Sebebi çok, fark edilmesi zor: Yaz depresyonu

Son yıllarda yapılan araştırmalar, insanların yaz aylarında da mevsimsel depresyon riskiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koydu. Uzmanlar bazı kişilerin yılın en canlı günlerinde yaz depresyonuna girebildiğini belirtiyor.

Yaz depresyonu hiçbir şeyden keyif alamama, dikkat dağınıklığı, uykusuzluk, iştah kaybı gibi belirtilerle kendini gösteriyor. 

Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu olarak adlandırılan bu durumla ilgili ABD’de bulunan Georgetown Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde araştırmalar yapan psikiyatrist Norman Rosenthal, “Bu sorunu önemsemek ve üzerinde daha fazla çalışmak gerekiyor" ifadesini kullandı.

The Washington Post'a yaptığı açıklamada, yaz ve kış aylarında yaşanan semptomların farklılık gösterdiğini belirten Rosenthal, kış depresyonunda kişilerde aşırı uyuma, yemek yeme ve halsizlik gibi belirtiler gözlenirken yaz depresyonunun bunun tam tersi olduğunu söyledi.

YAZIN KİŞİNİN DEPRESYONDA OLUP OLMADIĞINI ANLAMAK DAHA ZOR

Uzman Klinik Psikolog Berkay Ateş de "Yaz depresyonunun en belirgin belirtileri arasında huzursuzluk, irritabilite (sinirlilik), uyku problemleri, iştah değişiklikleri, anksiyete ve odaklanma güçlüğü yer alabilir. Klasik ve tipik olarak depresyon; eve kapanma, ‘depresyon battaniyesi’ altında acıklı filmler izleme, hareketsiz kalma, sosyalleşmeme vb. gibi kış aylarına özgü davranışsal belirtilerle beraber anılır ve resmedilir" dedi ve ekledi:

"Yaz aylarında mevsimsel koşullar gereği davranışsal modellerimiz bunlara paralellik göstermediği için kişinin depresyonda olup olmadığının anlaşılması da güç olabiliyor. Çünkü kriterler ve belirtiler daha çok kış aylarına özgü bir davranışsal izlenim veriyor. Kışın depresif bireyler genellikle tembellik, uyuşukluk ve enerji eksikliği gibi belirtiler gösterirken, yaz depresyonu daha 'hareketli' bir şekilde ortaya çıkabiliyor. Bu da kafa karıştırıcı olabiliyor."

YAZIN NEDEN DEPRESYONA GİRİYORUZ?

Öncelikle, uzmanlar yazın belirgin çevre faktörlerinin depresyonu tetikleyebildiğini belirtiyor. Sıcaklık, yüksek nem ve polen, yaz depresyonunun nedenleri arasında sayılıyor.

Yakın zamanlı bir çalışmada Rosenthal ve meslektaşları, insanlara yaz depresyonunu neye bağladıklarını sordu. Rosenthal aldıkları yanıtları şöyle anlattı:

“Bir denek, yaptığımız görüşmede, yaz aylarında bunaltıcı sıcaklara ve parlak ışığa dayanamadığını ileri sürdü. Bunu söyleyen insanların sayısı çoktu. Ve biliyoruz ki parlak ışık manik depresif bozukluğu da etkileyebiliyor."

SİVRİSİNEKLER, SU KAYBI, SOSYAL MEDYA ETKİSİ, KIŞIN YENEN YEMEKLER...

Berkay Ateş ise "Duygudurum bozuklukları içinde dönemsel özellikler gösteren depresif bozulmalar mevcut. Yaz mevsimine bağlı gelişen özellikler bu tür depresif duygudurumlarını tetikleyebiliyor" dedi. Ateş, yaz depresyonunun tetikleyici faktörlerini şöyle sıraladı:

-- Sıcak havaların insanlardaki stres seviyesini artırdığına, öfkeyi tetiklediğine ve benzeri bir takım olumsuz duyguların ortaya çıkmasına sebep olduğuna dair birçok bulgu var. Nem ve basık hava insanların tahammül ve tolerans seviyelerini ciddi şekilde düşürebiliyor.

-- Sıcak, nem, sivrisinek gibi faktörler uyku durumumuzu da negatif yönde etkileyebiliyor. Sağlıklı uyku uyuyabilmek depresif hissetme konusunda en önemli hususlardan bir tanesi.

-- Su kaybı nedeniyle vücudun yorgun ve bitkin hissetme ihtimali de yazın artış gösterebiliyor.

-- Bununla beraber insanlar sosyal medyanın da etkisiyle, tatile giden arkadaşlarını veya akranlarını takip ederek onların çok fazla ‘eğlendiğini’ kendilerinin ise sıkıcı iş yoğunluğuna, derslerine veya evlerine hapsolduğunu düşünebiliyorlar. Bu tür zamanlarda herkesin daha fazla aktivite yapma yarışına girmesiyle beraber kendimizi ‘eksik’ hissetme olasılığımız da artıyor. Bunların hiçbirisi elbette doğru değil ama sosyal medyada buna benzer illüzyonları devamlı yaşıyor ve bunlara maruz kalıyoruz.

