Sağlık formülleri

Sağlığımızın göstergesi olan pek çok kriter var. Bir kan testiyle ortaya çıkan kolesterol, trigiliserit gibi kan yağlarımızla, tansiyon değerlerimiz, özellikle kalp sağlığı ve riskleri açısından, 'haberci' olarak kabul ediliyor. Son yıllarda bel çevresinin de kalp riskini belirleyen önemli ölçülerden biri olduğunun ortaya çıkmasıyla, farklı ölçüm kriterleri de telaffuz edilir oldu. Kan yağları hesaplamasından, bel çevresi ölçümüne, kalp hızı hesaplamasından çocukların ileride sahip olacağı boyun, muhtemel sonucunu veren hesaplamaya kadar kadar çeşitli formülleri derledik.Beden kitle indeksi (BKİ):Sağlığımızla ilgili formüllerin son yıllarda belki de en popüler olanı, bu nedenle de en çok bilineni şüphesiz, BKİ olarak kısaltılan beden kitle indeksi.Beden kitle indeksi (Body Mass Index-BMI) tıbbın üzerinde anlaştığı ve en yaygın kullandığı vücut ağırlığı değerlendirme ölçüsü. Bu nedenle de hemen her yerde karşımıza çıkmasına alıştık. BKİ, vücut ağırlığının, boyun karesine bölünmesiyle bulunuyor. Eğer çıkan sonuç, 19'un altındaysa zayıf, 19 - 25 arasında ise normal, 25 - 30 arasında kilolu, 30'un üstünde ise şişman (obez) sayılıyorsunuz.Dr. Özgen Doğan'dan kan yağları hesaplaması:Toplam kolesterolü hesaplamanın basit formülünü Dr. Özgen Doğan şöyle tarif ediyor; ''Trigliserid değerinizi 5'e bölüyorsunuz. Buna HDL ve LDL'yi ekliyorsunuz. Bu toplam kolesterolü gösteriyor.''Ancak Dr. Özgen Doğan, bu formülün herkeste istenilen doğru sonucu vermeyebileceğini de belirterek şu uyarıyı yapıyor:"Diyelim ki HDL'si 100 olanlar var. Benim eşimin 98 örneğin. LDL ve trigliseridi de 100. Yani normal. Böylece total kolesterolü 220 olur. Bu hastaya 'Kolesterolün yüksek aman dikkat et' denir. Aslında değerleri harika. Niye yüksek çıkıyor? Çünkü iyi kolesterolü (HDL) yüksek. Bir başka örnekte kişinin HDL'si 25, LDL'si 145, trigliserid 150 diyelim. Total kolesterolü 200 oluyor. Ona da deniyor ki 'Kolesterolün normal'. Halbuki iki tane problemi var; birincisi HDL'si çok düşük, ikincisi LDL'si çok yüksek. Onun için bu değerlerin ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekiyor."Kalp hızı hesaplaması:Spora başladığınız ilk dönemlerde kalp hızınızı hesaplamak için 220 sayısından yaşınızı çıkarıp 0,5'le çarpmanız gerekiyor. Örneğin 50 yaşındaysanız 220'den 50'yi çıkardığınızda 170 kalır. 0,5'le çarptığınızda 85 çıkar. İlk dönemlerde 0,5 - 0,75 değerlerini uygulamayı öneren Dr. Özgen Doğan, "Üstüne çıkarsanız egzersiz seviyenizi azaltın. Fiziksel olarak daha iyi olduğunuzda 0,5 yerine 0,85'i kullanın" uyarısında bulunuyor. İkinci bir yöntem olarak da el bileği veya boynunuzdan kolayca nabzınızı ölçebilirsiniz. Bunun için 15 saniye saymanız gerekiyor. Bulduğunuz rakamı 4'le çarparsanız dakikadaki kalp hızınızı bulursunuz.Dr. Erdoğan Aygar'dan kalbi koruma formülü:Kardiyologların üzerinde fikir birliği ederek ortaya koydukları bir denklem var. "T.L.C. + A2BS" olarak özetlenen bu denklem, her ne kadar bir matematik formülünü andırsa da açılımı şu; Teropatik (tedavi), life style (yaşam tarzı) changing (değişikliği) TLC ve Aspirin, Ace inhibitörü (tansiyon ilacı), Beta bloker (tansiyon ve ritm bozukluğu ilacı) ve Statinler'in (kolesterol düşürücü ilaçlar) baş harflerinin kısaltılması olarak ifade edilen A2BS. Dr. Erdoğan Aygar, A2BS olarak adlandırılan dört ilacın bir arada kullanımını, trafik kazalarından ölümleri azaltan ABS fren sistemine benzetiyor.Prof. Dr. Mehmet Öz'ün bel çevresi formülü:Yine son yıllarda sık sık karşımıza çıkan formüllerden biri de bel çevresi. Kalp hastalıkları riskini belirleyen parametrelerin arasına girmesiyle önemi artan bel çevresindeki yani karın organlarının çevresindeki yaÇ dokusunun artması, diyabete, obeziteye, damar sertliğine yol açıyor. Hatta bazı araştırmalar, prostatla ilgili şikâyetlerin de bu tip yağlanmaya bağlı olduğunu gösteriyor. Bu nedenle de doktorlar artık kilodan çok bel çevresinin ölçmenin anlamlı olduğunu düşünüyor. Erkeklerde 94, kadınlarda ise 80 santimetrenin, son bilgilere göre üst sınırlar olması gerekiyor. "Bel çevresindeki her 1,5 santimetre fazlalık, yarım kilo yaÇ demektir" diyen Prof. Dr. Mehmet Öz de bel çevresine yönelik kendine has formülünü şöyle özetliyor; "Boyunuzu ikiye bölün. Eğer bel çevreniz, çıkan rakamdan fazla ise tehlikedesiniz. Bel çevreniz mutlaka bu rakamın altında olması, ideali yarısı olması gerekir."Prof. Dr. Feyza Darendeliler'den çocuklar için boy hesaplaması:Prof. Dr. Feyza Darendeliler, anne ve babanın boyuna göre basit bir hesaplama yöntemiyle çocuklarının ileride ne kadar uzayabileceğiyle ilgili ipucu veriyor. İşte Prof. Darendeliler'in formülü; • Kız çocuk için; Annenin ve babanın boyunun toplamından 13 çıkarın. Çıkan sonucu ikiye bölün. Ortaya çıkan sayı, çocuğun muhtemel olması gereken boy uzunluğunu verir.• Erkek çocuk için; Annenin ve babanın boyunun toplamına 13 ekleyin. Çıkan sonucu ikiye bölün.Ayşegül Aydoğan Atakan / Milliyet