Mutezile Mezhebi Nedir? Mutezile Kurucusu, Görüşleri, Özellikleri Ve Alimleri

 İslam dininin en önemli mezhepleri arasında yer alan Mutezile kelime anlamı olarak, "uzaklaşan, bir köşeye çekilen ve ayrılan" anlamına gelir. Mutezile inancına sahip olan kişilerin tüm kalbi ile İslam'a inanması, hareketleriyle bunu göstermesi ve dili ile bunu ifade etmesi gerekir.

 Mutezile Mezhebi Nedir?

 İslam dininin mezhepleri arasında yer alan Mutezile mezhebi, uzaklaşan ve ayrılan anlamlarına gelir. Bu mezhep, itikadi bir mezheptir. Bu mezhebe göre, büyük günah işleyen bir kişinin küfür ile iman arası bir mertebeye sahip olduğunu söyleyerek Ehl-i Sünnet alimleri arasında yer alan Hasan-ı Basrî'nin dersini terk eden Vasıl bin Ata ile ona uyanların ortaya çıkardığı Mutezile mezhebi, bu isimle anılmaya başladı. Mu'tezile ise, kendini "ehlü'l-adl ve'ttevhîd" yani ("adalet ve tevhid ehli") şeklinde isimlendirilir. Mu'tezile mezhebinden olan kişilere ise, Mu'tezili ismi verilir.

 Mutezile Kurucusu ve Görüşleri

 Mutezile görüşünde olan kişiler bir topluluk şeklinde bu mezhebi ortaya çıkardı. Mezhebin ortaya çıkması ile ilgili bilinen çeşitli görüşler vardır. Bunlar ise;

Mutezile'nin ortaya çıkışı Hasan-ı Basri'nin talebeleri arasında yer alan Vâsıl bin Atâ'nın hocasından büyük bir günah işleyen bir insanın mümin kalamayacağı yani (Günah-ı kebair) konusunda bir tartışma yaşamasından dolayı ayrılması sonucunda doğmuştur. Hasan-ı Basri'den ayrıldıktan sonra ise, kendisine Vasıl bizden ayrıldı demiştir. Bunun ardından ise, kendisi ile birlikte ayrılan Amr bin Ubeyd ile Vasıl bin Ata başka bir ders meclisi kurarak zamanla bir topluluk ve genel bir düşünce ortaya çıkmıştır. İlk Mutezile mezhebine bu nedenle Vasıliyye ismi verilir.

Bazı İslam alimleri ise, Mutezile mezhebinin ortaya çıkışı konusunda daha farklı bir düşünce ortaya atmışlardır. Onlara göre Mutezile mezhebi, ilk defa dördüncü Halife Ali'nin taraftarlarından bir bölümünün, Ali'nin oğlu Hasan'ın hilafeti Muaviye'ye devrederek Muaviye'ye biat etmesi sonucunda, siyaseti bırakması sonucunda ortaya çıkmıştır.

Mutezile Mezhebinin Özellikleri ve Alimleri

 Mutezile mezhebinin kendine özgü 5 esası vardır. Bunlar ise,

Adalet: Adalet, Mutezile'nin kader konusunda savunduğu görüşüdür. Cebriyye mezhebinin "İnsan fiillerinde hür değildir." görüşüne karşı çıkarak Mutezile "insanın fiillerinde tamamen hür olduğu" görüşünü savunur. Bu ilke, yazgıcılığa tamamen karşı çıkar. Buna göre insanlar, yaptıklarından ve yapmadıklarından sorumludur. Karşılığında ise, insanlar kıyamette ödüllendirme ve cezalandırmaya tabidir.

Tevhid: Tevhid, yani birleme İslam dini en önemli temeli olan Allah'ın birliğidir. Mutezile mezhebine mensup olan kişiler, tevhidden yola çıkarak bazı konularda diğer itikadi mezheplerden daha farklı görüşler geliştirir.

Söz ve tehdit: Söz ve tehdit, Allah'ın vadettiği iyilik ve sevabın tehdit ettiği cezanın gerçekleşeceğine inanır. Mutezile mezhebinin bu durumu bir diğer itikadi mezhep olan Mürcie'ye karşı ortaya çıkmıştır.

İki konum arası bir konum: Bu esasa göre, Mutezile mezhebinin büyük günah işleyenin durumu hakkında sahip olduğu bir görüşü ile ilgilidir. Mutezile mezhebine göre büyük günah işleyen bir mümin yani iman etmiş kişi artık ne kafirdir ne de mümindir, o artık fasıktır, yani kısacası kafirlik ile müminlik arasında bir yerdedir.

Emr-i bi'l ma'rufve nehy-i anil münkerdir: Bu esas ise, kötülüklerden sakınmak ve iyiliği emretmektir. Mutezile mezhebinin bu esasına göre ise, kişi ameli ve itikadi konularda insanları iyiliği yaymalı, iyiliğe çağırmalı, kötülüğe karşı ise sakındırmalı ve uyarmalıdır.