Gebelikte Ne Sıklıkla Ultrasonografi Yapılmalı?

Gebelik sırasında iki kez ultrasonografi yapılması gerekiyor. Birincisi; ilk üç ayda 11 ila 14 hafta arasında yapılır. Bu ultrason incelemesinde gebelik haftası saptanır. Down sendromu tarama testlerinden 1. trimester kombine tarama testi (ikili test) yapılır. Bu test için önce fetüsün ensesindeki sıvının kalınlığı ölçülür, daha sonra gebeden kan alınarak iki hormon bakılıp bilgisayar programında risk değerlendirilmesi yapılır. Down sendromu tanısında yüzde 85 güvenirliği olan bir testtir.

İkiz bebeklerde tek plasenta riskli gruptadır

Ultrasonda tek mi yoksa ikiz gebelik mi olduğun değerlendiriliyor. Eğer ikizse fetüslerin plasentasının çift mi, yoksa tek plasentayı mı paylaşıyorlar ayırımının yapılması gereklidir. Monokoryonik yani tek plasenta ise gebe, ikiz gebeliklerin riskli olan grubuna giriyor demektir. Bu değerlendirme çok önemlidir. Ultrason resminin çıktısı gebeye verilmelidir. Gebelik haftası ilerledikçe bunun ayırımının yapılması zorlaşır, hatta bazen mümkün olmayabilir. Bu inceleme sırasında organlarının varlığı, normal olup olmadığı değerlendirilir. Fetüsteki önemli anomalilerin yarısına yakının tanısı konulabilir. Sorun varsa gebelik erken haftada sonlandırılabilir.

İkinci ultrasonda büyüme seyri değerlendirilir

İkinci ultrasonografik inceleme gebeliğin 18 ila 23 haftaları arasında yapılıyor. Detaylı ultrasonografi olarak da adlandırılır. Detaylı ultasonografide fetüsün biyometrik ölçümleri alınarak gebelik haftası saptanır. Büyümesinin normal olup olmadığı değerlendirilir. Belirlenen gebelik haftasında görülmesi gereken anatomik yapılarda sorun var mı yok mu bakılır. Fetüsün kafası, yüzü, boynu, omurgası, göğsü, kalbi, karın içi organları, kol/ bacak/el ve ayakları sistematik olarak incelenir. Plasentanın (fetüsün eşi) yapısı, yeri, rahim ağzını kapatıp kapatmadığı, amnion sıvısının miktarı, göbek kordonundaki damar sayısı değerlendirilir.

Beyin gelişimine dikkat

Beyin gelişimi gebelik boyunca ve doğumdan sonra da devam ettiği için bakılan haftada beyinde görülmesi gereken yapılarda sorun olup olmadığı değerlendirilir. 3 boyutlu ve 4 boyutlu ultrasonografide bir problem varsa aileler bu problemi net olarak görebilirler. 4 boyutlu ultrasonografide ise fetüsün hareketleri görülür, anomalilerin tanısı için ileri incelemeler yapılabilir.

Detaylı ultrasonografi yaparken genellikle 2 boyut (siyah ve beyaz) kullanılır. Gerektiğinde Doppler uygulaması (kalpteki delikler, damarların durumu, kan akımı, fetüsteki kansızlık gibi) incelemeye eklenir. Bulgular kaydedilip, raporlanır. Bir sorun saptanırsa veya şüphelenilirse gebe 1-4 hafta zaman aralığında anne adayı tekrar çağrılır. Detaylı ultrasonografi yanlışlıkla renkli ultrasonografi olarak da adlandırılmaktadır. Renkli ultrasonografiden kasıt aslında fetüsün 3 boyutlu olarak görüntülenmesidir.

Detaylı fetal ultrasonografi ile önemli fetal anomalilerin yüzde 75 ila 80’inin tanısı konulur. Kalp tümörleri, beyin anomalilerin bazıları, bağırsak tıkanıkları gibi anomaliler gebeliğin son aylarında saptanabilir. Bazı anomaliler ise doğduktan sonra tanınır. Önceki erken doğum gibi riskleri varsa rahim ağzı uzunluğu transvajinal olarak ölçülüp, kaydedilir.

Bu ultrasonografinin amacı yaşamla bağdaşmayan veya ağır sorunlara yol açabilecek anormalliklerin fetüsün dış ortamda yaşayacak büyüklüğe (<24hf/<500g)) gelmeden tanısının konulması ve gebeliğin ailelerinde onayı ile sonlandırılmasıdır. Hayatla bağdaşan bir anormallik saptanırsa da gebeliğin yönetimi ve uygun merkezde ve gerekli donanımla doğumunun gerçekleştirilmesi planlanır.

Bu ultrasonda kromozom veya genetik anomalileri gösteren belirteçlerin varlığı da incelenir. Ancak Down sendromu tanısında ultrasonografik belirteçlerin yeri sınırlıdır. Olguların yaklaşık yarısında ultrasonografi normal olabilir. Bu nedenle Down sendromu tanısında tarama testleri (1. trimester kombine test/ikili test, dörtlü test) önerilir.