Yazın açık yiyeceklerden uzak durun

Türkiye'de bir kişinin yılda ortalama üç kez gıda zehirlenmesine maruz kalabildiğini belirten uzmanlar, özellikle yaz aylarında açıkta satılan yiyeceklerin zararlarına karşı uyarıyor. Genellikle ani başlayan karın ağrısı, bulantı, kusma, ateş ve ishalle belirti veren gıda zehirlenmeleri konusundaki sorularımızı Haydarpaşa Numune Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Şefi Doç. Dr. Paşa Göktaş yanıtladı.Gıda zehirlenmelerinin görülme sıklığı nedir?Besin zehirlenmesi sadece geri kalmış ülkelerde değil her ülkede görülür. Amerika'da yapılan bir araştırmaya göre son yıllarda yılda 400-500 kez gıda zehirlenmesi salgını yaşanıyor. Bu salgınların her birinde 30-100 kişi etkileniyor. ABD'deki istatistiklere göre görülme sıklığı 10-15 binde bir.Zehirlenmelerinin nedenleri nedir?Gıda zehirlenmeleri üç yolla olur. Birincisi, bakterilerin gıdalar içinde önceden üreyip toksinlerini salgılaması ve gıda içinde artan toksinlere bağlı olarak gelişen tipidir. Daha yiyeceği yemeden toksini direkt olarak vücuda alırsınız. İkincisi, bakterilerin alınması ve daha sonra insan bağırsaklarında çoğalmasıyla gelişen zehirlenmeler. Üçüncüsü de bakır, çinko gibi ağır metaller ve kimyasal maddeler yoluyla olan, örneğin mantarların yenmesiyle ortaya çıkan zehirlenmeler. Bu grupta öldürücü olabilen en önemli besin mantarlar. Uygun ısı ve nemin bulunduğu her ortamda bakteriler üreyebilir.Zehirlenmeler kaç bölüme ayrılır?İlki "clostridium botulinum". Bu besin zehirlenmelerinin en tehlikeli ve öldürücü olanıdır. Çünkü bu bakterinin yaydığı botulinus toksini çok etkilidir. İki kilogramı dünya nüfusunu yok edebilir. Bu bakteri sebze, meyve, balık, et, bal gibi birçok besinde bulunabilir. Bunun en önemli üreme ortamı kapalı, havasız ortamlardır. Başta konservelerde ürer. Konservelerde en önemli bakteri budur. Gıda zehirlenmelerinin yüzde 5-15'ini bu zehirlenme oluşturur. Üstelik öldürücü olabilir. Sinir sisteminde felce yol açar, bu da solunum felciyle bir insanı öldürür.12-72 saat arasında etki yapar. En sık görülen "stafilokok besin zehirlenmesi" ise tüm besin zehirlenmelerinin yaklaşık yüzde 25'ini oluşturur. Aldıktan sonra 2-4 saat arasında etki gösterir. Süt ve süt ürünleri, salatalar, kremalı pastalar ve ette çabuk ortaya çıkar. Hemen kusmayla cevap verir. İshal ise daha az görülür. Vücut süratle toksini atmaya çalışır. Hayati tehlike çok yoktur. Bir-iki gün içinde kişi normale döner. Özellikle pirinçli yiyeceklerde et ve sebzeler yoluyla ortaya çıkan "basillus cereus" denen bir bakterinin yol açtığı zehirlenme de 1-6 saat içinde kusmayla ortaya çıkar. Besin zehirlenmelerinin yüzde 10-30'u da salmonelladan kaynaklanır. Bunlar 10-30 saat arasında ortaya çıkar. Bu tip daha çok ishal, ateş, bulantı, kusma, baş ağrısıyla başlar ve ortalama 3-4 gün sürer. Ancak iki haftaya kadar da devam edebilir. Diğer bir besin zehirlenmesi de şigelladan kaynaklanır. Süt, salatalar, etler, patatese kadar birçok besin buna neden olabilir. Bu zehirlenme genelde 12-48 saat içinde ortaya çıkar. Kanlı ishal görülür. Kramp tarzında karın ağrıları, ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtiler verir. Üç-dört günden iki haftaya kadar sürebilir. Ayrıca parazitler de besin zehirlenmelerine yol açabilir.Gıda zehirlenmeleri daha çok evde mi yoksa dışarda yenilen yemeklerden mi kaynaklanıyor?Çoğunluk dışarda yemekten kaynaklanır. Bu nedenle deniz ürünleri yenen yerlerde bunların taze olmasına dikkat edilmeli. Soğuk ortamda bekletilmeyen gıdalar çok risklidir.Hangi belirtilerde doktora başvurulmalı?Şiddetli kusma, ishal fazla miktarda olursa vücut dengesini bozarak tıbbi destek gerektirebilir. Baş dönmesi, fazlaca çarpıntı ortaya çıkıyorsa solunum-dolaşım sistemini bozabilir. Bu durum özellikle kalp problemi olanlarda ve yaşlılarda tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Su ve tuz kaybı, kalbin durmasına kadar gidebilir. Çocuklar da riskli gruptur. Tüm bu kişilerde ve ateş, şiddetli karın ağrısı şikayeti olanlarda tıbbi destek şart.Zehirlenen kişi nasıl beslenmeli?En önemlisi su ve tuz takviyesidir. Mide ve bağırsak sistemi hasarlı hale geldiğinden dinlenmeye almak gerekir. Mide-bağırsak sistemini yormayacak gıdalar yenmeli. Yağlı ve posalı besinlerden (meyve, sebze vs.) uzak durulmalı. Bunların yerine bağırsakta fazla işlem görmeyen çorbalar, ayran, kola, şeftali, vişne, elma suyu gibi bağırsak hareketlerini yavaşlatıcı sıvılar içilmeli; patates haşlama, püre tüketilmeli. Yağsız peynir, yağsız yoğurt ve yağsız ayran da alınabilir.Bunlara dikkat edinYiyecekleri dışarıda, açıkta bırakmayın, olabildiğince buzdolabında saklayın.Sebze ve meyveleri çok iyi yıkayın.Besinleri mümkün olduğunca çabuk ve taze tüketin, evde uzun süre bekletmeyin. Yemekleri çok miktarda değil azar azar pişirip saklayın.Buzdolabı ısısını 2-5 derece arasında ayarlayın.Özellikle deniz ürünleri ve etler kolay bozulmaya yatkın olduğundan bu besinlerde daha dikkatli olun.Açık ve beklemiş yiyecekleri almamaya gayret edin.Konserve gıdaları dikkatli alın. Eğer konservelerin kapağı dışarıya doğru bombe yapmışsa dikkat. Bu, bakterilerin üreyip gaz yaptığını gösterir.Son kullanma süresi geçmiş gıdalar kesinlikle alınmamalı. Son kullanma tarihi yaklaşan yiyeceklerde dikkatli olunmalı. (Milliyet)