Konumuz Para: Birikim Yapma, Doğru Harcama Tüyoları

Pandemi dönemi alışveriş alışkanlıkları, doğru alışveriş tüyoları, birikim yapma yolları ve bütçe ile ilgili daha pek çok merak edilen soruyu Finansal Okuryazarlık Öncüsü Özlem Denizmen'e sordum, oldukça faydalı cevaplar aldım. Gelin bu zor günlerde paramızı nasıl harcamamız gerektiğine bir bakalım...

Kendinizden kısaca bahseder misiniz?

Yeni dönemin T insanlarındanım diyebiliriz. (Bir konuda uzman ama birçok konuda bilgi, ilgi ve deneyim sahibi.) İş kadını, girişimci, sivil toplum lideri, TV programcısı ve yazarım. Endüstri işletmeciliği okudum, finans masterı yaptım. 2009 yılında bir gün The Economist dergisinin kapağında Afgan bir kızın kendisinden yaşça büyük bir adamla evlendirildiğini gördüm ve bu beni çok etkiledi. Bu fotoğraf artık konfor alanımdan çıkıp toplum için bir şeyler yapmam gerektiğini gösterdi. Bilgim, deneyimim finans alanındaydı.

Ülkemizde bireysel para yönetimi bilinci oluşturacak, kadınların, ailelerin ve gençlerin ekonomik anlamda güçlenmelerini destekleyecek uzun soluklu toplumsal projeler üretip seminerler verirken, baktım bu çok bana bağımlı ve sürdürülebilir değil.

Yarı zamanımı Ankara’da devlet kurumlarında geçirirken buldum kendimi. Soluğu Cansen Başaran Symes’in yanında aldım. "Ben ne yapmalıyım?’’ dedim o da "Dernek kur" dedi. İçinde Prof. Özgür Demirtaş’ın da bulunduğu güçlü bir ekip ile bir dernek kurduk. Tüm bu çalışmalarla, Dünya Ekonomik Forumu tarafından ‘Genç Küresel Lider’ seçildim ve birçok uluslararası kuruluşun temsilcisi oldum.

Finansal Okuryazarlık Öncüsü Özlem Denizmen

Finansal okuryazarlık nedir?

Finansal okuryazarlık bireylerin, ailelerin gelirlerini, birikimlerini, yatırımlarını değerlendirebilmesi ve bütçelerini olabilecek en akıllıca şekilde yönetebilmesinin anahtarıdır. Finansal okuryazarlık pandemi dönemine kadar vitamin iken, içinde bulunduğumuz dönemde antibiyotik halini aldı. Para, hepimizin ortak paydası ve hayatımızın her alanında var. Önemli olan onu doğru konumlandırıp yönetip ‘Finansal İyilik Hali’ne ulaşmak. Finansal okuryazarlık seviyesinin arttığı ülkelerde tasarruf oranları artıyor. Bu konu bireyden başlayarak, ailenin, toplumun, ülkenin kalkınması için temel gereklilik.

Kişiler ‘finansal okuryazarlığı’ hayatlarına nasıl dahil edebilirler?

Finansal okuryazarlığın birinci kuralı olan gelirinden az harcamak. Ne zaman bunu yapmaya başlarsak o zaman doğru yola girdiğimizi varsayabiliriz.

Ne zaman doğru yoldasın?

Reklamlarda gördüğün değil, rüyalarında gördüğün şeyleri almaya çalıştığın zaman,

Elalem görsün diye değil, kendin için aldığın zaman,

İndirim dürttü diye değil, o şeye ihtiyacın dürttüğü zaman,

Herkes alıyor diye değil, senin güzel gönlün hissettirdiği zaman,

Rastgele aklına gelince değil, kredi kartın izin verdikçe aldığın zaman,

Hiç bitmeyen isteklerine değil, değerlerine kulak verdiğin zaman,

Borçlanarak değil, hedef koyup biriktirdiğin zaman doğru yoldasın.

Yaklaşık 1 yıldır pandemi ile mücadele ediyoruz. Bu süreç haliyle alışveriş alışkanlıklarımızı da etkiledi. Pandemi döneminde alışveriş alışkanlıkları nasıl değişti?

Özellikle evde kaldığımız dönemdeki verilere göre; gıda, hijyen malzemeleri, spor eşyası, ekmek yapma makinesi, vitaminler, dizi platformu üyelikleri, kamp sandalyesi gibi harcamalar arttı.

Yatırım konusuna gelince, gerek sağlık gerekse finansal konularda panik, yanlış kararlar almaya neden olmaktan başka hiçbir işe yaramıyor. Piyasalar dalgalı deniz gibi. Daha önce yatırım yapmıyorsanız bu dönemde kısa vadede kazanmak için tüm birikiminizi riske sokmayın. Ayrıca, önümüzdeki 12-18 ay içinde büyük bir satın alma veya başka durumlar için paraya ihtiyacınız olacaksa yatırım yapmayın. Ancak önceden yatırım yapıyorsanız yapın. Unutmayın, bazen hiçbir şey yapmamak da yatırımdır.

