Dünya Vegan Günü'ne Özel: 5 Maddede Vegan Beslenme
İlk kez 1900'lü yıllarda ortaya çıkan vegan beslenme tarzı, Türkiye'de son yıllarda daha çok hayatımıza girmiş durumda. Hayvanların giyim ve gıda başta olmak üzere başka amaçlar üzerine maruz kaldıkları sömürüden kaçınan bir yaşam biçimi olarak özetlenen veganlık, aslında bizler için hala bir muamma.
Uzunca bir süredir ise her yıl kasım ayının ilk günü Dünya Vegan Günü olarak anılıyor. Bugüne özel Vegan Beslenme ve Diyet Uzmanı Kevser Başkara ile konuştum, vegan beslenme hakkında oldukça ilginç şeyler öğrendim.
Gelin beraber bakalım...
Veganlık bir yaşam biçimi
Vegan beslenme, genel hatlarıyla hayvanların gıda, giyim ya da başka amaçlar uğruna maruz kaldıkları sömürü ve zulmün her türlüsünden, uygulanabilir olan en mümkün mertebede kaçınan ve ek olarak insan, hayvan ve çevre yararına, hayvan kullanımı içermeyen alternatiflerin geliştirilmesi ve kullanılmasını destekleyen bir felsefe ve yaşam biçimi. Bir diğer tanım ise, beslenme konusunda tamamen veya kısmi olarak hayvanlardan elde edilen ürünlerin reddedilmesi anlamına gelir.
1900'lerde ortaya çıktı
Tarihte vegan kavramından önce vejetaryenlik kavramı geliyor. Ne yenilip yenmeyeceği ise epey tartışmalı bir konu olarak yıllarca gündemde kaldı. İlk ele alınan konu 'süt ve yumurtayı tüketmeli mi? tüketmemeli mi?' olduktan sonra, 1923’te The Vegetarian Messenger olarak yayımlayan Donald Watson “Vejetaryenler için en uygun davranışın tüm hayvansalların olmadığı bir diyeti uygulamak” olduğu öne sürüldü. 1943’te süt ürünleri kullanmayan vejetaryenler, ayrı bir topluluk kurdu. Dolayısıyla yukarıdaki tanımın Watson tarafından 1944’te yapılmasından sonra vegan diyetin de çerçevesi çizilmeye başlandı.
Türkiye'de veganlık
Veganlık artık daha kitlesel olmaya başladı. Türkiye’de veganlığın gelişimi son 2 yılda ivme kazandı. Özellikle yakınlarda Schawezenegger, James Cameron, JackiChan ortak yapımı, dünya klasmanındaki elit vegan sporcuların nasıl başardıklarını anlatan belgesel The Game Changers’tan sonra daha da fazla bilinmeye başlandı. Yepyeni vegan uygulamalar, programlar, röportajlar, insanların sosyal medyadaki ilgisi…
Akıllardaki soru: Veganlar neler yiyebiliyor?
Veganlar ve sağlklı beslenmek isteyen bireyler, topraktan çıkan yerel, taze, mevsiminde yetişen içeriklerle beslenmeli. Öncelikle bakliyatlar, tahıllar, sebzeler ve meyveler, yağlı tohumlar (kuruyemiş, çerez değil) bunları çeşitlendirilmiş, miktarınca ve kaliteli bir şekilde dengeli ve yeterli bir şekilde yerlerse sıkıntı kalmaz. Türk mutfağında yediğimiz çoğu yemeğin içeriği aslında vegan. Kuru fasulye, mercimek, buğday türleri, sebze yemekleri hepsi vegan grubuna giriyor. Alternatif olarak et, süt, yoğurt ve peynirin bitkisel muadili yapılabiliyor. Üstelik çok kolay ve pratik şekilde.
Vegan beslenenler aslında hiçbir tattan mahrum kalmıyor. Sadece oyun oynar gibi yapıp bozup deneyip yeni şeyler üretmek gerekiyor.
Sadece yeme-içme konusu değil
Veganlık, hayvanları, gıda, giyim, spor, temizlik, kozmetik gibi insan yaşamının hiçbir alanında kullanmamayı kapsıyor. Vegan beslenme, veganlığın en temel pratiklerinden biridir. Örneğin vegan yaşam kültürünü benimsemiş bir insan, hayvan deneyi yapmayan markaları tercih eder, günlük yaşamında hayvan kullanımı olan her şeyden uzak durur. Veganlık, hayvan hakları ile ilgili bir konu. Bununla birlikte iklim krizine, insan sağlığına da oldukça faydalı.
Genel hatları ile vegan beslenme hakkında bilmemiz gerekenler bu şekilde... Ben Kevser Hanım'dan bir de vegan tarif rica ettim. Kendisi de kırmadı, Antakya yöresinden fellah köftesi tarifi verdi. Evet, hem de vegan!
Vegan fellah köftesi tarifi
Malzemeler:
-3 çay bardağı köftelik bulgur
-1 yemek kaşığı biber salçası
-2 yemek kaşığı tam tahıllı un
-1 çay kaşığı kimyon
-1 çay bardağı sıcak su
-1 çay kaşığı tuz
Sosu için:
-1 tatlı kaşığı domates salçası
-2 tatlı kaşığı biber salçası
-6 diş sarımsak
-Yarım çay bardağı zeytinyağ
-1 çay kaşığı tuz
-1 adet kuru soğan
-2 tatlı kaşığı nar ekşisi
Üzerine:
-Yarım demet maydanoz
Hazırlanışı:
Bulgur, biber salçası, kimyonu, unu bir çay bardağı sıcak suyu ilave edip bir kaba alın. Bu malzemeleri karıştırmadan 20 dakika dinlendirin. Sonra karıştırma kabına unu da ekleyerek tüm malzemeyi karıştırın ve yoğurun. Bu hamur hafif cıvık olacak, korkmayın.
Bir yandan tencerede kaynayan suya bir çay kaşığı limon suyu, zeytinyağını ilave edin. Köfteleri kaynayan suya atın. Köfteler kaynayadursun, biz bir yandan yemeğe asıl lezzetini veren Fellah Köftesi sosunu hazırlayalım.
Sarımsak ve soğanı ince ince doğrayın, normalde soğan ve sarımsak yağda kızartılır ancak ben kızartmak yerine kaynar suda yumuşatıyorum. Daha sonra salçayı ilave edin. 6-7 dakika kadar bu karışım ocakta kıvam alsın. Nar ekşisini de ilave edin ve tüm bu sos malzemesini karıştırın. Köftelerin suyunu süzün ve bir servis tabağına alın, sosu da üzerine ilave edin ve hepsini birden karıştırın. Son olarak, maydanozları servis tabağının üzerine ekleyin. Fellah köfteniz hazır!
Fikirlerinizi paylaşın, çoğalalım :)