Zenginlerin hastalığı: Gut

Osman MÜFTÜOĞLU Orta düzeyde kazanan biriyken zengin, hatta kral olma şansını hiç olmazsa hastalanarak yakaladığınızı hatırlayıp yüzünüze alaycı bir gülümseme yerleştirmeniz bile mümkündür. Muhtemelen bir 'akut gut artriti' atağı ile başbaşasınız ve eski bilgilere göre bu hastalık daha çok varlıklı, yemesi içmesi bol insanların sorunudur.GUT artriti, eklemlerde ürik asit kristallerinin yerleşip depolanması sonucu oluşan bir eklem hastalığıdır. Orta yaşlı, fazla kilolu, protein yoğunluğu yüksek, hayvansal proteinlerce zengin beslenip alkolü fazlaca tüketenlerin, diyabet, hipertansiyon, hiperkolesterolemi gibi metabolik sorunu yoğun aile geçmişi bulunanların bu hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir. Kanda ürik asit düzeyinin artışından genellikle protein tüketiminin aşırılığı ya da fazla alkol kullanımı sorumludur. Vücutta böbrekle atılabilecek miktardan daha fazla ürik asit yapımının veya böbreklerden ürik asit atılımının bozulması da kanda ürik asit birikiminin (hiperürisemi) sebebi olabilir. Aniden oluşan ataklardan bazılarında ise kanda ürik asit artışı saptanmayabilir.KRALLARIN HASTALIĞITarihsel belgelerde gut hastalığı 'Hastalıkların Kralı' ya da 'Kralların Hastalığı' olarak tanımlanmaktadır. Ortaçağ sonrasında sadece kralların değil, 'zengin-varlıklı' insanların da bu hastalığa yakalanmalarının mümkün olabileceği belirlenmişse de 2000'li yıllarda gut hastalığının orta düzeyde geliri olanları da etkilediği anlaşılmıştır. Hastalığın başlangıçta krallar veya zenginlere ait bir sağlık sorunu sanılmasının sebebi, akut gut krizi ataklarının çoğu kez ziyafetleri takiben ortaya çıkmasındandır. Fazla miktarda et, sakatat, hayvansal protein ve alkolün tüketildiği zengin sofraları, kan ürik asit düzeyinde oluşturduğu ani artışlarla gut krizlerini tetiklemektedir. Günümüzde de akut eklem iltihaplanması atakları çoğu kez alkolün de bolca tüketildiği ağır bir akşam yemeğini takiben oluşmaktadır.İLK BELİRTİSİ NEDİRÜrik asit kristallerinin eklemlerde birikerek yangısal süreçleri tetiklemesi, eklemdeki ağrı, şişlik ve kızarıklığın başlıca sebebidir. Akut krizlerin her zaman fazla miktarda protein ve alkol kullanımını takiben oluşması veya nöbetler esnasında kan ürik asit seviyelerinin yüksek bulunması bir zorunluluk değildir. Bazen vücudun atabileceğinden fazla miktarda ürik asit üretmesi, bazen de böbrekler yoluyla kan ürik asit fazlasının temizlenememesi kanda ürik asit seviyelerini yükseltir. Kan ürik asit seviyelerindeki yükselmenin salt eklem sorunlarına yol açtığını da düşünmemelisiniz. Fazla miktarda ürik asit, dolaşım sisteminde, damarlarda, kalpte, böbreklerde ve daha pek çok doku ve organda birikip tahribata sebep olabilir. Hiperürisemi damar sertliğini hızlandırabilir. Kan basıncı yüksekliği, şeker hastalığı ya da kolesterol artışı gibi bazı metabolik ve damarsal sorunlara arkadaşlık edebilir.İlk belirti, çoğu kez ayak başparmağı ekleminde dayanılması oldukça zor bir ağrı, şişlik ve kızarma ile ortaya çıkan 'akut gut artriti'dir. Başlangıçta artirit atakları kolay baskılanır, kısa sürer ve uzun süre tekrarlamaz. Zamanla krizlerin daha uzun sürdüğü ve daha sık aralıklarla tekrarladığı fark edilir. Krizler, beslenmedeki sıradan hatalarda (fazla protein tüketimi) ya da biraz alkol alımı ile hemen yineler. Bir süre sonra sorun bir eklem hastalığı olma özelliğinin dışına taşar. Böbreklerde ürik asit taşları, muhtelif doku ve organlarda ürik asit tortuları nedeniyle sorunlar başlar.ALKOL ÇOK TEHLİKELİAkut gut krizlerinin veya süreğen gut artritine bağlı ağrıların alevlenmesinin sebebi, sadece fazla proteinli beslenme değil, bazen de 'alkol kaçamakları'dır. Alkol çok farklı sebeplerle kanda ürik asit düzeyini yükseltir ve kriz ya da eklem ağrılarını tetikler.Alkolde bulunan 'pürin' adlı protein kolayca ürik aside dönüşür.Alkolün sebep olduğu sıvı kaybı kanı yoğunlaştırarak ürik asit seviyesini artırır.Alkol alımını takiben kanda laktik asit miktarı artar. Laktik asit böbreklerden ürik asidin atılımını yavaşlatır.Alkol, karaciğerde bazı enzimlerin yapımını-üretimini uyarır. Bu enzimler ürik asit yapımını hızlandırır.Burada henüz yanıtlanmamış olan soru, alkolün neden sadece bazı insanlarda gut krizini tetiklediğidir.TEDAVİ MÜMKÜN MÜYaşam biçiminde yapılan küçük ve akılcı değişimlerle gut krizleri önlenebilir, gut hastalığı kontrol altına alınabilir. Anahtar faktörler proteinli besinlerin azaltılması ve alkol kullanımının bırakılmasıdır. Daha az protein tüketerek dengeli ve sağlıklı beslenmenizi nasıl sürdüreceğiniz sorusunun yanıtını doktorunuz ve diyet uzmanınızdan alabilirsiniz.İlaçlar ile kan ürik asit seviyelerinde oluşan tehlikeli yükselmelerin önlenmesi mümkündür. Tedavide ürik asit yapımını azaltan ya da ürik asidin böbreklerden atılmasını hızlandıran ilaçlar kullanılır. Akut eklem iltihaplanmalarında yangı azaltıcı antiromatizmal ilaçlarla yangısal süreçler baskılanıp ağrı giderilebilir. Bu farmakolojik yaklaşımlardan sizin için en uygun olanını doktorunuzun belirleyeceğini unutmamalısınız.HAFTANIN ÖNERİSİGenetik miras kader değilGenetik mirasınızda neler olduğunu bilirseniz, biyolojik potansiyelinizi daha iyi yönetebilirsiniz. Genetik mirasınızda neler olduğunu mutlaka öğrenin, kalıtsal risklerinizi doğru belirleyin. Eğer genetik kodlarınızdaki olumlu ve olumsuz özellikleri doğru ve erken öğrenirseniz, biyolojik potansiyelinizi koruma ve güçlendirme çabalarına daha erken yaşlarda başlar, yaşam biçiminizde gerekli değişimleri doğru ve zamanında yapar, bedensel ve ruhsal sağlığınızı yani 'biyolojik potansiyelinizi' daha çok güçlendirme şansı yakalarsınız. Bütün bu önlemler ve değişimlerle genetik mirasınızı bir kader olmaktan çıkarırsınız.Kısacası, genetik mirasınızı doğru ve erken öğrenir, biyolojik potansiyelinizi bu yönde değiştirip güçlendirip geliştirirseniz yaşlanınca korktuğunuz sağlık sorunları ile daha kolay başedebilirsiniz.(Hürriyet)