MS hastalığına dikkat!

Türkiye'de 35 bin hastasının var olduğu tahmin edilen Multipl Skleroz (MS), nedeni hâlâ bilinmeyen hastalıklardan. Kimlerin MS olabileceği önceden söylenemiyor ama kadınlarda 2 kat daha fazla görüldüğü ve gençlerde sık rastlandığı biliniyor.Beynin konuşma, yürüme, görme gibi fonksiyonları üzerindeki kontrolünü kaybetmesine neden olan MS, ileri dönemde tekerlekli sandalyeye mahkûm olmaya kadar götürebiliyor. MS, bağışıklık sisteminin bir çeşit şaşkınlığı olarak da kabul ediliyor. Henüz önlenebilir veya tedavi edilebilir bir hastalık olmaması nedeniyle fazla bilinmeyen MS, çoğu kez akıl hastalığı sanılıyor ya da belirtilerinden ötürü hastaların 'sarhoş' gibi algılanmalarına yol açıyor.'Türkiye MS Tanıtım Haftası' olarak ilan edilen mayıs ayının üçüncü haftasında, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Türkiye MS Derneği Tıbbi Komite Başkanı Prof. Dr. Aksel Siva, hastalıkla ilgili sorularımızı yanıtladı...MS nasıl bir hastalık?Genç erişkinlerde görülen bir merkezi sinir sistemi hastalığı. Özellikle 20- 40 yaş arası ilk belirtilerini veriyor ve yaşam boyu sürüyor. Ama 7, 16 hatta 65 yaşında da ortaya çıktığı oluyor. Kesinlikle bulaşıcı ya da bir akıl hastalığı değil.Tipik belirtileri nelerdir?Görme bulanıklığı, çift görme, görüntünün kayması gibi görme bozuklukları, bir kolda, bacakta ya da her iki bacakta güçsüzlük şeklinde kendini gösterebiliyor. Yürümede dengesizlik, bir veya iki elde titreme, idrar kaçırma ya da yapamama, uyuşma gibi sorunlarla ortaya çıkabiliyor. Ancak bu belirtiler tek başlarına MS'i düşündürmez. MS tanısını en çok destekleyen inceleme yöntemi ise 'manyetik rezonans'tır (MR).Görülme sıklığı nedir?Ekvator kuşağında hemen hemen hiç görülmüyor. Ama kutuplara gidildikçe artıyor. İspanya ve İtalya'da her 100 bin kişiden 50 - 60 kişi etkilenirken, Almanya'da 100 binde 80, İsveç ve İngiltere'de 100 binde 100'ü geçiyor. Kuzey Avrupa ülkelerinde her 1000 kişiden biri MS'li. ABD'de ve Kanada'nın kuzeyinde bazı bölgelerde MS'li oranı her 500 - 750 kişiden biri gibi daha yüksek oranlara çıkabiliyor. Edirne'de yapılan bir çalışmada Türkiye'deki görülme sıklığı 100 binde 34 bulundu.Çevresel etmenler MS'in ortaya çıkmasında rol oynuyor mu?Muhtemelen çevrenin de etkisi var. Ama nasıl etkisi olduğunu iyi bilmiyoruz. Sarı ırkta örneğin Kuzey Amerika'yla aynı enlemde olan Kuzey Japonya'ya bakıldığında MS'lilerin sayısı çok düşük. Sarı ırkın, kısmen siyah ırkın MS'e karşı koruyuculuğu var. Beyaz ırk MS'in ortaya çıkması için daha yatkın. En çok sarı saçlı, renkli gözlü, beyaz tenli kadınlarda görülüyor. Zaten kadınlarda erkeklerden 2 kat daha fazla rastlanıyor.Hastalık öldürücü olabiliyor mu?Kişiden kişiye farklı seyredebiliyor. Ataklı olanlar bazen iz bırakmadan düzeliyor ama MS öldürücü bir hastalık değil.Yeni tedavi yaklaşımları nelerdir?10 yıldır kullanılan koruyucu ilaçlar var. Hastalığı yok etmiyor, ama atak olma ihtimalini azaltıyor. Beyinde ortaya çıkardığı izleri azaltmak mümkün oluyor. Kök hücre çalışmaları da sürüyor.Anneden bebeğe geçme riski var mı?Yüzde 1'in altında.Sigara ve alkol tetikleyici mi?Sigara hastalığın bazı belirtilerini artırabiliyor. Alkolün çok aşırıya gidilmedikçe bir mahsuru yok.Hamilelik riskli mi?MS'li kadın hamile kalamaz ya da kalmamalı gibi yanlış bir kanı var. İsterse beş tane hamilelik yaşasın, bunun bir zararı yok.En çok sorulanlarEgzersiz MS'e yararlı oluyor mu?- Tek başına egzersiz MS'i düzeltmez ancak bazı komplikasyonların önüne geçebilir. İştah ve uykuyu düzenlemeye yardımcı olduğu gibi kendini iyi hissetmeye de katkıda bulunur.MS cinselliği etkiler mi?- Hastalıkla ilgili her şey -fiziksel belirtilerden, duygusal etkisine dek- cinsel hayatı etkileyebilir. Ancak bu, cinsel problemlerin tedavi edilemeyecekleri anlamına gelmez. MS'i olan kişiler tatminkâr bir cinsel yaşam yaşayabilirler.MS'lilerde depresyona sık rastlanır mı?- MS'i olan kişilerin yüzde 30 - 40'ı hafif ya da orta derecede depresyona girmektedir.Stres MS'i kötüleştirir mi?- Stresin MS'e neden olduğuna veya kötüleştirdiğine ilişkin bir kanıt yok. MS'li kişiler stresle mücadelede, hem zihinsel hem de fiziksel açıdan olabildiğince aktif olmalı, eğlenceye vakit ayırmalıdır.Sıcaklık MS'i nasıl etkiler?- Sıcaklık MS'i kalıcı bir şekilde kötüleştirmez. Ancak, günün sıcağından kaçınmak ve sıcak su yerine ılık suda banyo yapmak iyi olur.Grip aşısı yaptırılabilir mi?- Grip aşıları bazı MS'lilerde belirtilerde artışa neden olabilmekte. Bununla birlikte, grip aşılarının şiddetlenmelerinin sayısında bir artışa neden oldukları fikrini destekleyecek kanıt mevcut değil.(Schering İlaç tarafından hazırlanan MS'le yaşamak kitapçığından alınmıştır.) Ayşegül AYDOĞAN/ Milliyet