Kilo almak ya da almamak...

Acıbadem Kadıköy Hastanesi Uzman Diyetisyeni Fatoş Özcan ve Acıbadem Kadıköy Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Koptagel İlgün, kilo verirken izlenmesi gereken yolları ve diyet sonrası dikkat edilmesi zorunlu noktaları anlattı....

* Diyetlerden sonra tekrar kilo almamak için ne yapmalı?

Yapılan diyetin içeriğine göre diyetlere ara verilir. Kişiye özel verilen beslenme programıyla, kişi ideal kilosuna ulaştığında diyetini tamamlar. İdeal kilo, kişinin kendisini iyi hissettiği sağlıklı kilodur. İdeal kiloyu saptamada pek çok formül kullanılıyor. Beden- kitle indeksi (BKİ) adı verilen formül çok pratiktir. BKİ vücut ağırlığının (kg), boyun karesine (bölünmesi ile hesaplanır. Bu değer, yaş ve cinsiyetten bağımsızdır. Sağlık otoriteleri, BKI değerlerini, normal kilolu, fazla kilolu ve obez şeklinde gruplara ayırmıştır. Kişi beden kitle endeksi 21-25 oluncaya kadar zayıflayabilir, beslenme uzmanı ile ortak kararda durulur. Ancak bazı hastalıkları olan kişiler örneğin diyabet, uzman kontrolünde sürekli diyet yapması gerekir. Kişiye özel doğru beden kitle endeksine ve yağ yüzdesine ulaştığında kişi diyeti bırakabilir.

* Fazla diyet çeşidi denemek kilo aldırır mı?

Hem zayıflamada, hem de şişmanlamada kişi, diyeti bıraktıktan sonra kilo problemi yaşamamak için, diyet esnasında uyguladığı tedaviyi beslenme alışkanlığına çevirmesi gerekir. Bu beslenme alışkanlığı, yaşam biçimi haline gelir. Yaşamın her döneminde diyetlerle alınıp verilen kilolar, metabolizmayı daha çok yavaşlatır. Kilo verme verimi düşer, kilo alma artar. Geçici dönemlerde uygulanan diyet programları sağlıklı değildir.

* Zayıflamak için nasıl bir yol izlenmeli?

Hızlı zayıflamak isteyen kişi, yediğini azaltmak yerine, hareketlerini düzenli bir şekilde artırması gerekir. Çok düşük enerjilerle ya da aç kalarak yapılan uygulamalar, bir müddet sonra iştah kaybına; tekrar kilo alma korkusu ise yememeye ve kusma eylemlerine dönüşebiliyor. Yeterince gıda almayan ya da düzensiz beslenenlerde, gerekli enerji ve besin öğeleri yerine konmadığından, iyi düşünce-doğru karar alma yetisi bozulur, mutsuzluk, çarpıntı, isteksizlik, halsizlik (demir ve B grubu vitaminlerinin eksikliği nedeniyle) gibi belirtiler artar. Daha ilerisi yeme bozukluğu olan ve sonucu ölümle bile sonuçlanabilen aneroksia nervoza veya bulimia nervoza gibi mutlaka hastanede tedavi edilen hastalıklara dönüşebilir.

* Diyet yaparken yaş ve cinsiyet önemli mi? Yaşa ve cinsiyete göre diyet nasıl olmalı?

Diyetin, her bireyin enerji ve besin öğeleri ihtiyacının saptanarak hazırlanması gerekiyor. Bireyin günlük toplam enerji ihtiyacının yüzde 55-60'ı karbonhidratlardan yüzde 25- 30'u yağlardan ve yüzde 10-15' i proteinlerden gelecek şekilde beslenme programı hazırlanır. Zayıflayacak kişi ister erkek, isterse bayan olsun kişinin kan değerleri, sağlık durumu, beslenme alışkanlıkları, günlük temposu, iş veya ev ortamı ve damak tadına göre, kişiye özel yeme planı çıkarılır. Vücuttaki fazla yağların verilmesi için hedef süre ve yapılacak fiziksel aktivitenin şekli ve zamanı belirlenir.

* Bazı insanlar da kilo alamamaktan yakınır. Kilo alamayan kişiler nelere dikkat ederek kilo alabilirler?

Öncelikle kilo alamayan insanların, kilo alamama sebeplerinin saptanması gerekir. Bu üç şekilde olabilir. Kilo alamamalarının nedeni beslenme bozukluğu olabilir. Troid hormonlarının fazla çalışması olabilir. Vücudunda parazit olabilir. Araştırma sonucunda kilo alamamanın nedeni beslenme bozukluğuna bağlı ise, öncelikle bu kişilerde problemin nedeni araştırılır. Genelde bu kişiler çok fazla yemek yediklerini düşünürler ve aslında öğün atlarlar. Sadece abur cubur tüketirler. Kilo alamama durumu, kilo vermeye göre daha uzun sürebilir. Doğru bir beslenme programı uygulanması, diyetisyen tarafından takip edilmelidir. Kilo almada da vermede de temel mantık, sağlıklı ve dengeli beslenmektir. Kilo almak isteyenler çok tatlı ve kızartma yiyerek kilo alamaz, bunun bir mantığı yoktur. Kilo almada da vermedeki gibi tüm besin öğelerini doğru şekilde almaları gerekir. Süt, yoğurt, sebze, meyve, tatlı, ekmek ve etle, miktarları iyi dengelenmiş bir beslenme tedavisi uygulanmalıdır. Kilo alamama nedenine göre endokrinolog ve psikolog desteği de alınabilir.