-- Buna ek olarak iki uçlu duygudurum bozukluğu olarak da bilinen bipolar bozuklukta da manik evreler ve depresif evreler yılın kış ve yaz ayları gibi iki uç zamanlarında ortaya çıkabiliyor. Birçok insan yaz aylarında depresif evreye girebiliyor. Bu da yaz aylarında depresyon oranlarının artmasına neden oluyor.

-- Tatil sezonunun gelmesiyle finansal zorlanmaların ortaya çıkmasının etkisini de belirtmek gerek.

-- Tüm bunların yanı sıra bazı insanlar kış aylarında kendilerini daha mutlu ve huzurlu hissederken yaz aylarında hiçbir sebep olmaksızın mutlu hissetmiyor da olabilir. Bunun tam tersi de kışın ortaya çıkabilir. Yani aslında çok fazla değişkenden bahsedilebilir.

POLENLERİN DEPRESYONLA NE İLGİSİ VAR?

Öte yandan polenler de önemli bir faktör... Uzmanlar, 2019 yılıyla günümüzdeki oranları karşılaştırdıklarında polenlerde gözle görülür bir artış yaşandığını tespit etti. Polenlerin gün içinde belli saatlerde yoğunlaştığına dikkat çeken uzmanlar, bu durumun kötü ruh halini tetikleyen önemli bir neden olduğunu belirtiyor. Gün içinde daha sık salınım yapan polenlerin özellikle alerjisi bulunan kişileri daha çok etkilediği biliniyor. 

NEDEN BAZI İNSANLAR DAHA SAVUNMASIZ?

Vermont Üniversitesi'nde psikoloji bilimleri alanında dersler veren Kelly Rohan, “bazı insanların diğerlerine göre neden daha savunmasız olduğu” sorusunun halihazırda yanıtlanamadığını söyledi ve ekledi:

“Vücudumuz kendisini dış koşullara göre ayarlamayı başaran bir mekanizmaya sahip. Ancak bazı insanlarda bu mekanizma iyi çalışmıyor. Örneğin, serotonin, dopamin ve norepinefrin hormonları vücut sıcaklığımızın düzenlenmesinde rol oynuyor ve nörotransmitter ruh halimizi düzenliyor.”

YAZ DEPRESYONUNU CİDDİYE ALIN, DAHA DA KÖTÜ BİR YERE EVRİLEBİLİR

Küresel sıcaklıklardaki artışla birlikte, uzmanlar yaz aylarında meydana gelen depresyonun daha yaygın hale gelmesinden endişe duyuyor. Rohan, son yıllarda bu soruna fazlasıyla sık rastladığını belirterek, “Bu konuda daha fazla vaka göreceğimiz kuvvetle muhtemel” uyarısında bulundu.

Durum yavaş yavaş önlenemez bir hâl aldığı için yaz aylarında kendini kötü hissedenlerin muhakkak bu duyguları kabul etmesi ve tıbbi yardım alması gerekiyor. 

YAZ DEPRESYONU İLE BAŞA ÇIKMAK MÜMKÜN MÜ? 

Uzman Klinik Psikolog Berkay Ateş, en önce yapılması gereken şeyin kişinin kendi hayatına odaklanması olduğunu söyledi ve çok önemli bir konudan bahsetti: Doğru beslenmek.

"Doğru beslenmemiz önemli. Beslenme düzeni yaz depresyonuyla mücadelede önemli bir rol oynayabilir. Dengeli bir beslenme programı takip etmek, vücudun ihtiyaç duyduğu vitaminler, mineraller ve diğer besin öğelerini almasını sağlayarak enerji seviyelerini dengeleyebilir. Ayrıca bol su tüketmek de önemlidir" diyen Ateş şu bilgileri de verdi:

"Sosyal ilişkilerimizi ve çevremizi bize iyi gelen insanlarla donatmamız önemli. Bununla beraber, yaz mevsimi boyunca daha aktif olmak, fiziksel aktiviteyi artırmak ve günlük rutinlere uyum sağlamak yaz depresyonuyla başa çıkmak için faydalı olabilir. Spor yapmak, açık havada zaman geçirmek, yürüyüşe çıkmak gibi aktiviteler endorfin salgılanmasını artırarak duygudurumu olumlu yönde etkileyebilir. 

Yeni hobilere ve ilgi alanlarına, özetle kişiye heyecan ve zevk veren, kenarda köşede unutmuş olduğu alanlara yönelmek her zaman iyi bir stratejidir. Aile, arkadaşlar veya destek gruplarıyla bağlantı kurmak, duygusal destek almak ve kendimizi yalnız hissetmememiz de önemli. Sosyal etkileşimler, motivasyonu artırabilir ve duygusal açıdan destek sağlar."