Eşariyye Mezhebi Nedir? Eşarilik Kurucusu, Görüşleri, Özellikleri Ve Alimleri
Güncelleme Tarihi:
İtikadi / Kelami mezheplerden biri olan Eşariyye mezhebi, 10. yüzyılın ilk çeyreğinde ortaya çıktı. Ebü'l Hasan el Eşari tarafından kurulan mezhepte, ehl-i hadisin geliştirdiği yöntemler eleştirildi. Hadis ve ayetlerin akıl ile temellendirilmesi gerektiğini savunan Eşariler, Hanbeli, Şafii ve Maliki mezhepleri tarafından ''ehl-i bidat'' olarak adlandırıldı. Eşarilik mezhebinin kurucusu, görüşleri, özellikleri ve alimleri hakkında detaylı bilgiler derledik.
Eşarilik, 10. yüzyılda Irak'ın başkenti Bağdat'ta ve Şam'da etkili oldu. 12. yüzyıldan itibaren İslam felsefesinin gelişmesi ile birlikte İspanya'da, Kuzey Afrika'da ve Endülüs'te de yayıldı.
10. yüzyılda kurulmuş olan Eşariyye, Hz. Muhammed ve Kuran'ı Kerim'i temel alan, bununla birlikte felsefe ve kelam metotlarını da kullanan bir mezheptir. Birçok özelliği Maturidilik mezhebiyle benzerlik taşıyan Eşarilik, Büyük Selçuklu Devleti, Memlükler ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından desteklenmiştir.
Günümüzde de Eşariyye mezhebi, Ehl-i Sünnetin en büyük kelam mezheplerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Eşarilik Mezhebinin Kurucusu Kimdir?
Eşarilik mezhebinin kurucusu Ebu'l Hasan İshak el Eşari'dir. Eşari, 873 yılında Irak'ın Basra kentinde dünyaya geldi. Gençliğinde Mutezilere daha yakın olsa da sonraki yıllarda Ehl-i Sünnet anlayışını benimsedi.
Eşari, 40'lı yaşlarından itibaren hem Mutezile mezhebini hem de Ehl-i hadis alimlerini eleştirmeye başladı. Ona göre akıl da nakil kadar önemliydi. İslam dinini itikatlarının sadece nakil yoluyla ele alınmasına karşı çıkan Eşari, kendine özgü bir kelam metodu geliştirdi. Bu metotta akaidin temelini oluşturan temel kavramlar ve yöntemler akıl ilkeleriyle desteklendi.
Eşari'nin öğrencileri arasında Hüseyin Eş Şirazi, Abdullah En Nisaburi ve Kasım El İsfahani gibi önemli İslam alimleri yer alır. Ebu'l Hasan El Eşari tarafından yazılan eserlerden bazıları ise şunlardır:
1- Ala Ehi'l Mantık
2- El Has Ale'l Bahs
3- Es Sıfat
4- El Muhtasar Fi't Tevhid Ve'l Kader
5- İzahu'l Burhan
Eşariyye Mezhebinin Görüşleri ve Özellikleri Nelerdir?
1- Günah ve sevap olarak nitelendirilen fiiller, özü itibariyle değil Allah emrettiği ve yasakladığı için iyi veya kötüdür.
2- Filler gibi irade de Allah tarafından yaratılmıştır. Bu nedenle insanda tam anlamıyla özgür bir iradeden ve seçme özgürlüğünden bahsetmek mümkün değildir.
3- Allah'ın tekvin sıfatı ezeli değildir. Eğer ezeli olsaydı, içinde bulunduğumuz alemin de fani değil ezeli olması gerekirdi. Bu bağlamda ezeli sıfatı yalnızca Allah'ın zatı için kullanılmalıdır.
4- Eşariyye mezhebine göre Allah, insanlara güç yettiremeyeceği şeylerden sorumlu tutabilir. Böyle bir şey henüz gerçekleşmemiş olsa bile teorik olarak mümkündür.
5- Allah'ın yarattığı her şeyi bir nedene dayandırmak doğru değildir.
Eşarilik Alimleri Kimlerdir?
Eşarilik mezhebinin en önemli alimlerinin başında İmam Gazali geliyor. Tasavvuf, fıkıh ve kelam gibi farklı ilimlerde 50'den fazla eser veren İmam Gazali, yazdığı kitaplarla ve verdiği derslerle birçok İslam aliminin yetişmesinde önemli rol oynamıştır.
İmam Gazali'nin yaşadığı dönemde Eşariyye mezhebi ile İslam filozofları arasında birçok fikir uyuşmazlığı ortaya çıkmıştır. Gazali İbn Rüşd'ü ve filozofları eleştirmek için Felsefenin Tutarsızlığı adında bir kitap yazmıştır. Bu kitapta, On Akıl teorisine dayanan Sudur felsefesini tenkit eden İmam Gazali, nakli bilginin de akli bilgi kadar önemli olduğunu savunmuştur. İbn Rüşs ise Tutarsızlığın Tutarsızlığı adlı bir kitap yazarak, hem İmam Gazali'yi hem de Eşariyye mezhebinin itikadını eleştirmiştir.
İmam Gazali'den sonra alimler ise akli bilgiye öne çıkarmış ve insanın içtihat ve tefekkür yoluyla Allah'ı bulabileceğini savunmuştur.
Eşarilik mezhebinin diğer önemli alimleri ise şunlardır: Ebu Ali Kerabisi,
İbn Küllab El Basri ve Ebu'l Abbas Kalanisi.
Kaynak: Diyanet