Toplumun Yüzde 15'inde Görülüyor: İrritabl Barsak Sendromu (IBS) Hakkında Her Şey!
Güncelleme Tarihi:
İrritabl Barsak Sendromu kısa adıyla IBS, en yaygın sindirim sistemi hastalıklarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Peki bu hastalık neden olur? Tetikleyici faktörleri nelerdir? IBS hastalığı kansere neden olur mu? Bu hastalığa sahip olanlar nasıl beslenmeli? Hepsi ve çok daha fazlasını Diyetisyen Şevval Aksu ve Diyetisyen Elif Erkin'e sorduk.
En basit tanımıyla IBS nedir?
Diyetisten Elif Erkin IBS'yi en basit haliyle, "Toplumun yaklaşık %15’inde görülen, en yaygın sindirim sistemi hastalıklarından biri olan İrritabl Barsak Sendromu, barsak alışkanlığınızda altta bir hastalık olmadan meydana gelen, karında rahatsızlık hissi, düzensiz barsak hareketleri, belirgin derecede şişkinlik, şişlik ve acil tuvalet ihtiyacı gibi belirtileri bir arada gösteren bir sendromdur" sözleriyle anlatıyor.
İrritabl barsak sendromunda sindirim sistemi istenilen şekilde çalışmaz; sinir ve kasların çalışması çok daha hassaslaşmıştır. Bu da yemek sırası veya sonrasında kramplara ve ishale neden olabilir. Bu hastalıkta barsaklarda yapısal bozukluk, iltihabi ya da tümöral bir durum söz konusu değildir. Barsakların çalışmasında bir ritm bozukluğu, aşırı duyarlılık söz konusudur. Halk arasında spastik ve sinirsel kolit olarak adlandırılan bu hastalık kişinin sosyal hayatını olumsuz yönde etkiler ve tedirginliğe yol açabilir.
BAKMADAN GEÇME!
En yaygın belirtileri
Erkin, IBS'nin en yaygın belirtilerini ise şöyle sıralıyor:
Bulantı
Karında şişlik, baskı veya gerginlik hissi
İshal (diyare)
Kabızlık (Konstipasyon)
Karın ağrıları
Dışkı kıvamında değişkenlik (zeytin çekirdeği, ceviz, sosis, bazen cıvık pelte pelte, bazen çamur ya da jöle gibi)
Dışkılama sıklığında değişiklik (bazen 3 kez/gün, bazen 3 günde bir, bazen günde bir)
Dışkı çıkışında anormallik (ağrı duyma, iç çamaşırında kirlenme, ani dışkılama, yetersiz boşaltma)
Dışkı ile birlikte sümük ya da mukus olması
İBS belirtileri kişinin ne yediğine, ne kadar yediğine, duygusal durumuna, kadınlardaki menstrüasyon dönemine göre değişir. Bu nedenle İBS hastalarının hangi şikâyetlerinin hangi durumlarda arttığını iyi bir şekilde gözlemlemesi ve kaydetmesi önemlidir.
IBS nasıl teşhis edilir?
Diyetisyen Şevval Aksu, IBS fonksiyonel gastrointestinal hastalıklar içerisinde en sık karşılaşılan hastalıktır. Tekrarlayan karın ağrılarıyla beraber bağırsak alışkanlığında bir değişiklik olur. Diyare, Konstipasyon, Diyare+konstipasyon ile beraber karında şişkinlik ve gerginlik oluşur" diyor ve ekliyor: "İBS tanısı, alarm bulgularının dışlandığı durumlarda klinik semptomların temel alındığı Rome IV kriterlerine göre konulmaktadır.
BAKMADAN GEÇME!
IBS için Rome IV kriterlerine bakacak olursakta mutlaka hasta şikayetlerinin tanıdan en az 6 ay önce başlamış olması gerekir ve son 3 ayda tanı kriterlerini doldurmalıdır. Tanı konulabilmesi içinde, son 3 ayda, haftada 1 gün tekrarlayan karın ağrısı olmalı ve defekasyonla ilişkili (defekasyon sonrası rahatlama), dışkılama sıklığında değişme ve dışkı şeklinde değişme kriterlerinden en az ikisini içermelidir."
Kadın-erkek ayırmıyor
IBS'nin toplumda görülme sıklığının ortalama % 10 olarak kabul edildiğinin altını çizen Elif Erkin, bu hastalığın kadın/erkek diye ayırmadığını şu cümlelerle anlatıyor: "IBS, tüm toplumlarda ve her 2 cinste de görülmektedir. Daha önce yapılan açıklamalarda kadınlarda erkeklere göre daha sık (3-7 kat) görüldüğü iddia edilse de son yapılan çalışmalarda erkeklerde görülme sıklığının az olmasının sebebinin, şikayetleri nedeniyle hekime başvuran erkeklerin daha az olmasından kaynaklanabileceği açıklanmıştır."
BAKMADAN GEÇME!
Bu besinlerden uzak durun!
