30 yıllık dondurulmuş embriyolardan ikizler dünyaya geldi
Altı çocuk annesi Rachel Ridgeway, yeni doğan bebeklerinden sadece üç yaş büyük. Çünkü Rachel’ın ikizleri, bilinen en eski dondurulmuş embriyolardan dünyaya geldi. Kafanız karıştı değil mi? Gelin önce hikâyeye daha detaylı bakalım ardından da konunun uzmanından embriyo dondurma işlemi hakkında bilinmesi gerekenleri dinleyelim…
Rachel ve Philip Ridgeway çifti, biri kız biri erkek olan ikizleri Timothy ve Lydia'yı dondurulmuş embriyo nakli yoluyla dünyaya getirdi. Hikâyenin en ilginç yanı ise embriyoların 1992 yılında dondurulmuş olması.
İkizlerin biyolojik ebeveynleri, tüp bebek tedavisinden sonra kalan embriyolarını ABD Ulusal Embriyo Bağış Merkezi'ne (NEDC) bağışlamıştı. Kuruluş, bu embriyoları diğer binlerce embriyo ile birlikte sıvı nitrojen içinde saklamıştı. Ridgeway çifti yıllar sonra o embriyoları almaya talip oldu.
‘BUNU DÜŞÜNMEK BİLE AKILLARA DURGUNLUK VERİYOR’
Philip, "Tanrı bu embriyolara hayat verdiğinde ben 5 yaşındaydım, Rachel ise 3 yaşındaydı” dedi ve ekledi: “Bunu düşünmek bile akıllara durgunluk veriyor. Konuştuğumuz hemen hemen herkes bunu idrak etmekte zorlanıyor."
Yaşları 2 ile 8 arasında değişen dört çocuğu olan çift, NEDC'ye ilk olarak Aralık 2019'da başvurdu. Hormon artırıcı bir ilaç kullanan Rachel, "İlk üç çocuğumuza hamile kalmak için doğurganlık tedavisine ihtiyaç duymuştuk” diye konuştu.
Dördüncü kez anne baba olmak isteyen çift, bu kez doğurganlık tedavisi için harcayacakları parayı dondurulmuş embriyoları evlat edinmek için kullandı. NEDC'den dondurulmuş bir embriyo evlat edinmeyi seçen Ridgeway'ler dördüncü çocuklarını 2020 yılında kucaklarına almayı umuyorlardı.
“Normalde doğurganlık tedavisi için harcayacağımız parayı embriyo evlat edinmek için kullanmaya karar verdik. Bu yolu izlemek istedik” diyen Rachel, birkaç ay sonra şimdi 2 yaşında olan dördüncü çocuğuna doğal yolla hamile kalınca işler değişti.
EMBRİYOLARI ‘ÖZEL DEĞERLENDİRME’ BÖLÜMÜNDEN SEÇTİLER
Ancak çift, ailelerini daha da büyütmeye kararlıydı. Bu yüzden planlarını yeniden gözden geçirdiler.
Washington eyaletinin Vancouver şehrinde yaşayan Rachel ve Philip, beşinci çocukları için de dondurulmuş embriyo almak istedi ve embriyolarını Aralık 2021'de NEDC'nin ‘özel değerlendirme’ bölümünden seçti.
Sebebini Rachel şöyle anlattı: "Bu embriyolar, belirli genetik bozukluklara sahip olduğu bilinen ebeveynler tarafından bağışlandığı için genellikle göz ardı ediliyor. Bu embriyolarla nadiren ilgilenildiğini öğrendik çünkü pek çok ebeveyn doğacak çocuklarında bir bozukluk olabileceğinden endişe ediyor. Ama mükemmel olup olmamaları bizim için gerçekten önemli değildi."
ÜÇ TRANSFERDEN İKİSİ GELİŞTİ, İKİZLER DOĞDU
Embriyolardan üçü transfer edildi, ikisi gelişti. Nispeten sorunsuz bir hamilelik geçirdiğini söyleyen Rachel, 31 Ekim 2022'de gebeliğinin 37 haftasında doğum yaptı. Timothy 2 kilo 900 gram, Lydia ise yaklaşık 2 kilo 500 gram ağırlığındaydı.
İkizler aynı zamanda canlı doğumla sonuçlanan bilinen en eski dondurulmuş embriyo olma özelliğine de sahip. Yukarıda da dediğimiz gibi biyolojik ebeveynleri bu embriyoları 30 yıl önce dondurmuştu.
Bu rekorun bir önceki sahibi, 2017 yılında doğan Molly Gibson adlı bir çocuktu. Molly’nin dünyaya geldiği dondurulmuş embriyo 24 yıl boyunca saklanmıştı.
İKİZLERİN BİYOLOJİK BABALARI ALS’DEN HAYATINI KAYBETMİŞ
Ridgeways çifti, 30 yıllık embriyoları seçmelerinin sebebinin dikkat çekmek olmadığını söyledi. Rachel, "Onlarda genetik bir bozukluk olma ihtimali vardı ama biz bunu umursamadık” dedi.
Philip ise Insider'a yaptığı açıklamada, bazı ebeveyn adaylarının aksine, embriyoların yaşından rahatsız olmadıklarını ve ikizlerin biyolojik babasının 'Lou Gehrig hastalığı' olarak da bilinen ALS'ten öldüğünü bildiklerini dile getirdi.
