İyot Eksikliğini Hafife Almayın! Kansere Neden Olabiliyor

İyot vücudun işleyişinde önemli bir yere sahiptir. İyot eksikliği birçok sağlık sorununa neden olabiliyor. Guatr ve hipotiroid iyot eksikliğiyle doğrudan ilişkili rahatsızlıklardır. Bunun yanı sıra iyot eksikliği olan kişiler, tirod, meme, yumurtalık ve prostat kanseri gibi hastalıklar açısından da risk altındadır.

Vejetaryen ve veganlar risk altında

Türkiye iyot eksikliğine bağlı rahatsızlıklar açısından risk altında olan ülkelerden biri. İyot eksikliği açısından risk altındaki kişiler; toprağı iyot açısından fakir olan ülkede yaşayanlar, vejetaryen ve veganlar, iyotlu tuz kullanımı yapmayanlar ve hamilelerdir. İyot, tiroid hormonlarının yapısında bulunan ve tiroid hormonun sentezi için gerekli olan elzem bir elementtir.

T3 ve T4 adlı tiroid hormonlarının bileşenini oluşturan iyot, büyüme, gelişme, mental açıdan ve vücudun günlük fonksiyonlarının yerine getirilmesi için yeterli düzeyde alınmalıdır. İyot vücuda besinlerle ve su ile alınır. Diyete bağlı iyot eksikliği, toprak ve suyun iyot içeriğinin düşük olduğu bölgelerde yaşayan insanlarda sık görülmektedir. Günlük iyot ihtiyacı 150 mikrogramdır (mcg). Gebelik ve emzirme dönemlerinde ise ihtiyaç artmakta ve günlük 200-300 mcg’ye çıkmaktadır.

Günlük iyot alımı 50 mcg’nin altında kaldığında tiroid bezi fonksiyonlarını gerçekleştirememeye başlar ve guatr olarak adlandıran büyümeye başlar. İyodun yeterli olarak vücuda alınmadığı durumlarda tiroid hormonunun sentezinin bozulması sonucu çeşitli hastalıklar ortaya çıkar. İyot eksikliği dünyada yaygın görülen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu nedenle iyotlu tuz kullanımına teşvik çalışmaları mevcuttur. İyot eksikliği, dünyada hipotiroidizmin önde gelen nedenlerinden biridir.

Hamilelik döneminde dikkat

Guatr ve hipotiroid iyot eksikliği ile en ilişkili rahatsızlıklardır. Guatr, boynun önündeki şişlik ile kendini belli eder ve tiroid bezi büyüdüğünde görülür. Tiroid bezi, tiroid uyarıcı hormon (TSH)’dan sinyal aldıktan sonra tiroid hormonlarını salgılar. Kan da TSH seviyeleri yükseldiğinde tiroid bezi hormonlarını salgılamak için iyodu kullanır. Ancak vücutta yeterli düzeyde iyot yok ise yeterli üretimi yapamaz ve tiroid bezi daha çok çalışmaya başlar bu da hücrelerin büyümesine yol açarak guatra neden olur. Guatr rahatsızlığı olan kişiler yutma ve nefes alma da zorluk yaşayabilir hatta boğulma açısından risk altındadırlar. Çoğunlukla yeterli düzeyde iyot alımı ile tedavi edilebilir.

Bu hastalıklara sebep olabilir

İyot eksikliği olan kişiler risk altındadır. Bu kişiler; tiroid kanseri, meme, yumurtalık, prostat kanseri için risk altındadır. Kadınlarda kısırlık, gebelerde düşük, erken doğum, ölü doğum, konjenital anomalilere neden olabilir. Çeşitli otoimmün hastalıklar, çeşitli zihinsel hastalıklar, gelişim çağındaki çocuk ve bebeklerde eksikliği ise; fiziksel gerilik ve zekâ geriliğine neden olabilmektedir.

Yemek piştikten sonra tuz ekleyin

Türkiye, iyot eksikliğine bağlı rahatsızlıklar açısından risk altında bulunuyor. İyotlu tuz kullanımına özen gösterilmesi gerekiyor. Tuz içerisindeki iyot kaybını en aza indirmek için; saklama sırasında, iyotlu tuz serin ve kuru yerde, ışık almayan ortamda ve koyu renkli cam kavanozlarda saklanmalıdır. Pişirme esnasında ise, tuz yemeklere pişirme sonrasında eklenmelidir.

En zengin iyot kaynağı: Deniz ürünleri

Doğal iyot kaynağı besinlerden bir veya birkaçı günlük beslenmemizde mutlaka yer almalı. Ancak iyot eksikliği veya iyot eksikliğine bağlı rahatsızlıkları olan bireylerin günlük alım miktarı, kişinin günlük ihtiyacına ve varsa eşlik eden hastalık/hastalıklarına göre dengeli şekilde bir beslenme uzmanı tarafından ayarlanmalıdır. İyottan en zengin besinler arasında ton balığı, morina balığı, mezgit balığı, deniz börülcesi, karides ve ıstakoz, yumurta, patates, süt ve süt ürünleri, kuru erik, kızılcık, iyotlu tuz yer almaktadır.

Kimler ne kadar iyot almalı?

Yetişkin erkek ve kadınlarda, 150 mcg; gebe ve emzikli kadınlarda; ortalama 250 mcg; 5 yaşına kadar olan bebek ve çocuklarda yaklaşık 100 mcg; 6-12 yaş arası çocuklarda 120 mcg ve 12 yaş üstü çocuklar için 150 mcg’dir. İyotlu tuzun 1 gramında yaklaşık 70 mcg iyot bulunmaktadır. Dolayısıyla günlük 2 gr iyotlu tuz kullanımı neredeyse yetişkin bireyler için günlük iyot ihtiyacını karşılamaktadır.