Sorun belki hormondadır

Bebek sahibi olamayan çiftlerin umudu tüp bebek. Ancak 1978 yılından beri uygulanan ve pek çok çiftin bebek özlemini gideren tüp bebek yöntemine gelene kadar yapılabilecekler var. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve International Hospital Tüp Bebek Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Engin Oral, kimi zaman hormon den- gesizliklerinin bebek sahibi olmayı güçleştirdiğini belirterek, "Özellikle prolaktin hormonunun yüksekliği kadında yumurtlama bozukluğu, tüylenme ve baş ağrısı yapabilir. Prolaktin dışında guatr, hipertiroidi veya hipotiroidi varsa bu hormonları düzelterek gebeliği kolaylaştırabiliriz" diyor.Kısırlık şüphesiyle başvuran bir çifte neler yapılıyor? Erkeğe sperm analizi yaptıktan sonra kadına geçiyoruz. Önce kadının üçüncü gün hormonlarına, ardından da yumurta rezervine bakıyoruz. Rezerv iyi mi değil mi? Rahim içinde bir sorun var mı? Eğer bir sorun varsa rahim filmi istiyoruz; buna HSG deniyor. Bu, bize kadının rahminin iç yapısı ve tüplerinin açık olup olmadığı hakkında fikir verir. Yumurtlama var mı yok mu diye yumurtlama takibi yapıyoruz veya âdetin ikinci yarısında progesteron hormonuna bakıyoruz. Bunlar temel testler. Çiftlerin yaklaşık yüzde 10'unda bir sorun tespit edemiyoruz ama buna rağmen gebelik oluşmuyor. Buna 'açıklanamayan infertilite' deniyor.Sorun varsa nasıl bir yol izliyorsunuz? Eğer yumurtlama bozukluğu varsa yumurtlama ilaçlarıyla tedaviye başlıyoruz. Kadının hormon bozukluğu varsa bunları düzeltiyoruz. Bazen sadece bunlar bile kısırlık nedeni olabiliyor. Özellikle prolaktin hormonunun yüksekliği kadında yumurtlama bozukluğu, tüylenme ve baş ağrısı yapabilir. Eğer prolaktin yüksekse düşürücü ilaç vererek gebeliği sağlamaya çalışıyoruz. Guatr, hipertiroidi veya hipotiroidi varsa bu hormonları düzelterek gebeliği kolaylaştırabiliriz. Kadında eğer rahim içinde şekil bozukluğu, yapışıklık, polip, miyom varsa bunları operasyonla gidererek gebeliği sağlayabiliriz. En zor olgular yumurtalık rezervi azalmış olanlardır. Erken yumurtalık yaşlanması da gebelikte sıkıntı yaratır. Bunlarda yumurtalık sayısı az üstelik kalitesi de iyi olmuyor. Bu olgulara hemen beklemeden tüp bebek yapılması gerekir. Ama Türkiye'de sorun şu: Bazı çiftler takiple, aşılamayla bebek sahibi olabilecekken hemen tüp bebeğe geçiliyor. Bazı olgular ise gereksiz yere bekletiliyor, hastanın yaşı ilerliyor ve şansı azalıyor.Aşılama nasıl yapılıyor? Aşılama yumurtalıkların uyarılması demek değildir. Bazı olgularda hiç ilaç vermeden sadece takiple bile gebelik elde edilebiliyor. Yani yumurta gelişiyor mu ve çatlıyor mu? Eğer bu varsa hastaya "Şu günlerde eşinle beraber ol" diyoruz. Bu en kolay olan işlemdir. Buna 'doğal siklus takibi' deniyor. Bazılarına hap veya enjeksiyon şeklinde yumurtlama ilaçları veriyoruz. Bu olgularda ilaçlarla yumurtlamayı artırıyoruz. Eğer sperm faktörü varsa spermi alıp laboratuvar ortamında yıkayıp rahim içine veriyoruz. Bu aşılamadır.Bu yöntemlerin başarı oranları nedir? Sadece yumurtlama takibi yapmak ve yumurtlama ilaçları vermek aylık yüzde 5-6 oranında gebeliği elde etmede başarı sağlıyor. İğneyle yumurtalık takibinin başarısı yüzde 8-9 civarındadır. Bunlara aşılama eklemek yüzde 12-13 civarında