Uyku felci tam olarak nedir ve neden olur?

Uyku felci şeytanları, genellikle uyku felci ataklarına eşlik eden kâbus gibi halüsinasyonlardır. Bu durum, hızlı göz hareketi olarak adlandırılan ve rüya görmenin gerçekleştiği uyku aşaması olan REM'in normal bir özelliği olan geçici felcin uyandıktan sonra birkaç saniye veya dakika boyunca devam etmesiyle ortaya çıkar. Uyku ve uyanıklık arasındaki çizgi bulanıklaştığından, kişiler gerçekte orada olmayan şeyleri görür, duyar veya hissederler.

Bir çalışmada, uyku felci teşhisi konulan 185 hastanın yarısından fazlası (yüzde 58) odada genellikle insan olmayan bir varlık hissettiklerini ve yüzde 22'si ise odada bir kişiyi, genellikle bir yabancıyı gördüklerini bildirdi.

Londra Üniversitesi Goldsmiths Anomalistik Psikoloji Araştırma Birimi Başkanı Profesör Chris French, uyku felcinin tarihteki yeri ile ilgili şu bilgileri verdi:

"Uyku felci sırasında görülen halüsinasyonların içeriği büyük farklılıklar gösterebilir, ancak bazı temalar diğerlerinden daha sık ortaya çıkma eğilimindedir. Bunlardan biri, Henri Fuseli'nin 1781 tarihli ünlü tablosu Kâbus’ta güzel bir şekilde resmedildiği gibi şeytanlardır. Orta Çağ'da Avrupa'da uyku felci olayları genellikle felçli, çaresiz kurbanlarına kötü yollarla sahip olan şeytanların saldırıları olarak yorumlanırdı. Erkek iblisler incubi, dişiler ise succubi olarak adlandırılırdı."

Henry Fuseli tarafından yapılan The Nightmare (Kâbus) isimli tablo

İKİ HALÜSİNAYON TÜRÜ VAR

Uyku felciyle ilişkili iki ana halüsinasyon türü vardır ve bunların her ikisi de çok gerçek ve inanılmaz derecede korkutucu görünebilir. Hipnagojik halüsinasyonlar uykuya dalarken, hipnopompik halüsinasyonlar ise uyanırken ortaya çıkar.

Her ikisi de REM sırasında kısmen bilinçli olduğunuzda meydana gelme eğilimindedir, bu nedenle zaten orada olanın çarpıtılmış bir versiyonunu görmemize neden olur. Mesela pencereden içeri giren rüzgar, perdelerin arkasına saklanan gölgeli bir figürü çağrıştırır veya bir yastık yığını yatağın altından çıkan bir canavara dönüşür.

UYKU FELCİ, ONU DENEYİMLEYEN BİRİNE NASIL HİSSETTİRİR?

Londra Üniversitesi Goldsmiths'te Uyku Araştırmaları alanında doktora yapan Betul Rauf, "Halüsinasyonlar üç ana kategoride sınıflandırılabilir; davetsiz misafir, inkübüs ve vestibüler-motor (V-M) halüsinasyonlar” dedi ve şu detayları verdi:

-- Davetsiz misafir halüsinasyonları, odada tehdit edici bir şey hissetmeyi ve/veya görmeyi içerir. Genellikle davetsiz misafir halüsinasyonlarıyla birlikte ortaya çıkma eğiliminde olan karabasan halüsinasyonları, göğüste baskı hissi ve boğulma hissi ile belirgindir.

-- Davetsiz misafir ve inkübüs halüsinasyonlarının aksine, V-M halüsinasyonları bazen mutluluk duygularıyla ilişkilendirilir. Bu halüsinasyonlar süzülme, dönme veya uçma hissi gibi 'hayali hareket deneyimlerinin' yanı sıra vücut pozisyonu veya boyutundaki değişiklik algılarını da içerir.

-- Uyku felci şeytanları, zihin uyanıkken beden geçici olarak hareketsiz kaldığında ortaya çıkarken, kabuslar bir rüya anlatısı içinde meydana gelir ve felcin fiziksel hislerinden yoksundur.

-- Kabuslarda bireyler korku nedeniyle geçici olarak donup kalmalarına rağmen genellikle rüya senaryosu içinde hareket etme ya da tepki verme yetilerini korurlar. Buna karşılık, uyku felci sırasında geçici bir kas kontrolü kaybı yaşarlar ve bu da onu kabuslardan ayıran belirleyici bir özelliktir.

UYKU FELCİNE NE SEBEP OLUR?

Uzmanlar bu durumun stres ve anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), uyku yoksunluğu ve madde bağımlılığı ile bağlantılı olduğunu düşünüyor. Araştırmalar, birçok insanın bu nöbetlerden önce stresli yaşam olayları veya duygusal değişiklikler yaşadığını ve beynin uyanıklığı kontrol etme yeteneğine müdahale eden nörolojik durum narkolepsi ile de bir bağlantı olduğunu gösteriyor.

UYKU FELCİYLE BAŞA ÇIKMANIN YOLLARI

Uyku felci şeytanlarını kovmanın en iyi yolu, onların gerçek olmadığını, felç ve halüsinasyonların birkaç dakika içinde dağılacağını anlamaktır. Ataklar gerçekleşirken nasıl kesileceğini öğrenmek de faydalı olabilir.

Betul Rauf, felci sona erdirmek için tekrarlayan göz kırpma veya el ve ayak parmaklarını oynatma gibi küçük, kasıtlı hareketler yapmaya çalışmanın ‘bozma stratejileri’ olabileceğini söyledi. Bazı uzmanlar, kulağa ne kadar hayal ürünü gelse de rüyalarınızı kontrol altına almayı öğrendiğiniz berrak rüya görme uygulamasının, hastaların bu korkutucu halüsinasyonların üstesinden gelmesine de yardımcı olabileceğine inanıyor.

UYKU FELCİNİ NASIL ÖNLERSİNİZ?

Düzenli bir yatma saatine bağlı kalmak, ekranları yatak odasından uzak tutmak gibi uyku hijyenine öncelik vermek ve en az yedi saat uyuduğunuzdan emin olmak uyku felci yaşama riskini azaltabilir.

Herhangi bir tetikleyiciyi belirlemeye yardımcı olmak için bir uyku günlüğü tutmak, stres ve kaygıyı yönetmek için adımlar atmak da yararlıdır. Ataklar daha sık veya şiddetli hale geliyorsa, uzman önerisi ile antidepresanlar ve düşük dozda ilaçlar döngüyü kırmaya yardımcı olabilir.

The Telegraph'ın 'A shadowy figure at the end of your bed? There’s an entirely rational explanation' başlıklı haberinden derlenmiştir.