Vitiligoyu tanıyalım

Deride renk kaybına bağlı olarak beyaz yama tarzı lekelerle seyreden vitiligo hastalığında fiber optik iletim sistemli BClear yöntemi ile tedavi yurtdışından sonra Türkiye'de de uygulanmaya başladı. İstanbul Kozmed Dermatoloji Merkezi'nden Dr. Canan Savaş, Avrupa Lazer Dermatoloji Derneği Sekreteri Dr. Moshe Lapidoth ile ortaklaşa yürüttüğü vitiligo ve sedef hastalığı tedavisinde yüz güldürücü sonuçlar alındığını belirtti.Geçmişte tedavisi güç olan vitiligo hastalığıyla ilgili merak ettiğiniz soruların yanıtlarını İstanbul Kozmed Dermatoloji Merkezi doktoru Dermatoloji Uzmanı Dr. Canan Savaş verdi.Vitiligo nasıl bir hastalıktır?Deride tebeşir veya süt beyaz renkte, yuvarlak veya oval, keskin sınırlı yama tarzında lekelerle seyreden bir hastalıktır. Nokta kadar küçük ya da avuç içi kadar büyük olabilir. Genellikle simetriktir. Vücudun herhangi bir bölümü etkilenebilir. Sık tutulan alanlar: yüz, eller, kollar, bacaklar ve genital bölgedir.Kimlerde görülür?Her yaşta görülebilen vitiligoya her yüz kişinin 1–2 sinde rastlanır. Hastaların yarısında 20 yaşından önce başlar. Çocuk ve gençlerde psikolojik yükler oluşturabilir. Erken ve başarılı tedavi özellikle bu dönemde çok önemlidir.Vitiligonun nedeni nedir?Vitiligoda deri rengini meydana getiren hücrelerin kaybı ve derinin beyazlaşması söz konusudur. Birçok faktör üzerinde durulmakla birlikte hastalığın nedeni halen tam bilinmemektedir. Sinir hücrelerinin renk hücrelerine zarar verecek maddeler üretmesi bir neden olabilir. Ayrıca vücudun bağışıklık sisteminin deri rengini oluşturan hücreleri veya bu hücrelerin kendi kendini yıkmasının da bir neden olabileceği öne sürülmektedir.Genetik midir?Kesin olarak kanıtlanamamakla birlikte renk hücrelerini hasara yatkın kılan genetik bir bozukluk vardır. Hastaların yüzde 30'unda, ailede vitiligosu olan biri bulunur.Başka deri beyazlaması yapan hastalıklar var mı? Bazı mantar hastalıkları, ben türleri ve bazı deri hastalıkları da deride renk açılması yapabilir ve vitiligo ile karışabilir.Vitiligo nasıl gelişir?Vücudun birkaç yerinde deri renginin beyazlaşması görülür. Koyu tenli kişilerde kolay fark edilebilir. Açık tenli kişiler ise özellikle yazın bronzlaşmanın ardından fark ederler. Hastalığın seyri ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Vitiligolu alanlar çeşitli şekil ve büyüklükte olabilir. Yıllarca değişmeden kalabilir ya da bazen tüm vücudu etkileyebilir. Vitiligolu alandaki kıllar da beyazlaşabilir.Hastalığı artıran faktörler var mıdır?Sıkıntı, stres, ateşli hastalıklar ile çarpma ve güneş yanığı gibi nedenlerle meydana gelen deri travmaları hastalığın şiddetlenmesine ya da yeni vitiligo alanlarının oluşmasına neden olabilir.Vitiligo hastalarda herhangi bir şikâyete neden olur mu?Şikâyetler genellikle estetik kaygıyla ilgilidir. Deri hastalıklarında sık rastladığımız kaşıntı, yanma gibi herhangi bir belirti olmaz. Ama hastalar yaşam kalitesi yönünden oldukça etkilenir. Vitiligolu hastaların çoğunda ve özellikle de genç yaş grubunda kızgınlık, utangaçlık, içe kapanma olabilir. Okul başarısı etkilenebilir. Arkadaşlık kurulması zorlaşabilir. Anksiyete ve depresyon gelişebilir.Erişkinler nasıl etkileniyor?Erişkinlerde iş yaşamı etkilenir. Evlilik problemleri olabilir. Hastalar psikolojik tedavi almak zorunda kalabilirler. Vitiligonun tedavi edilmesi bu anlamda hastanın tüm yaşamını etkileyebilir.Vitiligo kendiliğinden geçebilir mi?Vitiligolu hastaların ortalama yüzde 10-20'sinde sıklıkla güneş gören yerlerde ve daha çok genç hastalarda