Sara hastalığı anne olmaya engel değil

İlaç yetmiyorsa ameliyat şartEpilepsi hastaları ile kendilerini takip eden doktorlarda 'Kullanılan ilaçlar bebeğe zarar verir' diye bir önyargı var. Ancak epilepsi ilaçlarını kesmek hata. Çünkü hamilelik sırasında geçirilecek büyük nöbetler, anne karnındaki bebeğe, kullanılan ilaçların yan etkilerinden daha fazla zarar verebilirEpileptik hastaların gebelikte en yaygın yaptığı hata ilacı kesmek. Sağlıklı gebelik için düzenli ilaç kullanımı ve doktor takibi şart. Hamile kalmadan önce folik asit takviyesi ilaçların yan etkisini azaltıyor. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Candan Gürses anlattı.Epilepsi nasıl teşhis edilir?Önce hastadan ayrıntılı bir öykü alırız. Hastaya nöbet sırasında neler hissettiğini, nöbetin geleceğini anlayıp anlamadığını sorarız. Daha sonra hasta yakınlarından nöbet sırasında neler olduğunu öğreniriz. Öykü kısmı çok önemli. Çünkü bazen ilk seferinde tabloyu anlamak pek mümkün olmayabilir. Hastayı defalarca görüp dinlemek gerekebilir. İkinci adım EEG dediğimiz beyin elektrosudur. Bu yöntemde beynin elektriksel faaliyeti kaydedilir. Yarım saat süren çekim sonunda filmde bir sorun tespit edilebilir. Eğer hastanın epilepsi olduğunu düşünüyor ancak filmde problem görmüyorsak çekim mutlaka tekrarlanmalı. Gerekirse en az üç defa EEG çekilmeli.EEG çekimi nasıl yapılıyor?Hastanın başına elektrot dediğimiz teller yerleştirilir. Kafa derisinin üzerinden beynin elektrik faaliyeti bilgisayara veya kâğıda aktarılır. İşlem kesinlikle hastaya zarar vermez, can yakmaz. Çekim sırasında epilepsiyi ortaya çıkarıcı faaliyetler var. Mesela aralıklı ışık vererek hastanın ışığa duyarlı olup olmadığını anlıyoruz. Bir başka uygulama, hastaya en az beş dakika soluk alıp verdirmedir. Çünkü soluma bazen nöbetleri tetikleyebilir. EEG çekimlerinin standarda uygun yapılması çok önemli. Maalesef çekimler çoğu zaman teknik donanımlara uyulmadan yapılıyor.Kullandığınız başka tetkikler var mı?Eğer beyin elektrosu normal çıktıysa ama şüphemiz hâlâ sürüyorsa yapacağımız tetkik uyku-uyanıklık EEG'sidir. Bu yöntemde hasta tüm gece uykusuz bırakılır ve sabah EEG çekimi yapılır. En son video EEG monitörizasyon yaparız. Bu, uzun süreli bir EEG incelemesidir. Bir başka görüntüleme yöntemi MR'dır. Bu yöntem için iyi bir cihaz ve iyi bir yorum önemli. Her beyin MR'ı epilepsinin nedenini göstermez. MR, beyin tümörü, damar yumağı olup olmadığını açığa çıkarabilir.Epilepsisi olan kadınlar çocuk sahibi olabilir mi?Evet, sağlıklı bir gebelik yaşayabilirler. Ne yazık ki, bazı doktorların bu konuda çok kesin bir ön yargısı var. Hastalara bu dönemde ilaçlarını bırakmalarını söyleyebiliyorlar. Elbette, ilaç kullanımının birtakım yan etkileri, bebeğe zarar verme riski var. Ama bu risk çok yüksek değil. Epilepsisi olmayan, hiç ilaç kullanmayan gebe bir kadında anomali riski yüzde 1-2'dir. İlaç kullanmak zorunda olan bir epilepsi hastasında bu oran en fazla yüzde 4-5'tir.Gebelikte ilaç bırakılınca ne olur?İlacı bırakmak nöbetin gelmesini tetikler. Zaten bazı epilepsi türleri hamilelikte artma eğilimine girer. Bu yüzden ilaç kesildiğinde gelebilecek nöbet daha şiddetli olabilir. Şiddetli bir nöbet ilacın bebeğe vereceği zarardan çok daha fazladır. Örneğin düşük, anne ve bebek ölümleri olabilir.