Sosyal fobikler zor evleniyor

Bir konuşma yapmaya hazırlanırken, karşı cinsle birlikteyken elleriniz titriyor, şiddetli bir sıkıntı hali hissediyorsanız siz de sosyal fobik olabilirsiniz. Ancak merak etmeyin tedavisi varKarşı cinsle konuşmakta zorlanıyor, topluluk önünde rahat hareket edemiyor, yeni tanıştığınız insanların yanında şiddetli sıkıntı hissediyor, utanıyorsanız sosyal fobiniz olabilir. Özellikle karşı cinsle konuşamamaktan dolayı bu fobiye sahip insanlar evlenmekte zorluk çekiyor. İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Bölümü Başkanı Prof. Dr. Tarık Yılmaz anlattı.Sosyal fobi nedir?Sosyal anksiyete bozukluğu olarak da bilinir. Utanç verici bir duruma düşmekten, onaylanmayacak bir davranışta bulunmaktan, rezil olmaktan, eleştirilmekten, beğenilmemekten duyulan korku olarak tanımlanabilir. Bu korku basit utangaçlık ve toplum içinde heyecanlanma duygusundan çok daha ciddi boyutlardadır.Sosyal fobinin belirtileri neler?Sosyal fobi yaşayanlar topluluk önünde konuşmaktan, bir işle uğraşırken seyredilmekten, başkalarının önünde yemek yemekten, yetkili, otorite sahibi kişilerle ilişki kurmaktan, yeni insanlarla tanışmaktan çekinirler. Gergin, huzursuz olurlar. Mide bulantısı, yüzde kızarma, baygınlık hissi olabilir. Genellikle bu kişiler hep tanıdıkları arkadaşlarıyla, aile içinde iletişim kurmayı tercih ederler. Kalabalık bir ortamda kendilerini huzursuz hissedebilirler. Sosyal fobi genellikle hangi yaşlarda görülür?Çoğunlukla ergenlik yıllarında başlar ve eğer tedavi edilmezse ömür boyu sürebilir. Tedavi edilmeyen sosyal fobi aynı zamanda depresyon ve agorafobi (topluma açık yerlerde bulunma korkusu) gibi başka rahatsızlıkların da oluşmasına neden olur.Peki sosyal fobinin nedenleri neler?Korkunun arkasında genellikle kişinin daha önce sosyal ortamlarda yaşadığı sıkıntılar, travmalar, stresler etkilidir. Mesela okulda diğer arkadaşlarına alay konusu olmuş olmak, bir müsamerede hata yapmak, etrafta aşırı eleştirel insanların olması, sert-aşırı disiplinli anne -baba sosyal fobinin oluşmasına zemin hazırlayabilir. Yaşanan olumsuz deneyim daha sonra kişinin sosyal ortamlarda 'Küçümseneceğim', 'Söylediğim şey beğenilmeyecek, saçma bulunacak', 'Hakkımda olumsuz düşünecekler', 'Rezil olacağım' gibi düşüncelere kapılmasına sebep olur. Bu düşünceler zihne hakim olduğunda kişi çok gerilir, daha sonra huzursuzluk, çarpıntı, sıcak basması, mide bulantısı, yüzde kızarma gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkar. Kişi anlatacağı şeyden çok o andaki davranışına konsantre olur. Bu da sosyal ilişkideki doğallığın kaybedilmesine yol açar.Sosyal fobi kişinin yaşamını nasıl etkiler?Sosyal fobik kişiler başkaları karşısında kontrollerini kaybetmekten ve rezil olmaktan o kadar korkar ki, günlük hayatı yaşamaktan kaçınır. Birçoğu okulda başarısızlık yaşayabilir, çünkü derste soru sormak dahi sıkıntı yaratır. Yine iş yerlerinde meslektaşları ve işverenleriyle ilişkileri yeterli performansı sergilemelerine engel olur. Partiler, yemekler, düğünler gibi sosyal organizasyonlara katılmadıklarında hem arkadaşlıklarını sürdürmede, hem de yeni arkadaşlıklar kurmada zorlanırlar. Karşı cinsten biriyle tanıştırılmak, bir beraberlik kurmak veya evlenmek konusunda problem yaşarlar.Peki nasıl tedavi edilir?Tedavi psikoterapi ağırlıklı yapılır, ilaçla desteklenir. Sosyal fobi negatif zihin okuma sonucu ortaya çıkar. Bu şu demek: Sosyal fobisi olan biri karşısındaki kişinin kendisiyle ilgili kötü şeyler düşündüğüne inanır. Terapi yöntemleriyle önce bu olumsuz yaklaşım ortadan kaldırılır. Daha sonra kişinin dikkatini kendi sosyal performansından uzak tutması ve daha doğal davranması öğretilir. Fobiyi yenmenin en önemli şartı, doğru dozda fobik durumla karşı karşıya kalmaktır. Bu amaçla 'gerçekçi iç diyalog', stop tekniği, 'duyarsızlaştırma tekniği', 'gevşeme teknikleri' gibi bazı terapi tekniklerine başvururuz.İlaçların tedavideki yeri nedir?Ağırlıklı olarak antidepresanlar kullanılır. Özellikle bazı antidepresanlar sosyal fobide daha etkili. Antidepresan tedavide dikkat edilmesi gereken bazı noktalar var. İlaçlar en az 3 ay süreyle düzenli alınmalı, doğru dozda kullanılmalı. Antidepresanlar antibiyotik gibi değildir. Antibiyotik bakteri ortadan kalktığında kesilir. Ama antidepresanlar kişi kendini iyi hissetse bile kullanılmayı gerektirir. Ayrıca panik belirtilerinin düzeltilmesi için geçici bir süre benzodiyazepin grubu ilaçlar kullanılabilir. Yeşil reçeteyle satılan bu grup ilaçlar bağımlılık yaptığı için üç-dört haftadan uzun süre alınmamalı.Tedavi ne kadar sürüyor?Fobinin şiddetine, ne kadar süredir devam ettiğine göre değişir. Ama genellikle 8 -12 seans arasındaki bir süre yeterli. Eğer tedavi terapiyle desteklenmemişse ilaç kesildiğinde şikayetler geri döner.Sosyal fobiniz var mı?Aşağıdaki sorulardan birine 'Evet' cevabı veriyorsanız sosyal fobiniz olabilir.* Başkalarının karşısında konuşurken kendimi utandıracak bir şey söylemek veya yapmakla ilgili yoğun bir korku yaşıyorum.* Her zaman hata yapmak veya başkaları tarafından eleştirilmekten çok korkuyorum.* Sıkıntı ve utanma korkusuyla bazen yapmak istediklerimi yapmaktan veya birileriyle konuşmaktan kaçınıyorum.* Yeni birileriyle tanışmadan günler hatta haftalar önce endişelenmeye başlıyorum.* Yeni tanıştığım insanların bulunduğu ortamlarda kızarma, terleme, titreme, bulantı gibi şikayetlerim oluyor.* Okul organizasyonları, toplantılar, konuşma yapmak gibi sosyal ortamlardan uzak kalmayı tercih ediyorum.* Korkularımdan uzaklaşmak için sıklıkla içki içiyorum.Özgür Gökmen Çelenk / Radikal