Kistleri ciddiye alın!

Jinemed Kadın Sağlığı Merkezi'nden Prof.Dr.Teksen Çamlıbel, doğum kontrol hapı kullanan kişilerde kiste hemen hemen hiç rastlanmadığını söylüyor ve ameliyat olan kimselerin, kistin tekrar etmemesi için her altı ayda bir kontrole gitmesi gerektiğini belirtiyor.

Kist nedir?

Kist, Latince içi su dolu keseciklere denir. Onun için yumurtalığa herhangi bir zaman diliminde baktığımızda o ay yumurtlamakta olan yumurta veya bir önceki aydan kalan bazı yumurtalar gibi bir sürü minik minik kistçik dediğimiz içi su dolu kesecikler görürüz. Sorun, bunların çok büyük olması ve aydan aya olmaması. Ancak o zaman bunlara kist diyebiliyoruz.

Kist oluşumunun nedenleri nedir?

Kistlerin genç kızlarda oluşmasının en büyük nedeni yumurtlamanın o ay oluşmamasıdır. Yani 2-2.5 cm çapma gelen yumurtanın çatlayıp yok olması gerekirken, yumurtlanmaz ise 4-5 cm hatta 10 cm oluyor ve koca bir kist haline geliyor. Yani bir şeye kist diyebilmemiz için en az 4-5 cm çapında olması gerekiyor.

Bu kistlerin belirtileri neler?

Büyük kistik yapılar genç kızlarda adette düzensizlik ve karın ağrısı yaratabilir. Bazen bu içi su dolu kistler kendi ekseni etrafında dönüp, yumurtayı boğabiliyor. Bu çok nadir bir risk olsa da özellikle çok şiddetli karın ağrılarına neden olabilir. Bazen bu gibi durumlar acil ameliyat gerektirir.

Yumurtaların kırılmamalarının sebepleri neler?

Normalde, bu yumurtalar kendiliğinden kırılır. Kırılmamasının ilk sebebi strestir. Bunun dışında yaklaşan sınav, erkek arkadaş ya da anneyle kavga, kilonun çok artması veya azalması, aşırı sıkı diyet gibi olumsuzluklar vücut dengesini bozabilir.

Kist teşhis edildikten sonra neler yapılıyor?

Çoğu kez onun yumurtlamayla ilgisinin olduğunu düşünüp, 1-2 ay hormon tedavisi ile eritmeye çalışıyoruz. Bunun en temel ilacı; doğum kontrol hapıdır. Bu tedavi sonucunda da kistin yüzde 80'ini tedavi ediyoruz. O yüzden de genç kızların, yumurtalıklarda sorun denince hemen ameliyatı akıllarına getirmemeleri gerekir. Ama çok büyüyen kistler, o yumurtalığı döndürerek, kangrenleştirebilir veya insanı sosyal hayatta rahatsız edebilir. Bunun dışında, bir de içi su değil de katı madde dolu kistler vardır. Biz esas bunları sorun olarak görüyoruz. Bu kistlerin de iki temel çeşidi var. Bir tanesi "dermoid" dediğimiz, içinde insan yağı, kılı, kıkırdak dokusu gibi maddelerin biriktiği kist. Bu kistlerin içi yağ dolu olduğu için, su gibi görünmez, hemen fark edilir, bunun ameliyatla hemen alınmasında fayda var. Çünkü içindeki yağ.

"Rutin kontrol alışkanlığı çok önemli"

Baykent Tıp ve Cerrahi Merkezi'nden Op.Dr.Saim Ayvalıoğlu, adet gecikmesi, şiddetli karın ağrısı, erken yaşta adet görme, bulantı, kusma, baygınlık hissi gibi bir tablo yaşayanların acilen hastaneye gitmelerini tavsiye ediyor.

Yumurtalık kistlerinin iyi ya da kötü huylu oldukları nasıl anlaşılır?

Yapılacak muayenelerde kistin büyüklüğü şekli, kistik veya folid (sert) olması, karın boşluğunda serbest sıvı veya asit olması, hassasiyeti, hastalığın iyi veya kötü huylu olmasında önemi büyüktür. iyi huylu kistler veya tümörler genellikle mobildirler ve etrafa yapışık değildirler. Mevcut kitle kistik ise genellikle iyi huylu, sert tümöral yapıda ve düzensiz yapıda ise, kötü huylu olma olasılığı daha fazladır. Över tümörü ile birlikte karında asit varsa genellikle kötü huyludur.

Yumurtalık kistlerinin oluşmasının belirli bir nedeni var mıdır?

Över kistlerinin gerçek nedeni bilinmese de; genetik yatkınlığın önemli bir payı vardır. Çevresel faktörler, beslenme alışkanlıkları (özellikle kahve, sigara, çikolata'nın aşırı tüketimi bazı yayınlarda suçlanmıştır.)

