Her 100 aileden 24'ü tuvalet kağıdı kullanıyor

ÇAĞDAŞ SAĞLIK HİZMETİ ve EL HİJYENİ• Çağdaş sağlık hizmeti anlayışı, öncelikle sağlığı korumaya ve geliştirmeye yöneliktir. Bu çerçevede, toplumda hijyen uygulamalarının yaygınlaştırılması halk sağlığı açısından büyük önem taşır. • Yüzyıllar boyunca su ve sabunla el yıkamak kişisel hijyenin bir ölçüsü olarak düşünülmüştür. Fakat el yıkama ve hastalık yayılması arasındaki ilişki son 200 yıl içinde kurulmuş ve özellikle eller vasıtasıyla bulaşıcı hastalıkların yayıldığı ortaya konmuştur. • El hijyeni, toplumda bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve önlenmesi için önemli ve uygulanması kolay bir tedbir olup özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda hastalık yükünü önemli oranda azaltabilir.• Sabun ile el yıkama çocuk ölümlerinin önemli bir kısmından sorumlu olan diyare ve pnömöni gibi hastalıkların önlenmesinde en etkili ve ucuz yoldur. Her yıl 3.5 milyon çocuk diyare ve pnömöni nedeniyle beş yaşından önce kaybedilmektedir. (Kaynak: UNİCEF, State of the World's Children 2008)• Okullarda, evlerde ve toplumda yemekten önce, tuvaleti kullandıktan sonra sabun ile el yıkama alışkanlığının teşvik edilmesi herhangi bir aşı veya tıbbi müdahale ile karşılaştırıldığında diyareden ölümlerin yaklaşık yarısını ve akut solunum yolu enfeksiyonlarından ölümlerin dörtte birini önleyerek daha fazla çocuğun yaşamasını sağlayabilmektedir. • Bu nedenle sabun ile el yıkama sıklığı arttması Binyıl(Milenyum) Kalkınma Hedeflerinden olan 2015 yılına kadar 5 yaş altı çocuk ölümlerinin üçte ikisini azaltma hedefine ulaşılmasında önemli bir katkı sağlayacaktır.TÜRKİYE'DE HASTALIK YÜKÜNDE ve ÖLÜM NEDENLERİNDE İSHAL• Türkiye ulusal düzeyde ölüme neden olan ilk 20 hastalığın yüzde dağılımında ishalle seyreden hastalıklar %1,5 ile 12. sıradadır. (kadınlarda %1.6, erkeklerde %1.4) 0-14 yaş grubundaki dağılımına bakıldığında ise ishalle seyreden hastalıklar % 8,4 ile dördüncü ölüm nedenidir. (kadın %8,6, erkek %8,3 ) Kentsel alanda ölüme neden olan ilk 20 hastalık içerisinde %1,2 ile 13. sırada yer alırken kırsal alanda %1,9 ile 10. ölüm nedenidir. • Türkiye ulusal düzeyde DALY'e neden olan ilk 20 hastalığın dağılımında ishalle seyreden hastalıklar toplam DALY'ler içinde %2.0 ile 11. sırada yer almaktadır. Tüm yaş gruplarında ishalle seyreden hastalıklar erkeklerde %2.1 ile 10., kadınlarda ise %2.0 ile 12. sıradadır.• 0-14 yaş grubunda toplam DALY'ler içerisinde ishalle seyreden hastalıklar %6,5 ile 4. sırada yer almaktadır.