Mevsim Geçişlerinde Tiroid Hastalığına Dikkat!

Sonbahara girilmesiyle birlikte vücudumuzda da bazı değişimler yaşanabiliyor. Özellikle bağışıklık sisteminde yaşanan farklılıklar birçok sağlık sorununa zemin hazırlayabiliyor. Bu durumdan da en çok tiroid bezi etkilenebiliyor. Ani değişen hava sıcaklıklarına uyum sağlayamayan ve strese giren vücut, tiroid hastalıklarına daha açık hale geliyor.

Tiroid hastalıkları hızla yaygınlaşıyor

Tiroid hastalıkları ülkemizdeki en ciddi sağlık problemlerinin başında gelir. Özellikle iyot eksikliğine bağlı tiroid bezi hastalıkları gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Tiroid hastalıklarının nedeni tam olarak bilinemese de aşırı kilo, genetik faktörler ve radyasyon gibi nedenler risk oluşturabilir. Ayrıca tiroid hastalıklarına erkeklere nazaran kadınlarda daha sık rastlanır.

En çok mevsim geçişlerinde ortaya çıkıyor

Tiroid hastalıkları en çok ilkbahar ve sonbahar aylarında ortaya çıkar. Mevsim geçişlerinde yaşanan sıcak-soğuk hava değişimleri bu duruma zemin hazırlayan en önemli nedenlerden biridir. Tabi bu durum sadece tiroidi değil vücudun tüm genel sağlığını da etkiler. Vücut, aniden değişen neme ve ısı farklılıklarına hemen uyum sağlayamaz. Bu sebeple de strese girerek savunma sistemi zayıflayabilir. Mevsim geçişlerinde en fazla bağışıklık sisteminde sorunlar yaşanır. Bağışıklık sisteminde meydana gelen değişimler de tiroid hastalıklarına yol açabilir. Özellikle bağışıklık sistemi normal düzeninden çıkar ve bu durum da tiroid bezinde ciddi hasarlara yol açabilir. Ayrıca mevsim geçişlerinde grip, nezle, üst solunum yolu enfeksiyonu gibi viral enfeksiyon geçiren kişiler daha çok risk altındadır.

Vücudun orkestra şefi: Tiroid bezi

Tiroid bezi, boyunda adem elması olarak adlandırılan kıkırdağın hemen altında bulunan bir organdır. Küçük bir organ olmasına rağmen işlevi oldukça önemlidir. Triiodotironin (T3) ve tiroksin (T4) denilen iki adet hormon üretir. Tiroid bezinin vücudumuzdaki işlevi bir orkestra şefine benzetilebilir. Nasıl ki orkestra şefi hızlandığında tüm orkestra hızlanırsa, tiroid bezi de fazla çalıştığında tüm vücut fonksiyonları hızlanır. Aynı durum tam tersi için de geçerlidir. Tiroid bezinin fazla hormon üretmesi haline hipertiroidi, beklenenden az çalışıp eksik hormon üretmesine de hipotiroidi denir.

Hipotiroidi: Tiroid bezinin az ya da hiç hormon üretmemesi anlamına gelir. Hipotiroidi en sık rastlanan tiroid hastalığıdır. Kadınlarda daha sık görülür ve özellikle gebelik sonrasında artar. Yaşla birlikte sıklığı artar ve aileden birinde bu hastalık var ise sizde de olma olasılığı diğer bireylerden daha yüksektir. Kullanılan bazı ilaçlar ve iyot eksikliği de hipotiroidizmin önemli nedenleri arasında yer alır. Erişkin bireylerde görülen hipotiroidinin en önemli nedeni hashimotodur. Bu tiroid hastalığında vücutta bir nedenle bağışıklık sistemi bozulur ve oluşan antikorlar tiroid bezine saldırır. Hasar gören tiroid bezi de vücudun ihtiyacı olan tiroid hormonunu yeterince üretemez hale gelir. Hipotiroidinin diğer bir sebebi ise başka tiroid hastalıklarının tedavisinde kullanılan radyoaktif iyot tedavisi ve tiroid bezi cerrahisidir. Ayrıca tiroid bezini etkileyen bazı mikroplar ve ilaçlar da hipotiroidiye neden olabilir.

Hipertiroidi: Tiroid bezinin fazla hormon üretmesine bağlı gelişir. Hipotiroidiye göre sıklığı daha azdır ama tedavisi daha zahmetlidir. Hipertiroidinin en sık sebebi Graves hastalığıdır. Graves hastalığında boynun ön tarafında tiroid bezinin büyümesine bağlı şişlik oluşur ve tiroid bezi normalden fazla hormon üretmeye başlar. Bu hastalıkta da bağışıklık sistemi bozulmuştur ve tiroid bezine karşı uyarıcı antikorlar oluşmuştur. Graves hastalığı olan kişilerde gözün arka tarafında şişme olur ve göz dışarı çıkmış gibi görünür. Hipertiroidinin bir başka nedeni ise tiroid nodülleridir. Çoğu zaman sessiz olan bu nodüller bazı durumlarda fazla hormon üreterek hipertiroidi tablosuna neden olabilirler. Ayrıca hipertiroidi tedavisinde dışarıdan verilen tiroid hormon ilaçlarının ihtiyaçtan fazla verilmesi de hipertiroidiye neden olabilir. Tiroid bezi bozuklukları, kişilerin önemsemeyeceği kadar basit şikâyetlerle başlayıp ciddi sonuçlar doğurabilen, sık rastlanan ve tedavisi çoğu zaman basit olan bir hormon hastalığıdır. Tiroid bozuklukları ülkemizde de sık görülmekte ve yetersiz iyot kullanımı da hastalığı tetiklemektedir.

