Zayıflama ilaçları ne kadar tehlikeli?

Son günlerde yasaklanan bir zayıflama ilacı, Sağlık Bakanlığı onaylı bu ürünlerin bünyemize olası etkilerini tekrar gündeme getirdi. Zayıflama ilaçları mucize mi, zehir mi, her isteyen kullanabilir mi? Tüm bu soruların cevabı 'hayır' aslında. Uzmanlar, obezite tedavisinde, doktor kontrolünde kullanılan bu ilaçların birkaç kilo fazlası olan kişilere zarar verebileceğini söylüyor. Acıbadem International Hospital Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Ender Arıkan, zayıflama ilaçlarının etkisinin beklenildiği kadar güçlü olmadığını belirtiyor. Yani bu ilaçların egzersiz ve sağlıklı beslenmenin yerini tutacağını düşünmek büyük bir hata. Gelişigüzel kullanmaksa pek çok yan etkiye sebep oluyor. Üzerinde bunca tartışma yapılan zayıflama ilaçları hakkında başka şehir efsanelerini önlemek için uzmanlara danıştık...

Hangi ilaçlardan bahsediyoruz?
Diyetisyen Gizem Tutar, Türkiye'de son günlere kadar ruhsatlı olan iki zayıflama ilacı olduğunu anlatıyor: "Bunlardan birinin etken maddesi, beyinde tokluk hissi yaratarak kişinin günlük besin alımını yaklaşık yüzde 20 oranına azaltan 'sibutramin'. Fakat yakın zamanda bu ilaç kalp krizi riskini arttırdığı düşünüldüğünden piyasadan toplatıldı. Diğerinin etken maddesiyse 'orlistaf. Bu madde, bağırsaklardan besinlerin özellikle de yağların emilmesini engelleyerek atılmasını sağlıyor." Yani yağlar vücutta depolanamadan doğrudan bağırsak yoluyla atılıyor. Ülkemize yakında geleceği söylenen diğer bir zayıflama ilacının da etken maddesi aynı. Orlistat içeren ilaçları kullanırken düşük yağ oranlı diyet uygulanması gerekiyor yoksa kullananlar sürekli ishal oluyor. Bu nedenle diyetisyen gözetiminde diyet yapılması şart. Orlistat içeren ilaçların doktor kontrolü olmaksızın kullanılması; yağda eriyen A, D, E, K vitaminlerinin yetersizliğine ve buna bağlı sağlık sorunlarına ayrıca ishale bağlı vücuttan aşırı su ve mineral kaybına neden olabiliyor.

Ne işe yarıyorlar?
Diyetisyen Tutar, zayıflama programının kişiye özgü planlanması gerektiğini, zayıflama ilaçlarının gerekirse bu programa uzman tarafından dahil edilmesi gerektiğini söylüyor: "Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, ilk tedavi basamağını sağlıklı diyet programı ve kişiye özel egzersiz programı oluşturur. Diyet ve egzersiz programı tedavisine yanıt vermeyen kişilerde doktor kontrolünde zayıflama ilacı kullanılabilir. Zayıflama ilaçlarına da yanıt vermeyen vakalarda cerrahi müdahale son basamak tedaviyi oluşturur." Zayıflama ilaçlan içerdikleri etken maddelere göre, vücutta farklı cevaplar oluşturarak zayıflama sağlıyorlar. Diyet yapmakta güçlük çeken veya herhangi bir nedenle diyet tedavisine yanıt vermeyen kişilerde zayıflama ilacı tedavisi, uzman tarafından uygun görülebiliyor. Zayıflama ilaçlarının bazıları vücutta besin emilimini azaltarak, kimi de iştah mekanizmalarını bastırarak zayıflama sağlıyor.

Nasıl zayıflatıyorlar?
İçerdikleri etken maddelere göre, beyindeki iştah mekanizmasını baskılayarak ya da besinlerin bağırsaklardan emilmeden atılmasına neden olarak zayıflamayı sağlıyorlar. İştah mekanizmasını baskılayan ilaçlar kullanıldığında, iştahın yara sıra ağızda oluşan kuruluğun da etkisiyle günlük tüketilen besin miktan azalıyor, buna bağlı olarak kilo kaybı gerçekleşiyor. Bağırsaklardan yağların emilimini engelleyen ilaçlarsa besinlerden bağırsağa ulaşan yağların vücuttan hızla atılmasını sağlıyor. Yani piyasadaki ruhsatlı zayıflama ilaçlarının etkisi beyin veya bağırsak üzerinde. Ancak yan etkileri diğer vücut sistemlerini de etkiliyor.

Kimler kullanamaz?
Zayıflama ilaçlarının çocuklar, gençler ve yaşlılar üzerindeki etkileri bilinmiyor. Bu nedenle, bu grupların kesinlikle zayıflama ilacı kullanmaması gerekiyor. Gebe ve emzirenler de zayıflama ilacı kullanmaması gereken diğer gruplar. Zayıflama ilaçlarının olası yan etkilerinden ötürü karaciğer, böbrek ve kanser hastaları tarafından kullanılması da uygun değil. Orlistat içeren zayıflama ilaçlarının; kronik emilim bozukluğu ve safra sorunları yaşayanlar tarafından kullanılmaması gerekiyor. Sibutramin içeren ilaçlarsa kalp-damar hastalan, psikolojik kökenli anoreksiya ve blumiya; yani yemek yememe ve yiyip kusma hastalığı olanlar ve tansiyon hastaları tararından kullanılmamalı.

Kimler hangi dozda kullanabilir?
Bu ilaçların sadece obezite tedavisinde doktor kontrolünde kullanılması öneriliyor. Doç. Dr. Ender Arıkan'a göre, doğru kullanıldığında bu ilaçlar ortalama yüzde 6 oranında kilo kaybı sağlıyor. Zayıflama ilacı kullananların belirli periyotlarda kan taraması yaptırması ve doktor muayenesinden geçmesi gerekiyor. Ağır obezlerde zayıflama sürecine destek olmak dışında, ilaçların olumlu etkisi yok. Kısacası bu ilaçlar 3-5 kilo fazlası olanlara uygun değil. Zayıflama ilaçlarının kullanım sürelerini ve günlük ilaç dozlarını doktor, hastanın durumunu değerlendirerek belirlemeli. Sibutramin etken maddeli ilaçsa yasaklanmadan önce, genelde sabah aç karnına bir tablet olarak kullanılıyordu. Orlistat türevli ilaçlar genellikle ana öğünlerle birlikte bir kapsül olarak kullanılıyor fakat kullanım dozları öğünlerde alınan yemek ve yağ miktarına paralel olarak değişiklik gösterebiliyor. Genellikle günde üç kez yemeklerle birlikte alınıyor, takip eden uzman etkili olduğuna kanaat getirirse iki yıl süreyle kullanılabiliyor.

Formsante