Pandemi sürecinde doğru harcama için önerileriniz neler?

Bu küresel sağlık sorunundan her aile finansal anlamda farklı şekilde etkileniyor. Ben bu konuyu dört kadranda inceliyorum.

1. Geliriniz bu durumdan etkilenmediyse ve acil durumlar için kenarda paranız varsa bu harika. Normalde yapacağınız harcamalara devam edin.

2. Geliriniz var, birikiminiz yoksa; aman işinize sahip çıkın. Hemen bütçenizdeki gider kalemlerini gözden geçirip nerelerden, ne kadar kısabileceğinizi hesaplayın. 

3. Gelir yok, birikim varsa; panik yapmayın. Acil durum fonunuz varsa şimdi kullanmanın tam zamanı. Tekrar çalışmaya başlayana kadar harcamalarınızı azaltın. ‘Kaktüs modu’na geçin, bir süre için sadece zaruri ihtiyaçlar için harcamayın.

4. Borç varsa, soruna değil çözüme odaklanın. Borçlu olduğunuz kişilere samimiyetle durumu anlatın ve ödeme planınızı düzenleyin.

Birçok kişi çok istese de birikim yapamıyor. Bütçeden tasarruf etmenin ve birikim yapmanın yolları neler?

Durup dururken birikim yapılmaz. Birikimin bir adresi olmalı. ‘Benim bu birikimi yapma amacım ne?’ diye düşünün. Ev peşinatı biriktirmek, borçları kapatmak, araba almak, çocukların eğitimi, ev eşyası… gibi net olmalı.

İhtiyacınız olan parayı ne kadar zamanda biriktireceğinizi hesaplayıp yazın. Hayal ve hedef arasındaki en büyük fark işte bu plan.

Gıda, kira, faturalar, sağlık... Bir sürü harcama kalemi var bütçede. Kimileri istek kimileri ihtiyaç. Hedefinize ulaşmak için bir yerlerden tasarruf edip o parayı biriktirin.

En çok yaptığınız ‘olmasa da olur’ dediğiniz zaaf harcamalarınızı bulun. Bunu kilo vermek gibi düşünürsek, en yağlı alan neresi? Buna karar verin.

Herkes koronavirüs döneminde evinde oturdu, baktı. ‘Neden 17 ayakkabım var, neden 23 bluzum var, neden 32 tane biblo var?’ Bir baktık ki ‘anlam’, ‘şeyler’de değil, o zaman biz paramız dahil tüm kaynaklarımızı anlamlı tüketim, anlamlı yatırımlarda kullanmalıyız.

Birikim hedefi nasıl belirlenir ve hedefe nasıl ulaşılır?

İstediğiniz her şeye sahip olabilirsiniz ama aynı anda değil. Tabii bir de kararlılık, hedefe odaklanmak, irade ve yılmazlık özellikleri şart. Hedeflerinizi önce listeleyin, sonra önem ve aciliyete göre sıralayın.

Para en güzel harcarken birikir. Siz yeter ki elinize para geçer geçmez ilk olarak hedef için bir kenara ayırın. Birikiminiz otomatik olarak başka bir hesaba aktarılsın ve oradaki paraya dokunmayın. Hatta en iyisi siz o parayı unutun. (Ayrı bir banka düşünebilirsiniz.)

Formül: Gelirinizin yüzde 60’ını ihtiyaçlar, yüzde 30’unu istekler, yüzde 10’unu birikim için ayırın.

İdeal oran: İş hayatına atılmış, ailesiyle birlikte yaşayan gençler aylık gelirinin dörtte birini biriktirsin. Zaten eline yeni para geçmiş, bu alışkanlığı hemencecik kazansın.

Bana en sık gelen sorulardan biri ‘Özlem Hanım banka kredisi çekip birikim yapsam olur mu?’ Cevabım HAYIR. HAYIR. HAYIR. Kullandığınız kredinin geri ödeme maliyeti var, halbuki birikimi kendi iradenizle yaptığınızda maliyet sıfır. İradeniz için bankalara faiz ödemeyin, kendi kendinizden bedavaya satın alın. Kolay olanı değil, doğru olanı yapın.

Ben senelerdir asgari ücret kazanıp ev alanı da, ortalamanın üzerinde maaşı olup para biriktiremeyeni de görüyorum. Örnek, takipçim Alime, karı koca asgari ücretle çalışıyorlar. 3 sene boyunca ek işler de yaparak para biriktirdiler ve borçsuz bir şekilde kendi evlerini aldılar. Karar vermek ve harekete geçmek gerek.

INSTAGRAM

MAIL