Saç ve kaş dökülmesi varsa hipotiroidiye dikkat!

Vücudun orkestra şefinin az çalıştığını düşünelim. Bu durumda hipotiroidide öncelikli olarak halsizlik, yorgunluk, bitkinlik ve üşüme olur. Bazal metabolizma yavaşlar, kilo almaya başlanır ve vücutta ödem oluşur. Cilt ve ter bezleri yavaşlar, saçlar ve kaşlar dökülür. Ayrıca mide-bağırsak sistemi yavaşladığından bulantı, kabızlık ve gaz oluşur. Kalbe giden uyarı azalır, kalp hızı düşer, kalp ve ritim bozuklukları da gelişebilir. Bunların yanı sıra adet gecikmeleri, beyin fonksiyonlarında yavaşlama, unutkanlık ve zihinsel yavaşlama da yaşanabilir.

Ani kilo vermek hipertiroidi habercisi

Hipertiroidide ise hipotiroidinin tam tersine vücudun orkestra şefi devrededir ve vücudu normalden fazla uyarmaya başlar. Bazal metabolizma hızlanır ve fazla yemek yenmesine rağmen kilo kaybı yaşanır. Kalbe giden uyarı artar ve kalp ritmi hızlanır. Bunun sonucunda da çarpıntı, sinir sisteminde uyarılma, sinirlilik ve ellerde titreme görülür. Ter bezleri fazla uyarıldığından aşırı terleme ve sıcağa tahammülsüzlük gelişebilir. Ayrıca protein metabolizması hızlanır. Kas erimeleri, kaslarda zayıflık, halsizlik ve güçsüzlük de olabilir. Bunların dışında yorgunluk, kısırlık, adet düzensizliği, vücut ağrıları ve görme bozuklukları gibi birçok şikâyetler de yaşanabilir.

Tedaviler ömür boyu sürebilir

Hipotiroidi hastalığının tanısını koymak oldukça kolaydır. Hastadan alınan kan örneğinde tiroid stimülan hormon (TSH) ve tiroid hormonu (T4 ve T3) seviyesine bakılarak hipotiroidi olup olmadığı hemen görülebilir. Bu hastalığın tanısında ultrasonografik yöntemlere de başvurulur. Ayrıca hashimoto hastalığını belirlemede kanda tiroid bezine saldıran otoantikorlar da ölçülebilir. Hastalığın tedavisinde eksik olan tiroid hormonu tiroid haplarıyla telafi edilir. Tiroid hapına olanihtiyaç kişiden kişiye göre değişebilir. Bu sebeple hastaya belli aralıklarla kan tetkikleri yapılarak ilaç dozu mutlaka ayarlanmalıdır. Tedavi çoğu zaman ömür boyu sürecektir.

Hipertiroidi tanısında ise, hastadan alınan kan örneğinde TSH, T3 ve T4 değerlerine bakılır. Ayrıca tiroid ultrasonografisi ve spesifik otoantikorların ölçümü de yapılır. Hipertiroidi tanısı olan hastada ilk seçilecek tedavi yöntemi tiroid hormon üretimini bloke eden ilaçlar vermektir. Çoğu zaman bu yöntem ile hastalık kontrol altına alınabilir. İlaçlar ile tedavi edilemeyen hastalarda ise radyoaktif iyot tedavisi (halk arasında atom tedavisi) ya da cerrahi yöntemler uygulanabilir.

Mevsim geçişlerinde tiroid kontrolü şart

Tiroid hastalıklarının tedavisinde tiroid hormon tetkikleri oldukça önemli yer tutar. Bu tetkikler mevsim geçişlerinde mutlaka yaptırılmalıdır. Özellikle tiroid hastalığı tanısı konan ve ilaç tedavisine başlayan hastaların çok daha özenli davranması gerekir. Bu hastaların düzenli olarak ilkbahar ve sonbahar aylarında tiroit hormon kontrollerini ve check-up tetkiklerini yaptırarak, ilaç dozlarını yeniden düzenletmesi gerekir.

Tiroid hastaları için sağlıklı yaşam önerileri

Tiroit hastalarının günlük yaşam şekillerine ve beslenme düzenlerine çok dikkat etmeleri gerekir. Tiroid hormanlarının en temel bileşeni iyottur. Bu sebeple yeterli seviyede iyot alınmasına özen gösterilmelidir. En zengin iyot kaynakları; süt, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler ve deniz ürünleridir. Ancak içeriğinde guatrojen yani guatr hastalığına sebep olan maddeler bulunan yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Karalahana, şalgam ve soya fasulyesi gibi besinler yüksek miktarda guatrojen içerdiğinden asla tüketilmemelidir. Ayrıca karbonhidratlı, unlu ve şekerli yiyecekler de aşırıya kaçılmamalıdır.

Tam da mevsimiyken haftada 1 balık tüketin

Haftada en az 1 kere balık yenmelidir. Tabii tüketilecek balığın mevsimine uygun olmasına da dikkat edilmelidir. Sigara içilmemeli, içilen ortamlarda da kesinlikle bulunulmamalıdır. Çünkü sigara tiroid hormon seviyelerini azaltabilir. Eğer kilo problemi yaşanıyorsa da uzman bir doktor kontrolünde perhize başlanmalıdır. Tiroid bezinin normal çalışabilmesi için düzenli olarak fiziksel hareketler yapılmalıdır.

Dahiliye Uzmanı Dr. Salim Bereket