(erkekler %6.4, kadınlar %6.6) Tüm yaşlarda kentsel alanda %1,5 ile 13., kırsal alanda ise %2.7 ile 7. sırada bulunmaktadır. • Ülkemizde son yıllarda su ve besinlerle bulaşan hastalıklarda önemli azalmalar kaydedilmiştir. Bununla birlikte bu hastalıklar hala ciddi hastalık ve ölüm nedenleri arasında yer alabilmektedir. Tifo-dizanteri vaka sayıları 2001 yılında 54.700, 2002 yılında 52.000 iken 2007 yılında 10.550'ye düşmüştür. Son yıllarda su ve besinlerle bulaşan hastalıklarda, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, viral kökenli hastalıklar ön plana çıkmıştır. Bu viral hastalıklardan en yaygınları Norovirüs ve Rotavirüs enfeksiyonlarıdır. Bu etkenlerden Norovirüs klora dirençli olmakla birlikte doğru el yıkama ile kolaylıkla kontrol edilebilmektedir.• Su ve besinlerle bulaşan hastalıklarla mücadelede esas, enfeksiyon zincirinin (enfeksiyon kaynağı, bulaşma yolu, sağlam kişi) kırılmasıdır. Halka hastalıkların bulaşma yollarının anlatılıp, korunmada bireysel temizliğin özellikle de el yıkamanın öneminin vurgulanması gereklidir.• Dünyada insanların büyük bir çoğunluğu ellerini sadece su ile temizler ve birçok ülkede sadece su ile yıkamanın görünür kirlerin uzaklaştırılmasının yeterli olduğunu düşünür. Fakat ellerin sadece su ile yıkanması sabun ile ellerin yıkanması ile karşılaştırıldığında mikroorganizmaların uzaklaştırılmasından daha az etkilidir. • Dünya da el yıkamanın önemli olduğu kritik durumlarda (kritik durumlar; tuvaletden sonra, çocuk bezini değiştirdikten sonra ve yiyeceklere dokunmadan önce) sabun ile el yıkama %0 ile %34 arasında değişmektedir. • Başka bir çalışmada evde sabun olduğu halde el yıkamada sabun kullanımı %3 ile %47 arasında değişmektedir. • Sabun kullanmak yıkamaya ayrılan süreyi uzatır, mikroorganizmaların çoğunu taşıyan yağ ve kirlerin çıkmasını, ovmayı ve sürtmeyi kolaylaştırarak sağlar ve bunu sağlarken ellerin hoş kokmasını sağlar.• Ayrıca sabun ile el yıkama temizlik hissini ve hoş bir koku verdiği için bu davranışı teşvik etmektedir. Uygun kullanıldığında tüm sabunlar eşit olarak hastalıklara sebep olan mikroorganizmaların uzaklaştırılmasında eşit derecede etkilidir. • Hijyenik el yıkama, toplumsal yaşamın hemen her alanında enfeksiyonların önlenmesinde yapılacak en kolay uygulamalardandır.El yıkamak, ishal yüzünden meydana gelen ölümlere son verebilir >>>EL YIKAMANIN ÖNEMİ• 2005 yılında dünyada, 1.8 milyon kişinin sadece ishalli hastalıklar nedeniyle hayatını kaybettiği bildirilmiştir. Bu vakaların önemli bir bölümünü çoğu gelişmekte olan ülkelerdeki beş yaşın altındaki çocuklar oluşturmaktadır. İshalli hastalıkların %88'i sağlıklı olmayan su kaynakları, yetersiz hijyen ve sanitasyona bağlıdır. • Sağlıklı su temininin ishal görülme sıklığını % 6-25 arasında azalttığı bilinmektedir. Çeşitli çalışmalarda, sadece hijyen eğitimi ve el yıkamanın teşvik edilmesi ile ishalli hastalık vakalarında % 45'lere varan azalma rapor edilmiştir. • Çeşitli çalışmalarda, hijyen eğitiminin ve el yıkamanın teşvik edilmesi ile ishalli hastalık vakalarında % 45'lere varan azalma tespit edilmiştir. Ayrıca el yıkamada sabun kullanımı birçok hastalığın (Hastane enfeksiyonları, Hepatit A ve E, Tifo, Dizanteri, Norovirüs enfeksiyonu, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, idrar yolu enfeksiyonu gibi ) sıklığını azaltmaktadır. El yıkama ayrıca grip gibi solunum yolu enfeksiyonları sıklığını da % 30 azaltmaktadır.