluslararası uçuşları durmuş vaziyette. Az sayıda iç hat seferi var devam eden.

Peki yolcular nelere dikkat etmeli?
Çok mecbur kalmadıkça uçağa binilmemeli. Havalimanına giderken toplu ulaşım yerine özel araç kullanılmalı. İstanbul Havalimanı, geçen haftadan itibaren otoparkını ücretsiz yaptı. Mümkünse internet üzerinden check-in yapmak, biniş kartının çıktısını almak önemli. Böylece temas en aza inecektir. Maske ve eldiven kullanılmalı. Küçük bir çanta taşımak da riski azaltacaktır. Unutmayın, yolcular alandan belki bir kez geçiyor ancak terminaldeki görevliler, uçuş ekipleri sürekli bu risk altındalar. Onlara empati ile yaklaşmak önemli. Uçakta risk biraz daha artıyor. Çünkü yakın temas söz konusu. Uçakların en pis yeri olan yemek tepsilerine dokunulmamalı. Dezenfektanla (100 ml’yi aşmayan bir tane taşınmalı) yemek tepsisi silinmeli. Aslında daha önce bu tür maddelere izin verilmiyordu. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün bu dönem için yayımladığı genelge ile artık serbest. Havayolu şirketleri ikramı en aza indirdiler ve elbette tuvaletler de mecbur kalmadıkça kullanılmamalı. Terminalde indikten sonra bir başka tehlikeli nokta bagaj bantları. Bu nedenle kabin boy bir bavul taşımak en ideali.




Önceden programlı uçuşlar ücret ödemeden ertelenebilir mi, geri ödeme alınabilir mi?
25 Mart’ta Resmi Gazete’de yayımlanan yeni kurallara göre, 5 Şubat’tan itibaren uçuşu iptal edilen yolcu, istediği bir tarih için değişiklik yapabilme hakkına kavuştu. Biletler açığa alınabileceği gibi açığa alınıp kullanılmayan bilet için uçuş yasağı kalktıktan sonraki 2 ay sonunda iade bedeli alınabilecek.

Havalimanında ya da uçuş sırasında şüpheli bir durumla karşılaşılırsa ne yapılmalı?
Her havalimanında sorumlu bir doktor var. Terminalde yetkililere haber verilmeli. Uçakta ise kabin memuru ile konuşulmalı. Birkaç gün önce bir iç hat uçuşunda bir yolcu nefes alamama nedeniyle sağlık sorunu yaşadı. Hastaya ilk müdahale yapılırken diğer yolcular bekletildi. Koah hastası olduğu belirlenince yolcular uçaktan indirildi.




Yurtdışı konaklamalarda rapor gerekiyor
Haluk Bilen-Seyahat danışmanı

Oteller bu süreçte ne gibi önlemler alıyor?
Sektör dünya çapında çok zor bir dönemden geçiyor. Doluluk oranları yüzde 10-15 civarında seyrediyor. Bu nedenle birçok zincir ve butik otel kapılarını belirli bir süre kapama kararı aldı. Misafirler için tek problem virüs korkusu da değil. Tesiste kalabilmek için son 14 gün zarfında hangi ülkelerden geçtiklerini otele ve dolayısıyla emniyet birimlerine raporlamaları gerekiyor. Açık olan oteller gerekli raporlamaları yapmak dışında, hijyen önlemlerini sıkı tutmak zorundalar. Restoran ve SPA’larını kapatıyorlar bu yüzden. Dezenfektanla her köşeyi silmek zorundalar. Keza odalardaki yüzeyler, havlu ve çarşaflar için de ekstra önlemler gerekli. Fakat bunların kontrolü zor.

Yine de otelde konaklama mecburiyeti olan kişiler nelere dikkat etmeli? Mesela kendi yastık kılıfımızı taşımak gibi...
İş yastık kılıfıyla bitse keşke. Havlu ve çarşaflar da önemli. Her durumda tavsiye edilen el temizliği ve hijyen kurallarına uymanın yanı sıra odadaki yüzeyleri kolonya veya dezenfektanla silmek gerekli. Bunun dışında asansöre yalnız binilmeli. Açılsalar bile uzun süre SPA’lar kullanılmamalı. Oda servisinden yemek istendiğinde, ekmek, sandviç gibi yiyecekler tercih edilmemeli. Zira tabaktan ellere bulaşmalar olabilir. Barda içki içildiğinde yanında çerez yenmemeli.




Daha önce yapılan otel rezervasyonları ertelenebilir ya da maddi zarara uğramadan iptal edilebilir mi?
Pandemi, Türkiye dahil birçok ülkede ‘mücbir sebep’ ilan edildi ve turizmdeki iptaller de buna dahil. Normal şartlarda bile zaten turu iptal edilen tüketicilere ‘Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’ne göre iki seçenek verilmesi gerekiyor. Bunlar kanunda 14 gün içinde ödemenin iade edilmesi veya gelecekteki başka bir turun önerilmesi olarak geçiyor. Uçak iptalleri ve sınırların kapanmasıyla başlayan sebepler ortaya çıkınca turun iptali zaten kendiliğinden oluşuyor. Fakat iadelerde zorunlu vergi, harç gibi yasal yükümlülüklerden doğan masraflar geri alınamayabilir. Bunun dışında başka problemler yaşanması halinde, tüketici hakem heyetlerine ücretsiz başvurmak ve detaylı bilgi almak mümkün.




Bireysel otel rezervasyon iptalleri nasıl oluyor?
Olağanüstü bir durum yaşandığından normalde iptal imkânı olmayan rezervasyonlar da iade kapsamı içinde. Zaten birçok otel zincirinin CEO’su müşterilerine güven telakki edecek e-postalar gönderiyor. Yani örneğin 23 Nisan veya 1 Mayıs tatili için bir rezervasyonunuz varsa herhangi bir ceza söz konusu değil.

14 Kural

Sağlık Bakanlığı’na göre yaşadığımız süreçte şu 14 kuralı uygulamak toplum sağlığı açısından son derece önemli:

1- Ellerinizi sık sık su ve sabunla en az 20 saniye boyunca ovarak yıkayın.

2-Bulunduğunuz ortamlarda soğuk algınlığı belirtileri gösteren kişilerle aranıza en az 3-4 adım mesafe koyun.

3-Öksürme ya da hapşırma sırasında ağız ve burnu tek kullanımlık mendille kapatın. Mendil yoksa dirseğin iç kısmını kullanın.

4-Tokalaşma ve sarılma gibi yakın temaslardan kaçının.

5-Ellerinizle gözlerinize, ağzınıza ve burnunuza dokunmayın.

6-Yurtdışı seyahatlerinizi iptal edin ya da erteleyin.

7-Yurtdışından dönüşte ilk 14 günü evinizde geçirin.

8-Bulunduğunuz ortamları sık sık havalandırın.

9-Kıyafetlerinizi 60-90 derecede normal deterjanla yıkayın.

10-Sık kullanılan yüzeyleri su ve deterjanla her gün temizleyin.

11-Soğuk algınlığı belirtileriniz varsa yaşlılar ve kronik
hastalığı olanlarla temas etmeyin, maske takmadan dışarı çıkmayın.

12-Havlu gibi kişisel eşyalarınızı ortak kullanmayın.

13-Bol sıvı tüketin, dengeli beslenin, uyku düzeninize dikkat edin.

14-Düşmeyen ateş, öksürük ve nefes darlığınız varsa maske takarak bir sağlık kuruluşuna başvurun.