Ebeveynler, ikizlere büyüdüklerinde gebe kalma hikayelerini anlatmayı planlıyor. Rachel, "İkizler için planımız, evlat edinilmelerinin hayat hikâyelerinin bir parçası olmasını sağlamak. Bunun hayatlarının normal bir parçası olarak kalmasını istiyoruz. Anlayabilecek duruma geldiklerinde onlara kökenlerini anlatacağız. Evlat edinildiklerini her zaman bilecekler. Embriyo evlat edinmenin onları özel kıldığını bildiklerinden emin olmak istiyoruz” dedi.
* * * * *
30 yıllık embriyoların canlı doğum ile sonuçlanması, insanı kelimenin tam anlamıyla hayrete düşürüyor. Bu hikâyeyi okuduktan sonra hemen aradığım Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe’nin ilk tepkisi, “İnanılır gibi değil, çocuklar dünyaya geldiklerinde 30 yaşındalar. 30 sene gerçekten çok uzun bir süre” oldu.
Merak edenler için Kocatepe’ye embriyo dondurma hakkında birkaç soru da sordum.
Embriyo dondurma tam olarak nedir ve nasıl yapılır?
Embriyo dondurma, tüp bebek laboratuvarı ortamında baba aday adayının spermiyle anne aday adayının yumurta hücresinin birleştirilip döllenmesi sağlandıktan sonra, genelde 5 gün veya 6 güne gelmiş olan embriyonun özel bazı solüsyonlar içinde daha sonra kullanılmak üzere saklanmasıdır ve günümüzde giderek artan yaygınlıkta kullanılmaktadır.
Bunun için öncelikle anne adayının yumurtalıkları ilaçlarla uyarılır ve yumurta üretmesi sağlanır. Olgunlaşmış yumurtalar anne aday adayına ‘çatlatma iğnesi’ verildikten 1,5 gün sonra genel anestezi altında vajinal yoldan toplanır. Bu esnada baba aday adayından alınan sperm hücrelerinden her yumurta başına bir tanesi elektron mikroskobuyla ve mikroenjeksiyon yöntemi ile embriyolog tarafından yumurta hücresinin içine enjekte edilerek döllenmenin gerçekleşmesi sağlanır. Daha sonra 5 veya 6'ncı güne gelen ve sağlıklı olduğu tespit edilen, o ay çeşitli nedenlerle kullanılmayacak olan fazladan embriyoların daha sonra yeniden kullanması amacıyla saklanır.
Dondurulmuş embriyolar anne aday adayına nasıl transfer edilir?
Anne aday adayının rahim iç tabakası çeşitli ilaçlarla bebeğin yerleşmesine uygun hale getirildikten sonra dondurulmuş embriyolar özel kanüller yardımıyla rahim içine transfer edilir. Daha sonra yine çeşitli ilaçlarla bebeğin yerleşmesi ve yerleşimine devamı desteklenir. Böylece dondurulmuş ve çözülmüş embriyo transferiyle bir gebelik başlatılmış olur.
Hangi durumlarda embriyo dondurulabilir?
Embriyo dondurma işlemi, tüp bebek yönteminde ‘havuz sistemi’ denen özel bir teknik kullanarak başarı şansını artırmak için uygulanabileceği gibi, taze embriyo transferinden sonra geriye kalan fazladan embriyoları daha sonraki bir döngü ve tarihteki kullanma olasılığıyla saklamak amacıyla da yapılabilir.
Kimler dondurulmuş embriyo ile bebek sahibi olabilir?
Çeşitli nedenlerle baba aday adayının sperm hücreleri veya anne aday adayının yumurta hücreleri tehlike altındaysa (örneğin kanser ameliyatıyla erkeğin testislerinin veya kadının yumurtalıkların alınacak olması gibi) daha sonra kullanılmak üzere embriyo oluşturulup dondurulabilir.
Embriyolar dondurulmuş halde ne kadar süre muhafaza edilebilir?
Şu anda Sağlık Bakanlığı’nın onayı ve çiftlerin imzası ile embriyolar 5 seneye kadar saklanabilmekte, 5 seneyi geçen durumlarda bakanlıktan ek onay istenerek süre uzatılabilmektedir. Şunu unutmamak gerekir ki embriyodan oluşacak birey için biyolojik saat embriyo oluşum tarihinden itibaren işlemekte ve embriyo ne kadar ideal koşullarda saklanırsa saklansın, belli bir süre sonra canlılığını yitirebilmektedir.
Yine oluşan embriyoların bir birey oldukları ve kullanılmamaları durumunda imha aşamasının günümüzde ciddi bir sorun ve tartışma alanı olduğu da bilinmelidir.
Dondurulup çözüldükten sonra embriyoların yaşama olasılığı nedir?
Sağlıklı olduğu embriyolog tarafından teyit edilen ve ideal koşullarda iyi bir laboratuvarda saklanan embriyoların yüzde 95 kadarı çözüldüğü zaman transfer edilebilecek kadar sağlıklıdır.
Embriyo dondurmada bebek sağlığı nasıl etkilenir?
Sağlıklı olduğu teyit edilerek dondurulmuş ve uygun koşullarda saklanmış embriyolar çözüldükten sonra (tabii ki bu süreye yani ne kadar süre dondurulduğuna bağlı) bugüne kadar, yerleştirilen ve doğan bebeklerin sağlıklarında, normal gebeliklere kıyasla, beklenmeyen bir problem olduğu yönde bir izlenim edinilmemiştir.