başarı sağlar. Ancak bu yöntemler, spermi olan tüpleri açık bulunan çiftler için geçerlidir. Yine de sonuç alamazsanız... O zaman tüp bebeğe geçiyoruz.Tüp bebek aşamasında çiftleri neler bekliyor? Bazı olgularda direk tüp bebeğe geçeriz. Bu olgular, ağır erkek faktörü varsa, üç kez aşılama yapılmış ve başarısız olunmuşsa, kadının yaşı 35 üstüyse ve yumurtalık rezervi azsa, kadındaki ağır evre 3-4 endometriozis tedavi yapmamıza rağmen başarılı olunmazsa, 7 veya 10 yıl üzeri infertilite varsa, bu gibi olgularda direkt tüp bebeğe geçiyoruz. Tüp bebek ve mikroenjeksiyon birbirine sürekli karıştırılıyor. Tüp bebek daha doğal bir yöntemdir. Kadından aldığınız yumurta ve erkeğin spermini laboratuvar ortamında bir sıvı içinde yan yana koyuyor ve döllenmesini bekliyorsunuz. Mikroenjeksiyonda ise spermi alıp yumurtanın içine sokuyorsunuz. Bu daha garantili bir yöntem ve özellikle ağır erkek faktörünün olduğu durumlarda (spermi az veya testisinden sperm çıkarılan olgular) kullanıyoruz.Tüp bebeğin aşamaları neler?Danışmanlık hizmetleri: Tüp bebek yapmaya karar veren veya yapan bir çifte mutlaka danışmanlık hizmetleri verilmeli. Bu, Türkiye'de en çok ihmal edilen konudur. Neden gebe kalmadığı, tedaviyle gebe kalma şansı ve oluşabilecek riskler anlatılmalı ve mutlaka psikolojik destek verilmeli.Yumurtalık uyarma: Tüp bebekte çok yumurta istiyoruz ve bunun için hastaya günlük iğneler veriyoruz. Artık iğneler insülin gibi hasta tarafından yapılıyor. 10 gün kadar takip ediliyor. Günü geldiğinde yumurtaları olgunlaştırmak için 'çatlatma iğnesi' yapıyoruz. 36-38 saat sonra hastayı uyutarak, steril koşullarda yumurtayı toplama işlemini yapıyoruz. Anne adayının yarım saatlik bir operasyonla vajinal yoldan ve ultrasonografi yardımıyla yumurtalarını alıyoruz. İdeal bir siklusta 10-15 yumurta normaldir. Yumurtaları aldıktan sonra ertesi gün tüp bebek veya mikroeenjeksiyon yapıyoruz. Sonrasında ise döllenme olup olmadığına bakılıyor. Ardından transfer yapıyoruz. Ülkemizde üç embriyoyu rahime transfer etmeye izin var. Eğer bir fazla embriyo vereceksiniz bunu mutlaka açıklamanız ve belgelemeniz gerekiyor. 30 yaşın altında iki, 30 yaş üstüne ise üç embriyo transfer ediyoruz. Transfer sonrası iki hafta hastaya oluşan embriyoların rahime iyi yapışması için destekleyici ilaçlar veriyoruz. İki hafta sonra da gebelik testi yapıyoruz. Negatif ise "Olmadı" diyoruz. Pozitif ise emin olmak için iki gün sonra tekrar test yapıyoruz. Pozitif çıkarsa kesin gebelik olduğunu söyleyebiliyoruz.Başarısızlık neden olur? Yapışma kusuru, yumurta kalitesi, döllenme bozukluğu veya genetik kusur olabiliyor. Genetik tarama yapılmıyor mu embriyolara? Eğer ailede genetik bir bozukluk varsa, anne yaşı ileriyse (38 üstü) daha önce genetik bozukluğu olan bir çocuk dünya getirilmişse 'preimplantasyon genetik tanı' (PGT) yapıyoruz. Her vakaya yapılmıyor.Tüp bebek kaç kez denenebilir? Yılda üç veya dört defa. Yedi-sekiz defa başarısız olunmuşsa tek çare donörden yumurta alınmasıdır. Ancak bu da ülkemizde yasak.Tüp bebek deneme aralıkları ne olmalı? İki-üç ay olmalı.Tedavi ne kadar sürüyor? 20-25 gün devam ediyor.Tüp bebeğin maliyeti nedir? İlaçlar dahil beş-altı bin YTL. Bunu yediye de 3-4 bine de yapan var. Hatice Yaşar /Radikal