• Sabun ile el yıkama aynı zamanda paraziter hastalıkların, trahoma gibi göz enfeksiyonlarını ve impetigo gibi deri enfeksiyonlarınıda görülme sıklığını azaltmaktadır. • 2003 yılında Bakanlığımızca yapılan Ulusal Hastalık Yükü Çalışması verilerine göre ishalle seyreden hastalıklar 0-14 yaş grubunda ölümlerin % 8.4'ünden sorumludur. Aldığımız tedbirlerle bakteriyel kökenli ishallerden ölümler oldukça azalmıştır. Son yıllarda su ve besinlerle bulaşan hastalıklarda viral kökenliler ön plana çıkmıştır. En yaygınları Norovirüs ve Rotavirüs kaynaklı enfeksiyonlarıdır. • Bu etkenlerden Norovirüs klora da dirençli olup, doğru el yıkama ile kolaylıkla kontrol edilebilmektedir. Hastalık yapıcı etkenler hayatın her alanında sıklıkla bizlerle beraber bulunurlar. Örneğin; cep telefonlarında, çantalarda, bilgisayar klavyelerinde ve mouselarda bir klozet kapağından daha fazla mikrop bulunmaktadır.• El yıkamaya gereken önemi vermiyoruz. Örneğin, acil servislerde çalışan doktor ve hemşireler arasında yapılan bir çalışmaya göre, hastaya temastan sonra el yıkama ihmal edilmekte ya da yetersiz yapılmaktadır. Bu çalışmada doktor ve hemşirelerde ortalama el yıkama süresi 9,5 saniye olarak bulunmuştur. Hastane enfeksiyonu görülen hastaların hastanede yaklaşık 20 gün daha fazla kaldıkları ve hasta başına yapılan harcamanın ortalama 1500 USD kadar arttığı ülkemizde yapılan bir çalışmayla gösterilmiştir. • El yıkamak aynı zamanda, besin güvenliğinin sağlanmasında, besin kaynaklı hastalıkların önlenmesinde ve besin sektöründe hizmet kalitesinin arttırılmasında en ucuz ve en güvenilir yöntemdir.TEMİZLİK MADDELERİNİN TÜKETİMİ VE TÜRKİYE • Ülkemizde yılda kişi başına 800 gram temizlik kağıdı tüketilmektedir. Ayrıca her 100 ailenin sadece 24'ü tuvalet kağıdı kullanmaktadır. Bu oran Amerika Birleşik Devletleri'nde kişi başına yıllık 24 kg temizlik kağıdı ve her ev şeklindedir. • Ayrıca kişi başına düşen sabun tüketimimiz dünya standartlarının çok altında görünmektedir. Kişi başına düşen yıllık katı sabun tüketimimiz 600 gram, sıvı sabun tüketimimiz 100 gramdır. • Ülkemizde çeşitli şehirlerde yapılan araştırmalarda işletmelerin %70'inde sıvı sabun kullanılmadığı, %20'sinde ise hiç sabun olmadığı tespit edilmiştir. EL YIKAMA NASIL OLMALIDIR?• Usulüne uygun el yıkama hastane infeksiyonlarının önlenmesinde en basit yöntemdir. Ancak hastane infeksiyonları dışında genel halk sağlığı açısından da el yıkama son derece önemli bir işleve sahiptir. Food and Drug Administration (FDA), ABD'de her yıl 76 milyon gıda zehirlenmesi olduğu 5000 kişinin öldüğünü, ölümlerin % 70'inin gıdanın hazırlanması safhasında bozulmasından kaynaklandığını ve bu bozulmanın da % 40 oranında ellerin sorumlu olduğunu belirtmektedir. • Yine çocuk bakım evlerindeki çocukların evde bakılan çocuklara göre daha sık ishalli hastalıklara yakalandıkları bilinmektedir. Yani el yıkama aslında bir medikososyal davranış biçimidir. Bu nedenle el yıkamayı basit sosyal tip, hijyenik tip ve cerrahi tip el yıkama olarak 3 başlık altında değerlendirmek mümkündür.