Şahin’in kolajlı fotoğrafı

Hürriyet İnternet, Şahin’in bir süre önce Güneydoğu’da yaptığı denetim sırasında helikopterde çekilen fotoğrafıyla, Birinci Meclis önündeki polis müdahalesi sırasında çekilen bir fotoğrafı birleştirip, “Bakan Ankara’daki olayları havadan denetledi” başlığıyla yayınladı. 29 Ekim’de öğle saatlerinde sayfaya konulan montaj fotoğrafın altına da büyük puntolarla “Fotoğraf: Arşiv/Kolaj” yazıldı.

Hürriyet Web TV’de de Şahin’in Güneydoğu’daki helikopter görüntüsü ile Ulus’tan çekilen görüntüler montajla birleştirilmişti. Görüntünün başlığı, “Bakan havadan böyle denetledi” şeklindeydi, ama alttaki notta, “Şahin helikopterli denetimlerini bir süre önce Güneydoğu’da gerçekleştirmişti(!) Bakan Şahin, helikopterin penceresinden aşağıya böyle bakmıştı(!)” bilgisi veriliyordu.

Bu kolaj, internette ve sosyal medyada yoğun şekilde eleştirildi. Okurun yanıltıldığı, Şahin’in polisin kalabalığa biber gazı ve tazyikli su sıkmasını havadan izleyip, polisi yönlendirdiği izlenimi verildiği görüşü dile getirildi.

Okurlardan da eleştiriler geldi bu kolaja. Hüsamettin Demir adlı okur da “Yıllardır Hürriyet’in sitesini güvenle okurdum. Bakanın fotoğrafına fotomontaj yapmanız üzerine ‘çok takip edilmediğiniz için bu işe imza attığınızı’ düşünüp haber ve fotoğraflarınıza inancımı kaybettim” diyordu.Arif Canlı adlı okur da fotoğrafın montaj olup olmadığının açıklanmasını istiyordu; “İçişleri Bakanı’nın Cumhuriyet Bayramı kutlamalarını helikopterden gözlediği fotoğrafın montaj olduğu iddiası hakkında lütfen bir cevap yazınız. Yanlış yapıldıysa gerekçesiyle yazınız.”

Oysa fotoğrafın kolaj olduğu altında yazıyordu, gizlice yapılmamıştı bu fotomontaj. Gizlice yapılmış, sonradan birilerinin açığa çıkardığı bir gazetecilik numarası yoktu. Samimi bir çaba söz konusuydu.

Ama bu tür durumlarda okuru yanıltmamak esastır. Fotomontaj yapıyorsanız, bunu okura anlaşılır şekilde bildirmelisiniz. “Arşiv/Kolaj”  notunun, çoğu okur için yeterince açık olmadığını sanıyorum. Keşke “Arşiv/Kolaj” yerine “Şahin’in Güneydoğu’da helikopterde çekilen eski fotoğrafı ile Ulus’taki müdahalenin fotoğrafını montajla birleştirdik” gibi net bir bilgi notu konulsaydı.

Bir de böyle bir kolajı neden oluşturduğumuz sorusu var. Gerçeğin aktarılmasına katkıda bulunmak, haberi geliştirmek olsa gerek bu sorunun yanıtı. Tabii aslolan gerçeği deforme etmemek. Ama ortada bilmediğimiz bir gerçeklik var. Şahin’in “helikopterden öyle baktığı”na nasıl emin olabiliyoruz? Dahası Şahin’in polisin müdahale ettiği dakikalarda havada olduğu bile şüpheli.

Haberi zenginleştirdik

İçişleri Bakanı Şahin’in kolaj fotoğrafı ile ilgili eleştirileri Hürriyet Mobil-Web Koordinatörü Bülent Mumay’a iletip, yanıtını sordum:

“Gazetecilikte, haberi en etkili biçimde okura ulaştırmak esastır. Bunun için görsel unsur eksik olduğunda, haberi zenginleştirmek için arşiv fotoğrafı, grafik, illüstrasyon, kolaj gibi malzemelerden yararlanma yoluna gideriz. Burada önemli nokta, görsel unsurun zamanlaması ve nasıl üretildiğine ilişkin bilginin olup olmamasıdır. Son örnekte de ajanslardan gelen ‘Bakan helikopterle denetledi’ haberinin aktüel fotoğrafı yoktu. Bunu hele internet gibi bir mecrada görseliyle sunabilmek için arşiv fotoğrafı ile aktüel fotoğrafları birleştirdik. Bunu da hem kapakta, hem de haberin içinde net bir biçimde ‘Arşiv/Kolaj’ diye vurguladık. Bu nedenle gerçeğin deforme edildiği görüşüne katılmıyoruz.”

Bipolar bozukluk

13 Ekim’de çıkan “Bir ses öldür dedi” haberinde, cinayeti işleyen kadının “Bipolar şizofreni hastası olduğu” yazıyordu. Kaan Özden adlı “bipolar bozukluk” hastası bir okur, haberi eleştirdi: “Haberdeki gibi ‘bipolar şizofreni’ adında bir hastalık yok. Bipolar bozukluk ile şizofreni farklı hastalıklar. Türkiye’de 750 bin bipolar bozukluk hastası var. Neden biz bipolar hastalarını bu tür haberlerle tedirgin ediyorsunuz?”

Bipolar Yaşam Derneği’nin web sitesinde iki hastalık arasında benzerlikler olduğu belirtilirken, farkları da “Bipolar, ataklar arasındaki dönemde kişinin iyi ve sosyal açıdan uyumlu olabildiği bir hastalık. Şizofrenide ise hastalık genelde süreğendir” diye açıklanıyor. Bu da bilimsel ve teknik tanımları kullanırken uzman görüşüne başvurmanın ne denli gerekli olduğunu gösteriyor bir kez daha.

Okurdan kısa kısa

Aziz Kocatürk: Orhan Gencebay’ın 60. sanat yılı haberlerini okudum. Ama 68 yaşındaki bir insanın nasıl 60. sanat yılını kutladığı konusunda haberlerinizde bir bilgiye rastlamadım. Yoksa Gencebay bağlama çalmaya başladığı yaşı, sanat yaşamına başladığı yıl mı sayıyor? Keşke bir satırla açıklasaydınız bunu.

Özün Kanbay: Hayvanlarla ilgili tasarıyı protesto yürüyüşümüzü bugün (22 Ekim) kapak sayfanıza koydunuz. Sonsuz teşekkürler. Gelin görün, haberin içeriğinde yanlış bilgiler vardı. Tasarıda “Güçten düşmüş köpekleri iğneyle uyutma” gibi bir durum yok. İncelemeden haber yapmak Hürriyet’e yakışmadı.

Ahmet Neşet Erensoy: Eskiden ne güzel belgesel tadında yazı dizileriniz oluyordu. Bu sayede bilgi ediniyorduk. Artık herhalde çok masraflı olduğu için hiç yer vermiyorsunuz. Kültür-Sanat’a da Doğan Hızlan kadar olmasa bile ona yakışacak kadar yer verseniz (İstanbul merkezli değil Türkiye geneli için)...

Oğuzhan Kolçak: 24 Ekim’de “Büyük tehlike ensemizde” başlığıyla çıkan haberde yanlışlık bulunuyor. UEFA ülke puanı tablosu verilmiş ve “... bu sezon Süper Lig şampiyonu olacak takımımızın seneye (kastedilen 2013-2014 sezonu) Devler Ligi ön elemesi oynamasına yol açabilir” gibi bir ifadeye yer verilmiş.

NOT: Okurun da belirttiği üzere, “seneye” ibaresi yanlış kullanılmış.