Kış depresyonu nedir, neden oluşur?

DEPRESYON NEDİR?Depresyon yani ruhsal çökkünlük genelde halk arasında üzüntü ve kederle aynı anlamı ifade eder hale gelmiştir. Fakat psikiyatrik açıdan anlamı ise çok daha farklıdır. Biz psikiyatristler bu durumu, bir takım belirtilerden oluşan bir bozukluk olarak tanımlarız. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, iş gücü kaybına yol açan bozukluklar ve hastalıklar içinde değerlendirildiğinde her ülkede genelde ilk dördün içinde yer almaktadır. Özellikle iş gücü kaybı ve bunun getirdiği sıkıntılar hatta intiharları da dikkate alırsanız çok ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak ele alınmalı ve tedavi yoluna gidilmelidir.DEPRESYON KADINLARDA DAHA SIKLIKLA MI GÖRÜLÜR?Buna, maalesef kesinlikle evet demek gerekiyor. Yapılan tüm tıbbı araştırmalar bunu böyle göstermektedir. Yaşam boyu sıklığı kadınlarda %10-25 arasında, erkeklerde ise %5-12 arasındadır. Yani 2 hasta kadına, 1 hasta erkek oranı olarak belirtebiliriz.DEPRESYON NE TÜR BELİRTİLER GÖSTERİR? NE TÜR ZARARLAR VEREBİLİR?Öncelikle durumun kişisel boyutuna bakmadan iş gücü kaybı açısından ülkeye zararına bakmakta fayda var. Son yapılan araştırmalardan birini, depresyonun bir ülke gelirine ne tür zarar verdiği açısından paylaşmak isterim. ABD'de yapılan bir araştırmada, bu bozukluğun ulusal üretim maliyetine zararının yaklaşık 50 milyar dolar olduğunu göstermiştir. Bu ciddi bir rakamdır.Amerika'da, 1987-1997 arası özellikle yeni kuşak antidepresan ilaçların bulunmasının ardından, sadece depresyon vakalarında ayaktan tedavi olanların sayısında yüzde 30 artış görülmüştür. Bu durum ülkemiz için de benzer periyotlarda artmaktadır.Depresyon bir belirtiler topluluğudur. Yani birçok belirti ile kendini gösterir. Belirtilerine gelince; depresyon yaşayan kişiler, en az 2 hafta boyunca devam eden moral bozukluğu, sıkıntılı ve kederli çökkün duygudurumdan yakınırlar. Karamsarlık, olumsuz düşünceler mevcuttur. Bu duygular hep aynı yoğunlukta yaşanmaz, dalgalanmalar gösterebilirler. Ciddi durumlarda özellikle sabahları kötüleşme akşama doğru daha iyi hissetme yaşanabilir. Bu belirtilerin yanı sıra istek kaybı, eski yaptığı işlerden zevk almama, enerji kaybı içindedir. Kendine güveni azalmıştır, dikkat ve konsantrasyonda güçlük çekerler, unutkandır, karar almakta zorluk çekerler, uyku ve iştahları değişkenlik gösterir, cinsel açıdan da isteksizdir. Etrafındaki insanlara kolay sinirlenir ve tahammülsüzlük gösterirler. Şayet bu kişiler çalışıyor ise işe gitmekte, verimliliklerinde ve işe konsantre olmakta zorluk yaşarlar.Bu durumun depresyon olarak adlandırılabilmesi için bu duydu durum değişikliklerinin ve belirtilerinin en az 15 gün süre ile yaşanması gerekir.Bu sebeple, depresyona giren kişilerin aile, sosyal ve iş yaşamı bozuluyor, verimsiz ve sorunlu hale gelebiliyor. Kısaca hayatının her alanı keyif almaz bir boyuta ulaşıyor. Tabii en kötü durum da, bu tür kişilerde zamanla ölüm düşüncesinin ve intihar girişimlerinin ortaya çıkabilme ihtimalidir. Ölüm fikirlerinin bazıları düşünce düzeyinde kalırken, çoğunluğu da ciddi intihar girişimlerine dönüşebilir. Depresyonda en önemli ölüm nedeni intihardır. Genel olarak intihar vakalarının nedenleri incelendiğinde depresif bozukluktan kaynaklanan durumlar büyük bir kısmı teşkil etmektedir. Depresyon nedeniyle yatan hastalarda bunun eyleme dönüşme olasılığı daha sıklıkla görülür. Yapılan araştırmalar bize, hastaneye yatan depresif kişilerin yaklaşık % 10-15 bu yolla hayatına son verdiğini göstermektedir.Bu sebeple, depresyon ciddi bir bozukluktur ve ancak uzman bir psikiyatrist desteği ile tedavisi de mümkündür diyebiliriz.NEDEN DEPRESYON ORTAYA ÇIKAR?Bunun birçok nedeni var. Yapılan araştırmalar bunu kısaca 3 ana başlık altında incelenebilir: 1. Genetik etkenler2. Biyolojik etkenler 3. Psikososyal etkenler1- Genetik etkenler: Özellikle ailesinde duygusal bir rahatsızlık olan kişilerin, bu ailesinde böyle bir rahatsızlık yaşamayan kişilere oranla depresyona yakalanma olasılığında, 