• Sosyal el yıkama: Kirli ellerin sabun ile yıkanması sonucu geçici floranın çoğu uzaklaştırılır. Yiyecek tutmadan, yemek yemeden ve hastaya yemek yedirmeden önce, tuvalet sonrası, hasta bakımına başlamadan önce, eller kirlendikten sonra bu tür el yıkaması yapılmalıdır. Sosyal yıkamada sabunla en az 10 sn. uygun yıkama yapılmalı köpük elin tüm yüzeyine yayılmalı ve friksiyon yapılmalıdır. Eller akan su altında iyice durulanmalı ve kağıt havlu ile kurulanmalıdır.• Hijyenik el yıkama: Normal sabunlar, antimikrobiyal sabunlar yada kendiliğinden kuruyan alkol bazlı antiseptikler kullanılabilir. Burada geçici mikroorganizmalar öldürülür ve uzaklaştırılır. İnvaziv girişimlerden önce, infeksiyona yatkın hastayla temas öncesi, yara ve üretral kateterler ile temas öncesi ve sonrası, eldiven takmadan önce ve sonra, kanlı çıkartı ve mikrobik kontaminasyon olabilecek durumlar ile karşılaştıktan sonra hijyenik el yıkama yapılmalıdır. Hijyenik el yıkamada eller sıcak su ile ıslandıktan sonra 3-5 ml deterjan alınır, en az 15 sn. (bazı kaynaklarda en az 20sn) uygun yıkama yapılmalıdır. Köpük elin tüm yüzeyine yayılmalı ve friksiyon yapılmalıdır. Eller sıcak su altında iyice durulanmalı ve kağıt havlu ile kurulanmalıdır. Musluk kağıt havlu ile kapatılmalıdır. Eğer alkol bazlı kendiliğinden kuruyan antiseptikler kullanılıyorsa avuç içine sıvı alınır ve bütün el yüzeyine yayılıncaya ve eller kuruyana kadar yaklaşık 15-25 sn. kadar ovuşturulur. Kullanılacak miktar ve uygulamada üretici firmanın tavsiyeleri dikkate alınır. Kullanılabilecek dezenfektanlar: a- Sulu çözeltiler (% 4'lük chlorhexidine/deterjan çözeltisi, % 0.75'lik iyot içeren povidon iodine/deterjan çözeltisi), b- Alkollü çözeltiler (%70'lik isopropanol veya ethanol içinde % 0.5 lik chlorhexidine veya povidon iodine çözeltisi, yumuşatıcı olarak % 0.5'lik gliserol) • Cerrahi el yıkama: Antimikrobiyal sabunlar yada alkol bazlı antiseptik deterjanlar kullanılır. Geçici flora öldürülür ve uzaklaştırılır, kalıcı flora azaltılır. Tüm cerrahi işlemlerden önce bu tür bir yıkama yapılmalı ve daha sonra eldiven giyilmelidir. Hijyenik el yıkamada kullanılan dezenfektanlar kullanılır, ancak el yıkama süresi 2-3 dakika kadardır ve yıkamaya bilek ve dirsekler dahil edilir. Fırça tırnakların temizliği için kullanılır. Su ve sabun ile yıkamadan sonra alkol bazlı bir preparatın kullanılması etkiyi artırır. Deriye en az zarar verecek ve fırça kullanmadan etki ortaya çıkarabilecek solüsyonlar tercih edilir. Saat ve yüzükler çıkartılmalıdır. Eğer alkollü preparat kullanılıyorsa her biri 5 ml olan iki uygulamada eller kuruyuncaya kadar ovalanır. Steril havlular kullanılır.