deri rengi değişik oranlarda kendiliğinden geri gelebilir. Ancak bu durum nadirdir ve genelde tam olarak hastayı memnun edecek derecede değildir.Tahlil yapılmasına gerek var mı?Vitiligo tanısı cilt hastalıkları uzmanları tarafından kolaylıkla konulur. Çok beyaz tenli hastalarda tam emin olunamıyorsa Wood lambası ile muayene edilerek karar verilebilir. Basit ve masrafsızdır. Biyopsi çok nadir gerekir. Vitiligo ile birlikte tiroid, diyabet ve bir tür kansızlık olan pernisiyöz anemi gibi hastalıklar olabilir ve araştırmak gerekir.Vitiligo nasıl tedavi edilir?Vitiligoda tedavide amaç renk hücrelerinin tekrar normal çalışmasını sağlamaktır. Kremler, ultraviyole (ışık) tedavileri, bazı ağızdan alınan ilaçlar günümüzde en sık kullanılanlardır.Vitiligolu hasta öncelikle hangi tedavileri almalı?Her tedavi, her hasta için uygun değildir. Hastanın yaşı, yaşam tarzı, vitiligonun tipi ve yaygınlığı, bulunduğu bölge, hastalığın aktivitesi, tedavinin yarar-zarar oranının bilinmesi tedavinin seçiminde etkilidir. Erken teşhis ve tedavi çok önemlidir.Tedavi başarısı neye göre değişiyor?Yakın zamanda çıkan vitiligolu alanlarda tedavi şansı daha yüksektir. Tedaviye en çok yüzdeki lezyonlarda en az ise eller ve ayaklarda cevap alınır. Vitiligonun çeşidi önemlidir. Örneğin vücut sinir dağılımı üzerindeki ve vücudun tek tarafında olan vitiligoların tedavisi biraz daha zordur. Esmer tenli kişilerde başarı genelde daha fazladır. Farklı tedavi türleri farklı hastalarda farklı oranlarda başarılı olabilir. Vitiligo tedavisi zor ve zaman alıcıdır. Tedavi olma, olmama ya da tedavi yöntemini değiştirme hastanın doktoruyla ortaklaşa karar vereceği bir durumdur. Bu yüzden hastanın hastalığı hakkında bilgi sahibi olması çok önemlidir.Vitiligo tedavisinde yenilikler nelerdir?Halen yeni tedaviler üzerinde çalışılmaktadır; bu yeni ve etkili tedavilerden biri lokal ultraviyole B (UVB) tedavisidir. Umut vaat edici olan bu tedaviyi Türkiye'de de uygulamaktayız.Ultraviyole tedavisi nedir?Ultraviyole eski bir tedavi olmakla birlikte şimdiye kadar kabin tedavisi ve lambalar şeklinde uygulandığından sınırlı hastalarda kullanılabiliyor ve yüksek dozlara yan etkiler nedeniyle çıkılamıyordu. Sağlıklı deriyi ışığın etkisinden koruma imkânı olmayan bu yöntemde, yan etkiler göz önüne alınarak az sayıda lezyonu olan hastalarda tercih edilmiyor, genelde vücudun yüzde 20-25'inden fazla alanda hastalığı olanlar tedaviye alınıyordu. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte en başarılı tedavilerden biri olan UVB artık sadece hastalıklı bölgeye uygulanabilir hale getirildi. Bu sistem Amerika, İngiltere, İsrail'den sonra Türkiye'de de uygulanmaya başladı.Tedavi başarısı nasıl?Her vitiligo tedavisinde olduğu gibi yüz bölgesi, tedaviye en iyi cevap veren yerlerden biri. Yüzde, sonuçlar gerçekten çok iyi. Ayrıca hastayı da en rahatsız eden bölge yüz. Ancak eller ve ayaklar tedaviye en zor yanıt alınan bölgeler olmaya devam ediyor. Hastanın vitiligo tipi, deri rengi, hastalığın süresi gibi daha önce bahsettiğimiz başarıyı etkileyen temel kavramlar bu tedavide de önemli. Klasik tedavilere cevap alamamış bazı hastalarımızda da bu tedaviyle başarı elde ettik. Hastayı tedavi öncesi başarı oranları hakkında mutlaka bilgilendiriyoruz bu da hastanın tedaviye uyumunu arttırıyor ve gerçekçi beklentilere sahip olmasını sağlıyor.Biraz lokal UVB'den bahseder misiniz?FDA onaylı bu sisteme kısaca BClear diyoruz. BClear, hedeflenmiş ışık sistemi ile sedef ve vitiligo hastalıklarının tedavisinde yeni ve gelişmiş bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Sadece hastalıklı bölgeye uygulanır ve böylece normal kabin tedavisindeki gibi sağlıklı bölgelere ışık verilmez. Sağlıklı bölgeler yan etkilerden korunur. Hastalıklı alanlarda yüksek dozlar uygulanabilir ve seans sayıları azalır. Tedavi alanlarında ertesi gün hafif bir kızarıklık oluşabilir.Kimlere uygulanabilir?Hasta bu tedaviye uygunsa sekiz yaşından sonra çocuklar dâhil olmak üzere herkese uygulanabilir.Klasik tedavi yöntemi olan PUVA'dan farkı nedir?Hastanın, PUVA tedavisinde olduğu gibi bazı ilaçlar içmesi gerekmez. İlaçların yan etkileri ve hastanın tüm gün güneş gözlüğü takması, vücudunu güneşten koruması gibi zorluklar önlenmiş olur. Hastalar tedavi sonrası normal hayatlarına devam ederler. Sağlıklı deri ultraviyole yan etkilerine maruz kalmaz. Yan etkiler açısından PUVA'dan daha güvenlidir. Seans sayısı daha azdır.Lokal UVB, vücudun her bölgesine uygulanabiliyor mu?Vitiligonun bulunduğu bölge ve derinin yapısı, vitiligo çeşidi tedavinin seçilmesinde çok etkili. BClear, uygulama başlığı sayesinde, kolay uygulanabilir bir sistemdir. Eğer hasta UVB tedavisine uygunsa, vücudunu her bölgesine kolaylıkla tedavi yapılabilir. Ancak yan etkiler nedeniyle genital bölgeye yapmaktan kaçınıyoruzBu tedavide seanslar ne kadar sürüyor?Seans sayısı hastaya, vitiligonun çeşidine ve bulunduğu bölgeye göre değişir. Ama genel olarak 8–15 seans arasında cevap alınmaya başlar. 10 cm'lik bir vitiligonun lokal UVB tedavi süresi 1–2 dakika kadar kısa sürer. Hastalar haftada 2–3 seans tedavi görürler. Seans sonrası günlük aktivitelerine dönüyorlar.Vitiligoda kullanılan diğer tedavi yöntemleri nelerdir?Krem tedavileri sınırlı alanlarda vitiligosu olanlara uygulanabilir. Başarı hastaya göre değişir. En sık kullanılan kortizonlu kremlerdir. Çok yaygın ve uzun süre kullanımlarda ve yüz gibi derinin özellikli olduğu bölgelerde yan etkiler açısından dikkatli olunmalıdır. Kortizon içermeyen bazı kremler de yenilikler arasındadır ve başarılı olabilirler. Az sayıda hastaya uygulanabilen normal derinin vitiligolu alana nakledildiği cerrahi yöntemler üzerinde halen çalışılmakta. Diğer bir tedavi şeklinde ise vitiligosu çok yaygın olan hastalarda hastalıksız deri alanlarının normal rengi ilaçlarla açılarak kabul edilebilir bir kozmetik görünüm sağlanmaya çalışılır. Makyaj ve boya kolay ve güvenlidir. Tüm deri renklerine uygun kozmetikler mevcuttur. Bu bir tedavi yöntemi değildir, görünümü geçici olarak düzeltir ama hastaları görünüş açısından çok rahatlatır.Çocuklarda vitiligonun tedavisi nasıldır?Vitiligo tedavisi çocuklarda da genel olarak benzerdir ama PUVA'dan kaçınılır. Diğer ilaçlar uygulanırken de çok daha dikkatli olmak gerekir. Bu açıdan bakıldığında lokal UVB tedavisi yani B Clear çocuklar için de çok iyi bir yenilik oldu.Vitiligonun tedaviden sonra tekrar etme riski var mı?Vitiligonun tekrarlama ve başka bölgede çıkma olasılığı vardır. Bu risk, hastaya göre değişir. Böyle bir şey olduğunda tekrar tedavi uygulanabilir.Vitiligo hastaları güneşten korunmalı mı?Bazı tedavi seçenekleri güneş ışığından ya da yapay ultraviyole kaynaklarından belirli ölçülerde yararlanır. Tedavi haricinde güneşe maruz kalmak ve bronzlaşmak vitiligoyu belirginleştirir. Ayrıca vitiligolu deride güneşe karşı doğal savunma yeteneği kaybolmuştur. Bu alanlarda kolaylıkla güneş yanığı gelişebilir. Güneş yanığı yeni vitiligo alanları gelişmesine neden olabilir. Bu nedenlerle en az 15 faktörlü bir güneş koruyucu devamlı kullanılmalı ve uygun giysiler giyilmelidir.