Vitamin almalı mısınız?

Günlük diyetinizde seçtiğiniz besinler günlük vitamin ve mineral ihtiyacınızı karşılıyorsa dışarıdan vitamin ve mineral desteği (supleman) alımına gerek yok demektir. Öte yandan özel durumları olan sağlıklı bireylerin supleman kullanmaları gerekebilir.

- Ağır menstrüel (adet) kanaması olan bayanların demir minerali,
- Gebe ve emzikli bayanların özellikle demir, folat ve kalsiyum gibi suplemanları,
- Menopoz dönemindeki bayanların kalsiyum minerali,
- Çok düşük kalorili diyetle beslenen bireylerin multivitamin,
- Bazı vejetaryenlerin kalsiyum, demir, çinko, B12 ve D vitamini gibi suplemanları,
- Süt ve türevlerini sınırlı alan ve yeterince güneş ışığından yararlanamayan bireylerin D vitamini,
- Bazı hastalık durumlarında ve düzenli olarak sağlıklı bir diyetle beslenemeyenlerin supleman kullanımı gerekebilir.

Suplemanların azı karar, çoğu zarardır. Bazı suplemanların aşırı tüketimi kısa dönemde kusma, ishal, saç dökülmesi gibi sorunlara, uzun dönemde ise böbrek taşları, karaciğer ve sinir sistemi hasarına neden olabilir. Yağda eriyen vitaminler vücutta depolandıkları için yüksek doz alımları durumunda toksik etki göstererek zehirlenmelere hatta ölüme bile neden olabilirler. Örnek olarak aşırı A vitamini alımı durumunda karaciğer ve kemik hasarı, baş ağrısı, ishal ve doğumsal bozukluklar görülebilir. Aşırı D vitamini alımı kemik ve böbrek hasarına neden olabilir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar vitamin ve antioksidanların sanılanın tam aksine kanser riskini artırdığına yönelik bulgular vermektedir. 2000 yılında yayınlanan bir araştırmada, beta karoten (A vitamininin öncüsü) ve E vitamininin sigara içen erkeklerde akciğer kanser riskini %18 ve kansere bağlı ölüm riskini %8 oranında artırdığı kanıtlandı. 2002 yılında kalp hastalığı riski yüksek kişilerde multivitamin kullanımının 5 yıl sonunda ne kalp krizi, felç, kanser ne de diğer ciddi hastalık risklerini azaltmadığı belirlenmiştir. Ekim 2004'te yayınlanan Lancet isimli tıp dergisinde 170.000 kişi üzerinde yapılan 14 büyük klinik çalışma sonucu A, C, E vitamini ve beta karoten kullananlarda mide-bağırsak kanserlerinden ölümlerin daha fazla olduğu, sadece 4 çalışmada selenyum mineralinin kanser riskini azaltabileceği saptanmıştır.

Mesela 2004 yılı sonunda böbrek kanseri ve böbrek yetersizliğine neden olan aristolochic asit içeren Expellin ve Cardioflex isimli 2 doğal beslenme ürünü piyasadan çekilmiştir. Bu veriler ışığında düzenli olarak vitamin hapı kullananların %9'unun vaktinden önce yaşamlarını yitireceği hesaplanmaktadır. Vitamin, mineral ve antioksidanlar da aslında birer ilaçtır, asla gelişigüzel kullanılmamalıdır. Tıp eğitimi almamış kişilerin insanlara sağlık öğütleri vermesi, hele ki ilaç önerisinde bulunması son derece yanlıştır. Her mesleğin amatörlüğü olur, ama doktorluğun olmaz. O nedenle bu tür beslenme desteklerinin topluma özel olarak düşünülmemesi, bireysel olarak değerlendirilmesi gerekir. "Ne de olsa bunlar bitkisel kaynaklı, tamamen doğal, fazla alınsa da zararı olmaz" gibi sözlere inanılmamalıdır.

Besinler içerisinde vitamin ve mineraller dengeli olarak bulunur. Aşırı miktarda besin öğesi tüketilse bile toksik olan dozlara ulaşmak mümkün değildir. O nedenle besinleri yeterli ve dengeli miktarlarda tüketmek en doğrusudur.