Bitkilerin Latince İsimleri ve Anlamları
Yaşadığımız dünyada binlerce, milyonlarca bitki görüyoruz. Her birinin ismini öğrenmek ise oldukça imkansız.
Bir süredir bitkilerle uğraşan biri olarak mutlaka bitkilerin Latince isimleri ne anlama gelir diye araştırıyor ve öğrenmeye çalışıyorum. Bitki bakımı önerilerimi yazarken de sizinle paylaşmaya gayret ediyorum zira bitki aileleri ve türleri ile ilgili en doğru bilgiyi Latince isimleri ile araştırınca elde etmek mümkün. Türkçe veya diğer dillerde çağrıştırdığı nesneye, fikre, renge göre isimler veriliyor. Bu nedenledir ki her sivri dikenli bitkiye kaynana dili gibi isimler veriyoruz ancak kaynana dili olarak anılan bitkiler öyle çok ki bakımı ile ilgili bilgi aradığımız bitki tam olarak hangisi bulmak zor oluyor.
Bitkilerin Latince isimleri neye göre veriliyor?
Halk arasında bilinen isimlerin çokluğu ve gelişigüzelliğine karşın bitkilerin Latince isimleri o bitki türüne hastır yani tektir. Aynı Latince isme sahip iki bitki türü bulmak mümkün değildir. Bitkiler için belirlenen bilimsel Latince isimler, bitkileri sınıflandırmak için önemlidir.
Bitkilerde ikili adlandırma (binomial nomenklatür) sistemi
İkili adlandırma sistemi (binomial nomenklatür) İsveçli doğabilimci Carl Linnaeus tarafından 1700lerin ortalarında geliştirilmiştir. Bitkileri yaprakları, çiçekleri ve meyvelerindeki benzerliklere göre sınıflandırmak suretiyle bu sistemi kurmuştur. Latince isimlerdeki ilk isim 'genus' yani 'cins' ismidir. İkinci isim ise 'species' yani 'tür' ismi olarak belirlenir. Cins (genus), tür (species)'in bir üst basamağıdır.
Bu iki ismi birleştirdiğinizde o bitki türüne özel ve onun özelliklerini ve ait olduğu grubu gösteren bilgiyi vermiş olursunuz. Bitki isimleri yazılırken Genus – Cins isim her zaman Büyük Harf ile başlar. Species – tür ismi ise her zaman küçük harfle yazılır. Bitkilerin Latince isimleri ayrıca italik veya altı çizili olarak belirtilir.
Aşağıda bitkiler için kullanılan taksonomi basamaklarını görebilirsiniz. Benzer taksonomi hayvanlar için de kullanılır. Yani dünyadaki tüm canlı türleri bu şekilde sınıflandırılır.
Bitkilere neden Latince isimler verilmiş?
Evde bitki yetiştiren biri olarak Latince isimler kafa karıştırabilir. Ancak bu kullanımın çok haklı bir gerekçesi var.
Bitki cinsleri ve türleri için kullanılan Latince kelimeler bu bitkinin karakteristik özelliklerini tasvir eder. Her tür için ayrı bir Latince karşılık olduğundan da başta söylediğim gibi kişiler ve halklar arasında farklı isimlendirme yapılacağından karışıklığın önüne geçilmiş olur.
Bitkilere verilen Latince isimlerde genus-cins bir isim, species – tür ise tasvir edici bir kelimedir.
Bitkilerin Latince isimleri için örnekler:
Örneğin Kızıl Akçaağaç türünü ele alalım.
Bu türün Latince adı Acer rubrum’dur. Acer, akçaağaç bitkisinin genus – cins ismidir ve bir isimdir. Pek çok akçaağaç türü bulunduğundan ayrıştırabilmek amacıyla bir tür ismi eklenir. Bu da kırmızı, kızıl anlamına gelen rubrum’dur. Dolayısıyla Acer rubrum denildiğinde dünyanın her yanındaki çiftçiler, botanikçiler, bilim insanları aynı bitkiden bahsedildiğinden emin olur.
Başka bir akçaağaç türüne bakalım: Acer palmatum
Bitkilerin Latince isimleri renk, doku, büyüklük gibi özellikleri ile ilgili bilgi vericidir. “Acer”akçaağaç anlamına gelirken “palmatum” el avucuna benzeyen anlamına gelir. Dolayısıyla Acer palmatum türünün avuç içini andıran yapraklarını tasvir eder.
Bazen bitkilerde ikili değil üçüncü bir Latince isim de görürsünüz. Eveğ bu türe ait yeni bir tür geliştirildiyse yani başka bir kültür çeşidi elde edildiyse üçüncü bir Latince isim eklenir. Bu üçüncü isim kültür çeşidinin geliştiricisinin, yerinin, melezin geliştirildiği bölgenin veya spesifik bir özelliğinin adı olabilir.
Örnek: Haworthia fasciata ‘browniana’
Haworthia fasciata ülkemizde yılan derisi çiçeği veya zebra kaktüsü olarak biliniyor. İngilizler Zebra Plant olarak adlandırıyor. Ana tür olan Haworthia fasciata ‘nın daha koyu kırmızı-kahverengi olan çeşidine Haworthia fasciata ‘browniana’ ismi verilir ki diğer çeşitler ile karıştırılmasın.
Bir nokta dikkatinizi çekti mi? Aynı türe bir dilde Zebra Plant – Zebra Bitkisi denilmişken diğer bir dilde Yılan derisi çiçeği veya Zebra Kaktüsü denilmiş. Bir dilde bitki, diğer bir dilde çiçek, kaktüs gibi farklı isimler kullanılmış. İşte bu sebeple bitkilerin Latince isimlerini bilmek önemli. Size önerim benim gibi minik dondurma çubuklarına veya defter etiketlerine Latince isimlerini yazıp saksılara asmanız veya toprağına saplamanız. Böylece yetiştirdiğiniz bitki ile ilgili doğru bilgi edinme şansınız artar : )
Ev Yeşili