2-3 kat daha fazla görülebiliyor. Yani depresyonda genetik bir geçişten söz etmek mümkün.Bu konuda bazı kromozonlar suçlanmaktadır ama bu konudaki laboratuar araştırmaları sürmekte olup, henüz nedeni net olarak ortaya konulamamıştır.2- Biyolojik neden olarak da serotonin, noradranalin ve dopamin gibi maddelerin oranında oluşabilen değişimler, bazı depresif durumlara neden olabiliyor diyebiliriz. Hormonları da nedenler arasında gösteren çalışmalar mevcuttur. Stress, tiroid ve büyüme hormonları, özellikle kadınlarda; östrojen, progestron, prolaktin gibi hormon değişimleri nedenler arasında gösterilmiştir. Örneğin tiroid bezinin az çalıştığı hipotiroidi hastalığında depresyona çok sıklıkla rastlanabiliyor.3- Psikososyal boyutunda ise özgüven eksikliği yada takıntılı kişilik özellikleri, erken yaşta geçirilen travmatik olaylar, 11 yaşından önce anne-babasını kaybı, eş kaybı, maddi sorunlar – işsizlik, göç, düşük eğitim düzeyi, bekar ya da boşanmış olmak yakın ilişki azalığı, bedensel ve kronik hastalıklar depresyona zemin hazırlayabilir.KIŞ DEPRESYONU NEDİR? NASIL OLUŞUR? >>>KIŞ DEPRESYONU NEDİR? NASIL OLUŞUR?Biz psikiyatristler bu durumu, mevsimsel duygu durum bozukluğu olarak da adlandırmaktayız. Bu tür bir teşhisin konuşabilmesi için bu sıkıntının en az 2 yıl üst üste geçirilmesi gerekiyor. Sonbahar ve kış aylarında başlar, ilkbahar ve yaz aylarında düzelme gösterir.Bu depresyonu tetikleyen başka bir neden yoktur. Sadece mevsim kişinin duygu durumunu etkiler. Yapılan araştırmalar bize günlük ışık süresinin 10 saatin altında olmasının büyük rolü olduğunu göstermektedir. İnsan beynindeki pineal bezden melatonin adlı bir madde salgılanmaktadır, salgılanması karanlığa bağlıdır. Gündüz kan melatonin düzeyimizin düşük olması, gece yüksek olması yani bir ritm içinde olması gerekir. Melatonin enerji düzeyimizi, reflekslerimizi, uyku döngümüzü, kilomuz ve iştahımızı etkilemektedir. Işık düzeyinin azalması melatonin salgılanma ritminde bozulmaya yol açabilir. Melatonin depresyon etkenlerinden biri olan serotoninle etkileşim içindedir. Bu etkileşimdeki değişimler de neden olarak gösterilmektedir.KIŞ DEPRESYONUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR? Kişide; moral bozukluğu, motivasyon ve enerji azlığı, aşırı yorgunluk ve uykuya düşkünlük hali oluşur. Kişi saatlerce uyuduğu halde, kendini hala yorgun olarak hisseder. Kişi yemeğe ve özellikle karbonitratlara aşırı istek duyar ve oldukça fazla yiyip kilo alır. Kadınlarda görülme sıklığı fazladır.KIŞ DEPRESYONUNUN TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?Biraz önce söz ettiğimiz gibi bu tür depresyona giren kişilerde ışık eksikliği tıbbı bir neden olarak tespit edildiğinden dolayı tedavi yöntemleri içinde parlak ışık tedavisinden oldukça iyi sonuçlar alması mümkündür. Bu konuda, yurtdışında başarılı çalışmalar yapılmakta ancak ülkemizde yaygın kullanılan bir yöntem değildir. Bu tip depresyonda bir diğer tedavi seceneği ise antidepresan ilaçlardır.Bu tür depresyona giren kişiler, uzman bir psikiyatriste başvurmalıdırlar. Tedavi sırasında, kişilerin gün ışığından daha çok faydalanabilecekleri ortamlar tavsiye edilmektedir. Dış ortamlarda yapılan; spor ve uzun yürüyüş programları, özguveni artırmaya yönelik hobi ve sosyal aktiviter de tedaviye destek olacaktır.DEPRESYONA EĞİLİMLİ KİŞİLERİN YAKINLARINA NE ÖNERİRSİNİZ?Depresyondaki kişilerin özelliklerini sayarken özellikle karar vermekte güçlük ve isteksizlikten söz ettik. Bu sebeple, bu tür kişiler hasta olduklarını kabul etmeyecek ve hekime gitmekte de isteksizlik yaşayacaktır. Önemli olan bu kişiye yakın olanların; aile, eş ya da yakın arkadaş gibi kişilerin durumu tespit edip ilgili kişiye uzman bir psikiyatriste yönlendirmesidir.Burada unutulmaması gereken en önemli nokta, erken teşhistir. Bu hastalık kişiyi, intihar düşüncesine ve eylemine rahatlıkla götürebilmektedir. Oysa kişinin arzusu ve yakınlarının da desteği ile tedavisi oldukça kolaydır...Psikiyatri Uzmanı Dr. Dilara Karahan / Röportaj: Sibel Bucurgat/PRO-S