Evlenmeyenlerde veya doğum yapmayıp, emzirmeyenlerde över tümörlerinin kötü huylu olanlarına daha fazla rastlandığı bilinmektedir. Endüstrileşmiş Batı Avrupa ülkeleri ile ABD'de daha çok görülmektedir. Japonya endüstrileşmiş olmasına rağmen deniz ürünleri ağırlıklı beslenmesi nedeniyle over kist ve tümörlerinin kötü huylu olanlarına diğer ülkelerden daha az rastlanmaktadır.

Son yıllarda 20'li yaşlardaki genç kızlarda görülen kistik yapılar hangileridir?

20'li yaş grubu genç kızlar da, belki de de tanı ola-naklarının artması veya kozmetik endişelerin çözüm arayısına itmesi ile yüzesyel olarak Polikistik Over Sendromu (PKOS) artıyormuş gibi düşünülebilir. Bu hastalıkta androjen hormon yapımı arttığı için (erkekliği karakterize eden hormonlar) hirsutismus (kıllanma), şişmanlık, akne, adetlerin gecikmesi ve süre ile miktarının çok az olması, eğer evli ve çocuk isteniyorsa, çocuk sahibi olamama gibi bulgular ortaya çıkar.

Bu yapı doğurganlığı etkiler mi?

Tabii etkiler. Adet düzensizliğinin yanında ovulasyon olmaması (yumurtlayamama) nedeniyle gebelik oluşamaz. Burada kistlerin patlaması söz konusu değildir. Dolayısıyla hayati bir tehlike söz konusu olmaz. Kistlerin oluşumunu engellemek mümkün değildir. Sağlıklı beslenme, spor, çay, sigara, kahve, çerez, çikolata kullanımın azaltılması, düzenli uyku, her sağlıklı yapının temel taşları olduğu gibi burada da etkilidir.
lı dokuda patlama olursa kist, karın bölgesine yayılıp, çok ciddi reaksiyona yol açabilir. Bir de "endemetriyozis" dediğimiz yine içi dolu bir ikinci kist grubu var. Rahim zarı yani adet gördüğünüz zar bazen yumurtalıklarda bulunuyor ve o da minik minik adet oluyor. O adet ola ola, o kan birike birike yumurtalığın içi kan dolu bir kist haline geliyor. Zaten bu tip kistin çok tipik bir görünümü vardır. Doğum kontrol hapı gibi ilaçlarla küçültülmesi çok mümkün değil. Eğer 2-3 cm'den fazlaysa cerrahi bir operasyonla alınması gerekir. Çünkü bu kistlerin kısırlığa neden olma olasılığı da var. Bunda, özellikle adet ağrısı çok şiddetli olur. Zaten biz de çok şiddetli adet ağrısı olan kızlarda endemetriyozis kistin-den şüpheleniyoruz ve ona bakıyoruz. Bu tip durumlarda anında müdahele etmek çok önemlidir.

Kistlerin ameliyatla alınması nasıl gerçekleşiyor?

Biz genç insanlarda, hatta yumurtalık kistlerinin hemen hemen hepsinde neştersiz ameliyatı tercih ediyoruz. Göbek deliğin-den küçük bir çizik atılıp, içeriye bir dürbün ile giriliyor. Kasık kısmından da küçük bir delik açılıp, oradan da giriliyor ve adeta Çin çubuklarıyla yemek yermiş gibi kist alınıyor. O kadar kolay ki kişi aynı gün evine gidiyor. Özellikle çocuğu olmamış kişilerde bu ameliyatı tercih ediyoruz. Tabii gençlerde yumurtalık kanseri riski var ama az. Şunu da belirtmeliyim ki; içi su dolu kistler hiçbir zaman kanserli değildir. Ama kanda birtakım testler yaptıktan sonra var olup olmadığına karar veriyoruz. Sonuç çok yüksekse cerrahi müdahaleyi çok geciktirmeden yapıyoruz. Bütün yumurtalık kistleri arasında genç bir insanda kanserli bir kist görme şansımız yüzde 1'in altında. Bu nedenle çok endişe etmemek gerekiyor.

Kist nasıl patlıyor?

İçi su dolu olan kütle belli bir büyüklüğe geldiği zaman kendi kendine veya dışarıdan bir etki ile patlayabilir ve su karına yayılır. Bu da karın zarı iltihabına neden oluyor ve bu sefer de bütün karın ağrıyabiliyor. Ateş yükselir, bulantı, kusma olur, acilse, hastaneye gidilebilir. Bu kistin tedavisinde bekle gör politikası çok önemlidir. Ama bazen de kana karışır ve doktorun bu noktada dikkat etmesi gerekir, bir kanama da olabilir. Bunda kanama durdurulmalı ve çatlatan kist alınmalıdır. Patlama, nadir olur ve korkmamak gerekir.