Mesnevi Nedir? Mesnevi Özellikleri, Türleri Ve Örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Mesnevilerin önemi divan edebiyatı için oldukça büyüktür. Çok büyük yazarlar, ozanlar ve dönemin önemli kişileri mesnevi yazmıştır. Bu mesneviler kısa ve öğüt verici hikayelerden oluşur. Genel olarak bu hikayeler iğneleyici bir şekilde oluşturulur. Ve dedikodu sıkça bu mesnevilerde yer alır. Mesnevilerin içinde sıkça hikaye, fıkra, hadis ve ayet görebilirsiniz. İşte, merak edilen tüm detaylar.
Türk edebiyatına mesnevi İran edebiyatı sayesinde girmiş ve kalıcı bir hale gelmiştir. Türk edebiyatında mesnevi o kadar sevilmiştir ki Türk edebiyatında ki mesneviler de İran edebiyatındakiler kadar güzeldir.
Mesnevi nedir?
Mesnevi sözlük anlamı olarak ikişer veya ikişerli demektir. Divan edebiyatının nazım şekillerin arasındadır. İki beyit şeklinde yazılmaktadır. Her beyit kendi arasında kafiyeli şekilde oluşturulmuştur. Nazım şekillerinden biridir. Bu ikili beyitler aa, bb, cc, dd şeklinde kafiyelidir. Beyitler birbirini tamamlamaz. Beyitler arasında ise konu bütünlüğü olması gerekir.
Mesnevi Özellikleri Nelerdir?
İkili dizeler halinde yazılır.
Ortaya çıkışı İran edebiyatına kadar dayanır.
Yazılışında herhangi bir beyit kısıtlaması yoktur.
Herhangi bir konu sınırlaması bulunmamaktadır.
Kafiye şeması aa, bb, cc şeklinde yazarın istediği uzunluktadır.
Beyitler kendi aralarında kafiyelidir ve konu bütünlüğü oluştururlar.
Mesneviler yazılan kişiler tarafından öğüt verici hikayeler anlatmak için yazılmıştır.
Eğer bir şair beş adet mesnevi yazmışsa bunlara hamse adı verilir. Bu kişilere ise hamse sahibi olarak adlandırılır.
En popüler hamse sahipleri: Şeyhi, Ali Şir Nevai, Hamdullah Hamdi, Kara Fazlı, Behişti Ahmet Sinan Çelebi, Ahmet Rıdvan ve Fuzulidir.
Eğer mesneviler savaş konuları işliyorsa bunlara Gazavatname denir.
Bir mesnevi bir şehrin güzelliklerini anlatıyorsa Şehrengiz denilmektedir.
Mesnevi Türleri Özellikleri Nelerdir?
Altı adet mesnevi türü vardır. Bunlar :
1.Aşk konulu mesneviler: Mesnevilerin konusu aşk, sevgi ve sevgililer hakkındadır.
2.Ahlaki ve öğretici mesneviler: Bu konuda yazılan mesneviler öğüt verici olarak yazılmaktadır. Toplumu eğitmek için kullanılmaktadır.
3.Dini ve tasavvufi mesneviler: Yazılan mesnevin konusu dini ve tasavvuf hakkındadır. Bir eğitici yönü de vardır.
4.Mizahi mesneviler: Halkı veya yazılan insanları güldürmek için kullanılmıştır.
5.Bir şehri anlatan mesneviler: Hakkında yazılan şehri güzelleştirmek için kullanılmıştır.
6.Savaş ve kahramanlık mesnevileri: Buradaki mesnevi konuları savaş ve kahramanlık konusu hakkındadır. Halkı gaza getirmek için kullanılmıştır. Ve çok işe yaramaktadır.
Mesnevi Türleri Örnekleri Nelerdir?
Divan edebiyatında çok önemli sanatçılar mesnevi yazmışlardır.
Ahmedi – İskendername: Bu mesnevide Osmanlı devletlerinin tarihi anlatılmıştır. Dünya tarihi, ilahiyat, astronomi, astroloji gibi konuları işlenmiştir.
Süleyman Çelebi – Mevlid
Şeyhi – Harname: Şeyhi tarafından kaleme alınmıştır. Şeyhi tarafından kötü yönleri hicvetmektedirler.
Fakat bunu oldukça mizhi bir şekilde yapmıştır.
Nabi – Hayrabat: 18. yüzyılda Nabi tarafından Baltacı Mehmed Paşa adına yazılmıştır. Hurrem Şah Cavid isimli bir gence aşık olur fakat Fahr isimli padişah bu genci sevmektedir. Olaylar bu şekilde gelişir.
Fuzuli – Leyla ile Mecnun: Bu konu en çok Türk ve Fas edebiyatlarında işlenmiştir. 10.yüzyılda yaygın bir hale gelmeye başlamıştır. Fuzuli bu mesneviyi 1535 yılında yazmıştır. Kanuni Sultan Süleyma'nın isteği üzerine yazmıştır.
Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk: Hüsn isminde bir kız ve Aşk isminde bir erkeğin aşkını anlatmaktadır.
Eserdeki satırlar tasavvufi yüksek miktarda simgeler.
Aşık Paşa – Garipname: aşağıda Aşık paşanın Garipnamasine örnek vardır.
Kamu dilde var idi zabtı üsul
Bunlara düşmüş idi cümle ükul.
Türk diline kimseler bakmaz idi
Türklere herkes könül akmaz idi.
Türk dahi bilmez idi bu yolları
İnce yolu, ol ulu menzilleri
Bu Garibnâme eğer geldi dile
Kim bu dil ehli dahi beni bile.
Yol içinde bir-birini vermeye.
Dile bakıp maniyi hor görmeye.
Ta ki mahrum kalmaya Türkler dahi
Türk dilinde anlayalar ol Hakkı.
Maniyi bir dilde sanmın siz heman,
Cümle diller anı söyler bigüman.
Cümle dilde söylenen ol sözdürür
Cümle gözlerden gören ol gözdürür.
Mesnevinin Bölümleri Nelerdir?
Mesneviler tam olarak dokuz bölümden oluşmaktadır. Bunlar: Besmele, Dibâce, Tevhîd, Münâcât, Mi’râciye, Medh-i Çihâr-Yâr, Sebeb-i te’lîf, Âgâz-ı Dâstân, Hâtimedir.
KAYNAKÇA
İslam Ansiklopedisi, Diyanet Ansiklopedisi