IBS hastalarının kişiden kişiye değişmekle beraber bazı yiyeceklere hassasiyet gösterdiği gözlenmiştir. Bu nedenle rahatsızlığınızı arttırdığını düşündüğünüz yiyecekleri belirleyerek bu yiyeceklerden uzak durmaya çalışmak yarar getirecektir. Eğer henüz böyle bir tespitiniz yoksa rahatsızlığınızın başladığı zamanlarda hangi yiyecekleri tüketmiş olduğunuzu not ederek bir süre sonra, bu yiyecekleri belirleyebilirsiniz. Ancak doktorunuza danışmadan özellikle ana gıdaları kesmek vücudunuzu güçsüz bırakabileceğinden, elde ettiğiniz sonuçları doktorunuzla paylaşmakta fayda vardır.
Diyetisyen Elif Erkin, IBS hastalarının uzak durması gereken besinleri şu şekilde sıralıyor:
Peynir
Süt
Kafein
içeren içecekler (Çay, kahve, kola)Çikolata
Aşırı şekerli, çok yağlı, aşırı baharatlı ve mayalı yiyecekler
BAKMADAN GEÇME!
Kırmızı et
Kuru meyve ve narenciye
Alkollü içecekler
Suni tatlandırıcılı, diyet yiyecek ve içecekler
Buğday ve elenmemiş buğday unundan yapılmış yiyecekler(beyaz ekmek, beyaz makarna, bisküviler, kurabiyeler, kekler, börekler)
Mısır
Çavdar
Yulaf
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte öne sürülen bazı faktörler; gastrointestinal hareketlerde değişiklik, iç organ ağrılarının duyarlılığında abartılı yanıt, beyin ile bağırsak ilişkisinde bozulma, anormal farklı algılama, hormonal ve çevresel faktörler, psikososyal bozukluklar gibi nedenler IBS'ye yol açabilir.
IBS hastalarının dikkat etmesi gerekenler nelerdir?
Kolonoskopi ve diğer tüm belirteçlerle birlikte IBS tanısı kesinleşmişse bu hastalığın kansere neden olmadığını söyleyen Şevval Aksu ise gıdaların dışında da IBS'yi tetikleyen pek çok faktör olduğunun altını çiziyor ve IBS hastalarının dikkat etmesi gerekenleri anlatıyor:
Aşırı yemek yeme
Kolonda gaz yapımını arttıran yiyecek ve içecekler
Buğday, yulaf, çavdar, arpa ürünlerinin tüketimi
Çikolata ve süt ürünlerinin tüketimi
Alkol, çay, kahve, kola tüketimi
İlaçlar (antibiyotik, vb.)
Cerrahi girişim
Stres, psikolojik rahatsızlıklar
Mevsimsel değişiklikler
Menstrüel siklus
BAKMADAN GEÇME!
Tedaviye uyumsuzluk gibi durumlar IBS semptomlarını şiddetlendirebilmektedir. Bu yüzden; eğer yukarıda sayılan durumlar sizin için de geçerliyse mutlaka davranış değişikliğine gitmelisiniz. Ayrıca; kabızlık dominant, ishal dominant ve her ikisinin de olduğu mix tip olmak üzere IBS’nin üç tipi vardır. Hangi tip IBS’nizin olduğunun belirlenmesi tedavi açısından çok değerlidir.
İshal dominant IBS ise; muz, şeftali, havuç, limon, melisa gibi gıdaların tüketimi arttırılabilir.
Kabızlık dominant IBS ise; keten tohumu, kayısı, yeşil çay, erik, meyan kökü, karnıyarık otu, deve dikeni beslenmenize eklenebilir.
Bununla birlikte; bitkilerin gücünden de faydalanabilirsiniz. Spazm önleyici olarak nane yağı, karın ağrısı, gaz, şişkinlik ve hazımsızlığın önlenmesinde rezene, hazımsızlık, bulantı gibi semptomların giderilmesinde zencefilden yardım alabilirsiniz.
BAKMADAN GEÇME!
IBS hastaları için örnek diyet listesi
"IBS’nin 3 tipi için de farklı farklı beslenme programı planlanması gerektiğini lütfen unutmayın" diyen Aksu, örnek bir beslenme listesi de verdi. İşte o liste...
Kahvaltı:
1 adet haşlanmış yumurta
1 dilim keçi peyniri veya eski kaşar veya eskitilmiş cheddar peyniri
Roka, maydanoz, dereotu (1 tatlı kaşığı zeytinyağı eklenecek)
5 adet zeytin
1 ince dilim karabuğday ekmeği
BAKMADAN GEÇME!
Öğle:
6 yemek kaşığı zeytinyağlı sebze yemeği
4 yemek kaşığı laktozsuz yoğurt
Yeşil salata (açık yeşil yapraklıları ve domates içermesin)
Ara öğün:
1 su bardağı kefir
2 halka dilim ananas veya 1 orta boy yeşil elma
BAKMADAN GEÇME!
Akşam:
5 yumurta büyüklüğünde (150 gr) ızgara/fırın/haşlama et/tavuk/balık
4 yemek kaşığı sote veya fırın sebze (olabilecek sebzeler: kereviz, ıspanak, pazı, kabak, patlıcan, kırmızı biber)
Yeşil salata (açık yeşil yapraklıları ve domates içermesin)