Çocuk doğurmak isteyen hastalar nasıl hazırlıklar yapmalı?Gebeliklerini planlamaları gerekiyor. Örneğin doktorlarına 'üç-beş ay sonra gebe kalmayı düşünüyorum' demeliler. Bu durumda biz o hastaların ilaçlarını önceden düzenleme şansına sahip oluruz. Düzenlemeden şunu kastediyoruz: Nöbetleri kontrol altında tutabilecek, mümkün olduğunca düşük dozda ilaç. Bir de, hasta birden fazla çeşit ilaç kullanıyor olabilir. Yine mümkünse bunu tek ilaca indirmeye çalışıyoruz. Veya hasta aynı anda üç ilacı birden alıyor olabilir. Bu durumda alması gereken ilaçları gün içinde eşit aralıklara bölmeye çalışıyoruz ki, bebek bundan zarar görmesin. Hazırlık döneminde hastaya vitaminler veriyoruz. Vitamin, bebek anne rahmine düşmeden önce epilepsi ilacının yan etkilerini aza indiriyor.Hangi vitaminler kullanılıyor? Günde 5 miligram folik asit veriyoruz. Daha sonra bebeğin organlarının geliştiği ilk üç aylık dönemde bu vitamin takviyesine devam ediyoruz. Şu noktayı vurgulamak istiyorum: Folik asit takviyesinin mutlaka gebelikten iki ay önce başlaması gerekiyor. Yoksa ilaçların zararını azaltmıyor.Gebelikte nöbet nasıl riskler taşır?Diyelim kişi ilaçlarını almadı. Bu durumda büyük nöbet geçirip karnının üstüne düşebilir. Bu da iki türlü zarar oluşturur. Bir, anne adayının karnının çarpması dış travmaya yol açar. İki, anne karnında bebeğe giden kan ve oksijen azalır.Nöbetin gebelikte artma ihtimali nedir?Epilepsinin şiddeti yüzde 85 oranında aynı kalır. Şiddeti yüzde 5 artar, yüzde 10 azalır. Küçük nöbetlerin bebeğe çok zararlı etkisi yok. Yeter ki, hasta o büyük, kasılmalı nöbetten geçirmesin. Ancak küçük nöbetleri hafife almamak lazım. Çünkü bunlar büyük nöbetlerin habercisi olabilir.Epilepsisi olan gebelerin hangi aralıklarla doktora gitmesi gerekiyor?Hastaların en az ayda bir kez kontrole gelmesi lazım. Ayrıca epilepsi ve kadın doğum uzmanının birlikte çalışması gerekiyor.Yapılması gereken başka testler var mı?Anne karnında bebeğin içinde bulunan sıvıdan örnek alıp bunu incelemek mümkün. Bu sıvıdaki hücreleri tarayarak bazı sorunlar önceden tespit edilebiliyor. Ancak bu her zaman gerekli olan bir uygulama değil. Aylık kontroller ve ultrason çoğu zaman yeterli. Eğer ultrason takiplerinde sorun varsa örneğin bebeğin kalp atışlarında düzensizlik ya da bebeğin gelişmesinde gerilik saptanmışsa ayrıntılı incelemeler yapılabilir.Peki çocukta epilepsi çıkma riski var mı?Epilepsisi olan anne-babaların çocuklarında risk artar, ama bu, her çocuk hasta olacak anlamına gelmez. Kabaca anne veya babada epilepsi varsa çocukta olma riski yüzde 5'tir. Genellikle kalıtsal olan epilepsiler iyi seyirlidir. Ancak akraba evliliği hastalığın görülme olasılığını artırır. Bu durumda anne ya da babanın hasta olması bile gerekmez. Akraba evliliği, epilepsiyle birlikte diğer bazı hastalıklar açısından da risk yaratır.Doğum nasıl olmalı?Eğer anne veya bebekte başka bir sorun yoksa normal doğum beklenir. Ancak başka sorunlar varsa sezaryen önerilir.Anne bebeğini emzirebilir mi?Evet. Sütle çocuğa geçen ilaç miktarı önemsizdir. Anne sütü alması çocuklar için çok önemlidir. Bebek doğduktan sonra anne şunlara dikkat etmeli: Bebeği ayakta emzirmemesi lazım. Annenin yanında kendisine yardım edecek birileri bulunmalı. Uykusuzluk, yorgunluk epilepsiyi tetikleyici faktörlerdir.Peki doğum kontrol yöntemleri için neler öneriyorsunuz?Epilepsi hastasının gebelikten korunma aşamasında da doktorla işbirliği yapması lazım. Çünkü doğum kontrol haplarının bazıları epilepsi ilaçlarıyla etkileşir. Örneğin birinin kandaki miktarını azaltıp diğerini artabilir. Bu durumda ilaçlardan biri etkisini yitirir.ÖZGÜR GÖKMEN ÇELENK