Bir ayağı Hasankeyf’te, diğeri uzayda bir dâhi: El Cezeri

Cezeri, evrensel bilim tarihinin görkemli dehalarından biri. Birikimi, icatları, bakış açısı ve mühendislik felsefesi onu çağının çok ilerisinde bir bilim insanı yapıyor. Cezeri, elliden fazla makine ve aracın teknolojik tasarımlarını yapmış ve bu makineleri teorik planlamada bırakmayıp üretmiş ve çalıştırmış. Otomatlar, insansı robotlar ve insanoğlunun dünya serüvenini kolaylaştıran daha birçok teknolojik ve bilimsel buluş... Dünya tarihinin gördüğü en büyük dehalardan biri olan Artuklu Devleti’nin başmühendisi Cezeri’nin olağanüstü makineleri... Uniq İstanbul Maslak’ta açılan serginin ismi de bu. “Cezerî’nin Olağanüstü Makineleri”...

Sergide yaklaşık 1500 metrekarelik alanda 16 ana cihazın yanı sıra yardımcı mekanik sistemlerle beraber 60 civarında düzenek, içleri de görülebilecek şekilde sunuluyor. Cezeri’nin tasarladığı dört sürgülü kapı kilidi, şifreli kasa, tarihin ilk insansı robotu olan ve içecek sunan çocuk robotu gibi ilginç makineleri görebilirsiniz. Sergi kapsamında her pazar çocuk atölyeleri de düzenleniyor. Atölyede katılımcılar Cezeri’nin bazı icatlarını yeniden yapmaya çalışacak.

Şehir koşturmacasından sıkıldıysanız bu sergi ile 13. yüzyıla doğru bir yolculuğa çıkabilirsiniz. Ancak bu yolculuğun tam bir yolculuk olmasını istiyorsanız, El Cezeri’nin yaşadığı Hasankeyf’e de gitmelisiniz. Hasankeyf sadece İslam eserleri açısından değil, tıptan mühendisliğe, tasavvuftan mimariye kadar çok geniş bir yelpazede önemli şahsiyetler çıkaran ve bilimsel gelişmelere ev sahipliği yapan bir merkez. Hasankeyfli âlimler arasında en ünlüsü ise sibernitiğin (robotik) öncüsü olarak kabul edilen El Cezeri.



Özgür akan son nehrimiz Dicle’nin bu vasfını, bizim ise Hasankeyf’i kaybetmemize günler kaldı. Ilısu Barajı nedeniyle son baharını yaşayacak Hasankeyf bu yıl belki yazı görmeden sulara gömülecek. Bu nedenle 13. yüzyılda Hasankeyf’in kalesinde El Cezeri’nin baktığı manzaranın aynısına bakmak için sayılı günleriniz var. Bunlar zamanın çok ilerisindeki bir dâhinin yer aldığı sahneye ayak basmak için de son günler. Hasankeyf, suyun gücünü yeryüzünde gözle görülebileceğiniz nadir noktalardan.

‘Yüzüklerin Efendisi’ filminin fantastik bir sahnesinin içine girdiğinizi düşündürtecek baş döndürücü bu manzaranın bir numaralı mimarı ise su. Yani Dicle Nehri... Tüm icatlarında suyun gücünden yararlanan Cezeri’nin neden bundan ilham kaynağı olarak suyu tercih ettiğini Hasankeyf’in kale ve vadi duvarlarının heybeti çok net ve daha iyi anlatıyor. Hem sergiyi hem de Hasankeyf’i gördükten sonra “Keşke Hasankeyf’i açık hava müzesi haline getirip bu makineleri Hasankeyf içinde sergileyerek tüm dünya ziyaretçilerini Hasankeyf’e davet etseydik” diye içinizden geçirmeden edemeyeceksiniz.